Öz
Dil ile kültür arasında sıkı bir ilişki vardır. Zira her toplum tarih ve kültürünü kendi dilinde yaşatır ve gelecek kuşaklara aktarır. Tarihi süreç içerisinde geniş bir toplumsal mutabakatla oluşup bütünlüğünü büyük oranda koruyan atasözleri de dil sisteminin en işlek unsurlarındandır. Nitekim atasözleri arkeolojik araştırmalarda elde edilen bulgular gibi bir toplumun dini, tarihi ve kültürü hakkında son derece önemli bilgiler sunar. Bir toplumun dini yapısı o toplumun başta dili olmak üzere kültürünü, düşünce yapısını, dünya görüşünü ve yaşam tarzını etkileyen önemli bir faktördür. Aynı şekilde bir toplumun dili, başta din olmak üzere o toplumun kültür ve düşünce yapısının doğal bir ifade ediş biçimidir. Toplumların değer yargıları hakkında bilgi edinebilmek için kültürün önemli bir parçası olan atasözlerini incelemek isabetli bir yöntemdir. Çünkü atasözleri bir yönüyle toplumların kültürel biyografileri sayılırlar. Siirt Arapça diyalektinde kullanılan atasözleri dikkatli bir şekilde incelendiğinde, din olgusunun bu edebi mahsuller üzerinde önemli bir etkisinin olduğu görülecektir. Bu tesirin sonucu olarak lehçedeki atasözlerinde Kur’ân, tefsir ve hadis kültürüne dair dini motifler yoğun bir şekilde yer almıştır. Atasözlerine, kültürlerin veciz bir şekilde ifade ediliş biçimi olarak yaklaşıldığında, bu edebi ürünlerde o kültürü meydana getiren bütün unsurların izlerini bulmak mümkün olacaktır. Bu noktadan hareketle ilgili çalışmada Siirt merkez ile Rıstâḳ bölgesinde yaşayan Arap asıllı vatandaşlar tarafından konuşulan Arapça diyalektindeki atasözlerinde yer alan dini motifler incelenmiştir. Böylece yörede yaşayan Arapların inanç yapılarının dillerine ne ölçüde tesir ettiği ortaya konmaya çalışılmıştır. Ayrıca atasözlerinden yola çıkılarak Siirtli Arapların inanç yapıları ve dini bilgi birikimleri hakkında ipuçları aranmıştır. Sonuç olarak Siirtli Arapların kullandıkları atasözlerinde inanç yapıları ve din kültürlerine dair önemli tespitlerde bulunulmuştur.
Kaynakça
- Alkayış, M. Fatih, (2009), Dini İçerikli Atasözleri Üzerine, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, C.8, S.27, (287-292).
- Bituna, Gabriel, (2016) Morfo-Sintaxa Dıalectului Arab Nord-Mesopotamian Din Siirt, Turcia, Bükreş: Bükreş Üniversitesi Yayınevi.
- Cengiz, E, (2019), Siirt Arapçasının Korunmasında Sözlü Kültürün Rolü, Artuklu Akademi, C. 6, S. 1, 67-88.
- Cengiz, E, (2018), Türkçenin Siirt Arapçasına Etkisi, M. Nesim Doru, Ömer Bozkurt (Ed.), Dil Bilimleri Klasik Sorunlar-Güncel Tartışmalar İçinde (711-727), Ankara: Mardin Artuklu Üniversitesi Yayınları.
- Cengiz, E, (2018), Endülüs Tefsirinde Filolojik Yaklaşımlar İbn Ebî Zemenîn Örneği, Ed. İbrahim Baz ve Yaşar Acat, Mardin: Şırnak Üniversitesi Yayınları.
- Çotuksöken, Y, (2004), Türkçe Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü, (1. Baskı), İstanbul: Toroslu Kitaplığı.
- Durmuş, İsmail, (2004), Mesel, DİA, C. 29, s. 293-301.
- Ebû ‘Ubeyd, el-Kâsım b. Sellâm, (1980). Kitâbu’l-Emsâl, Mekke: thk. Abdulmecid Kattâş.
- Freyer, Hans, (2013), Din Sosyolojisi, (çev. Turgut Kalpsüz), Ankara: Doğu Batı Yayınları.
- Hüsnî, Abdunnaîm Muhammed, (1982), Kâmûs el-Fârisiyye, Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Lübnânî.
- İbn Âşûr, Muhammed Tahir, (1984) et-Tahrîr ve’t-Tenvîr, Tunus: ed-Dâru’t-Tûnisiyye li’n-Neşr.
- İbn Ebî Zemenîn, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh, (2003), Tefsîru İbn Ebî Zemenîn ve Huve Muhtasaru Tefsîri Yahyâ b. Sellâm (I-II), thk. Muhammed Hasan, Muhammed Hasan İsmail, Ahmed Ferîd el-Mezîdî, (1. Baskı), Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye.
- İbn Manzur, Ebu’l-Fazl Cemâluddîn Muhammed b. Mukerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî, (t.y.), Lisânu’l-‘Arab (I-VI), thk. Abdullâh Ali el-Kebîr, Muhammed Ahmed Hasbullâh, Hâşim Muhammed eş-Şâzelî, Kahire: Dâru’l-Me‘ârif.
- İpek, Muhammet Selim (2014), Türk Atasözleri ve Deyimleri ile Eşanlamlı Arap Meselleri, Ekev Akademi Dergisi, Yıl. 18 Sayı. 60, s, 187-196. Köklügiller, Ahmet, (1974), Türkçe Edebiyat Sözlüğü, İstanbul: Hür Yayınevi.
- Mergen, Ayhan, (2017), Siirtlinin Gönlünden Diline Yansıyan Atasözleri ve Deyimler Arapça Söylenişleriyle, Siirt: Özel Basım.
- eṭ-Ṭaberî, Ebû Câfer Muhammed b. Cerîr, (2000), Câmi‘u’l-Beyân fî Te’vîli’l-Kur’ân, thk. Ahmed Muhammed Şakir, (1. Baskı), Beyrut: Müessesetü’r-Risâle.
Öz
There is a strong relationship between language and culture. Because every society preserves its history and culture in its own language and transfers it to the future generations. The proverbs that have been formed in the historical process with a wide consensus and which protect the integrity of the language are among the busiest elements of the system. As a matter of fact, the proverbs provide very important information about the religion, history and culture of a certain society, as the findings of archaeological research. The religious structure of a society is an important factor that affects its culture, thought structure, worldview and lifestyle, especially its language. In the same way, the language of a society, especially religion, is a natural expression of the culture and thought structure of that society. Therefore, it is prudent to examine the proverbs that are an important part of culture in order to learn about the values of society. Because in one aspect, proverbs are considered cultural biographies of societies. When the proverbs used in Siirt Arabic dialect are examined carefully, it will be seen that the phenomenon of religion has an important influence on these literary crops. As a result of this influence, religious resources such as the Qur'an, Hadith and Tafsir were extensively included in the proverbs in the dialect. When the proverbs are approached as a way of expressing cultures in a succinctly manner, it will be possible to find the traces of all the elements that make up that culture in these literary products. Therefore, in this study, religious motifs in the proverbs of Arabic dialect, spoken by the Turkish citizens of Arabic origin living in the Siirt Center and Ristaq region, were discussed. Thus, the language of the beliefs structures of the Arabs living in this region has been tried to be revealed to the extent. In addition, based on the proverbs of the Siirt Arab faith structures and religious knowledge about the clues were sought. As a result, the proverbs used by Siirt Arabs have found important information about faith structures and religious cultures.
Anahtar Kelimeler
Arabic language religion Qoran tafsir hadith Siirt Arabic proverbs Ristak Tillo
Kaynakça
- Alkayış, M. Fatih, (2009), Dini İçerikli Atasözleri Üzerine, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, C.8, S.27, (287-292).
- Bituna, Gabriel, (2016) Morfo-Sintaxa Dıalectului Arab Nord-Mesopotamian Din Siirt, Turcia, Bükreş: Bükreş Üniversitesi Yayınevi.
- Cengiz, E, (2019), Siirt Arapçasının Korunmasında Sözlü Kültürün Rolü, Artuklu Akademi, C. 6, S. 1, 67-88.
- Cengiz, E, (2018), Türkçenin Siirt Arapçasına Etkisi, M. Nesim Doru, Ömer Bozkurt (Ed.), Dil Bilimleri Klasik Sorunlar-Güncel Tartışmalar İçinde (711-727), Ankara: Mardin Artuklu Üniversitesi Yayınları.
- Cengiz, E, (2018), Endülüs Tefsirinde Filolojik Yaklaşımlar İbn Ebî Zemenîn Örneği, Ed. İbrahim Baz ve Yaşar Acat, Mardin: Şırnak Üniversitesi Yayınları.
- Çotuksöken, Y, (2004), Türkçe Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü, (1. Baskı), İstanbul: Toroslu Kitaplığı.
- Durmuş, İsmail, (2004), Mesel, DİA, C. 29, s. 293-301.
- Ebû ‘Ubeyd, el-Kâsım b. Sellâm, (1980). Kitâbu’l-Emsâl, Mekke: thk. Abdulmecid Kattâş.
- Freyer, Hans, (2013), Din Sosyolojisi, (çev. Turgut Kalpsüz), Ankara: Doğu Batı Yayınları.
- Hüsnî, Abdunnaîm Muhammed, (1982), Kâmûs el-Fârisiyye, Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Lübnânî.
- İbn Âşûr, Muhammed Tahir, (1984) et-Tahrîr ve’t-Tenvîr, Tunus: ed-Dâru’t-Tûnisiyye li’n-Neşr.
- İbn Ebî Zemenîn, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh, (2003), Tefsîru İbn Ebî Zemenîn ve Huve Muhtasaru Tefsîri Yahyâ b. Sellâm (I-II), thk. Muhammed Hasan, Muhammed Hasan İsmail, Ahmed Ferîd el-Mezîdî, (1. Baskı), Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye.
- İbn Manzur, Ebu’l-Fazl Cemâluddîn Muhammed b. Mukerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî, (t.y.), Lisânu’l-‘Arab (I-VI), thk. Abdullâh Ali el-Kebîr, Muhammed Ahmed Hasbullâh, Hâşim Muhammed eş-Şâzelî, Kahire: Dâru’l-Me‘ârif.
- İpek, Muhammet Selim (2014), Türk Atasözleri ve Deyimleri ile Eşanlamlı Arap Meselleri, Ekev Akademi Dergisi, Yıl. 18 Sayı. 60, s, 187-196. Köklügiller, Ahmet, (1974), Türkçe Edebiyat Sözlüğü, İstanbul: Hür Yayınevi.
- Mergen, Ayhan, (2017), Siirtlinin Gönlünden Diline Yansıyan Atasözleri ve Deyimler Arapça Söylenişleriyle, Siirt: Özel Basım.
- eṭ-Ṭaberî, Ebû Câfer Muhammed b. Cerîr, (2000), Câmi‘u’l-Beyân fî Te’vîli’l-Kur’ân, thk. Ahmed Muhammed Şakir, (1. Baskı), Beyrut: Müessesetü’r-Risâle.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Dilbilim |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 31 Mart 2021 |
| Gönderilme Tarihi | 3 Mart 2021 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2021Cilt: 6 Sayı: 1 |
Cited By
TÜRKİYE’DEKİ MAHALLİ ARAP LEHÇELERİ ÜZERİNE BİR BİBLİYOGRAFYA DENEMESİ
Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD)
https://doi.org/10.30627/cuilah.1278633
The Journal of Mesopotamian Studies (JMS) Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası ile lisanslanmıştır.