Öz
As a province of the Ottoman Empire, Mosul has been a center where religious groups such as Islam and Christianity, as well as different ethnic groups such as Kurds, Arabs and Turks, lived for years. In the First World War, after the British occupied Iraq, they tried to dominate this region in terms of their imperialist policies. Mosul was separated from the Ottoman Empire in 1924 with the support of the League of Nations and a new order was created here. Mosul has historically been a center for Sunni Muslims, mostly Kurds and Turkmen. The aim of the study is to reveal that not only the natural resources or material aspects of the region, but also the cultural and historical aspects are important when the Mosul Question is discussed in international treaties and conventions such as the Lausanne Conference and the Brussels line. In this study, the Mosul Issue has been analyzed in the context of constructivism theory under Turkish and British theses. Constructivism theory argues that the relations between states and societies are not based on purely materialist or positivist facts, as realist theories claim, beyond that, there is also the social context of these relations. Therefore, it is important to evaluate the people of Mosul in the context of demographic, religious and identity in the 1920s. While approaching Mosul in the context of British interests in the study; It has been found that Turkey wants to win Mosul for reasons such as economic, political and security.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Adler, E. (1997). Seizing the Middle Ground: Constructivism in World Politics. European Journal of International Relations, 3 (3), s. 319-363.
- Aksoy S. Z. (2015), Uluslararası İlişkiler Kuramları II : Realist Yaklaşım. Eskişehir: Açıköğretim Fakültesi Yayınları.
- Arı, T. (2013). Uluslararası İlişkiler Teorileri: Çatışma, Hegemonya, İşbirliği. MKM Yayıncılık, 8. Baskı, Bahar 2013.
- Aydoğan, E. (2013). Mustafa Kemal Atatürk Döneminde Dış Politika, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Dersi II. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Yayınları.
- Barzani, M. (2006). Barzani ve Kürt Ulusal Hareketi I. (4. Baskı), V. İnce (Çev.), Doz Yayınları.
- Pınar, M. (2017). TBMM Gizli Celse Zabıtlarında Musul Meselesi. Tezkire: Düşünce, Siyaset, Sosyal Bilim Dergisi, sayı 61, s. 167-194.
- Büyüktanır, D. (2014). Toplumsal İnşacı Yaklaşım ve Avrupa Bütünleşmesinin Açıklanmasına Katkıları, Ankara Avurpa Çalışmaları Dergisi, 14(2), s.1-24.
- Demir, A., Kalkan, T. ve Erdoğan, E. (ed.), (2017). Kerkük Çok Irak Değil: Eşref Buharalı’ya Armağan.Türk Tarihine Dair Yazılar II, Gece Kitaplığı. Demir, İ., Demirbaş, U. ve diğ. (1993). Musul ve Kerkük İle İlgili Arşiv Belgeleri (1525-1919). T.C. Başbakanlık Arşiv Daireleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, Yayın No:11, Ankara.
- Demirtaş, B. (2009). Alexander Wendt, Social Theory of International Politics Kitap İncelemesi, Uluslararası İlişiler Akademik Dergisi. https://www.uidergisi.com.tr/uploads/yazilar/4957-7-b-demirtas-a-wendt-pdf.pdf.
- Erim, N. (1953). Devletlerarası Hukuku ve Siyasi Tarih Metinleri. C. I, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.
- Heywood, A. (2013). Küresel Siyaset. Ankara: Adres Yayınları.
- Jackson, R. & Sorensen, G. (2007). Intrudiction to International Relations. Theories and Approaches. Oxford University Pres.
- İleri, C. (2000). Türkiye’de Nasturi Sorunu, Yayımlanmamış Yüksek lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara. (Bu Tez 2005 yılında, Orient Yayınlarında kitap haline getirilmiştir.) Kaymaz, İ. Ş. (2003). Musul Sorunu, Petrol ve Kürt Sorunları İle Bağlantılı Tarihsel ve Siyasal Bir İnceleme. İstanbul: Otopsi Yayınları.
- Lapid, Y. (1989). The Third Depate: On the Prospect of International Theory in a Post-Pozitivist Era. International Studies Quarterly, 33(3), Aktaran: Sezgin Kaya, Uluslararası İlişkiler Kuramları II, AOF Yayınları, 2013.
- Meray, S. (1969). Lozan Barış Konferansı:Tutanaklar Belgeler, (Cilt: I), Araştırma Merkezi Dergisi, 21, S. 63.
- Morgenthau, H. (1947). Scientific Man and Power Politics. Latimer House Limited 33 Ludgate Hill, London.
- Muhammed Emin Zeki Beg (2018). Kürtler ve Kürdistan Tarihi, Çev. V. İnce ve diğ., 11. Baskı, Nubihar Yayınları.
- Nur, Rıza (2008). Lozan Hatıraları. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
- Öke, M. K. (1987). Belgelerle Türk-İngiliz İlişkilerinde Musul ve Kürdistan Sorunu (1918-1926). Askeri Tarih Belgeleri Dergisi, Sayı 11, S. 136-138.
- Reus-Smith, C. (2013). Konstrüktivizm”, Uluslararası İlişkiler Teorileri. Çev.: M. Ağcan ve A. Aslan, Ed: A. Linklater ve S. Burchill, İstanbul: Küre Yayınları.
- Ruggie, J. G. ((1998). What Makes the World Hang Together?: Neo-utulitarianism and The Social Constructivist Challenge. International Organization, 52(4), s. 855-885.
- Sabis, A. (1951), Harb Hatıraları, C. V, Ankara.
- Sınır, G. (2019). Türkiye’nin Kimlik Değişimi Bağlamında Türkiye-Suriye İlişkileri (1990-2010). Namık Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksek Okulu Dergisi, Vol:1(1).
- Srinivasan, P. (2019). Constructıvısm In Internatıonal Relations - An Analyst Perspectıve, Academi.edu.tr, erişme tarihi: 09.11.2019. https://www.academia.edu/5395062/CONSTRUCTIVISM_IN_INTERNATIONAL_RELATIONS_-_AN_ANALYST_PERSPECTIVE. Şimşir, B. (1990). Lozan Telgrafları I (1922-1923). TTK Yayınları.
- Şimşir, B. (1994). Lozan Telgrafları II (Şubat-Ağustos 1923). TTK Yayınları.
- Şimşir, B. (2005). Musul Sorunu ve Türkiye-İngiltere-Irak İlişkileri. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. XXI, Sayı: 63, s. 859- 916.
- Şimun, E. (1991). Süryanilerin Acı Sonu. Çev: Ş. Yurdagül, Södertiilje-İsveç: Nsibin Yayınları.
- Şirin, F. S. (2017). Mr. Alex K. Helm’in Doğu Anadolu ve Karadeniz Gezisi (1929). ISSN: 1309 4173 (Online) 1309 - 4688 (Print) 9(2),, A Tribute To Prof. Dr. Ali BİRİNCİ, p. 205-223.
- Walt, S.M. (1998). Uluslararası İlişkiler: Bir Dünya Binbir Kuram. Foreign Policy: Bilginin Ufukları (Bahar 1998), Çev. B. Çalı, İstanbul: Bilgi Üni. Yayınları.
- Wendt, A. (1996). Identity and Structural Change in International Politics, The Return of Culture and Identity in IR Theory. London: Lynne Rienner Publisher, s. 47-64.
- Wendt, A. (1999). Social Theory of International Relations, Cambridge: Cambridge University Press.
- Wendt, A. (2013). Anarşi Devletler Ne Anlıyorsa Odur: Güç Politikalarının Sosyal İnşası. Çev.: Ş. G. Gezer, Uluslararası İlişkiler, 10(39), S. 3-43.
- Wendt, A. (2016). Uluslararası Siyasetin Sosyal Teorisi, Çev.: H. Sarı Ertem ve S. Gülfer Ihlamur Öner, Küre Yayınları.
- Yerlikaya, Ç. (2019). Stratejik Bir Toprak: Musul (1914-1926). Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
- Yıldız, H. (2005). Fransız Belgeleri ile Sevr-Lozan-Musul Üçgeninde Kürdistan. İstanbul: Doz Yayınları. Yılmaz, D. (1995). Misak-ı Milli’ye Göre Musul. Konya: Alagöz Yayınları.
- TBMM Gizli Celse Zabıtları, IV, (6 Mart 1339- 1923, 6. İnikat, s. 153- 154.
Öz
Musul, OsmanlıDevleti’nin bir vilayeti olarak yıllarca Müslümanlık, Hristiyanlık gibi dini grupların yanında Türk, Arap, Kürt gibi farklı etnik grupların yaşadığı bir yer olmuştur. Birinci Dünya Savaşında, İngilizler Irak’ı işgal ettikten sonra bu bölgede emperyalist politikaları bağlamından hükmetmeye çalışmışlardır. Musul 1924 yılında Milletler Cemiyetinin de desteği ile Osmanlı Devletinden koparılarak burada yeni bir düzen yaratılmıştır. Musul tarihsel olarak çoğunluğu Kürt, Türkmen ve Araplardan oluşan Sünni Müslümanların yaşadığı bir merkezdir. Çalışmanın amacı, Musul Meselesi Lozan Konferansı, Brüksel hattı gibi uluslararası antlaşma ve sözleşmelerde konuşulurken bölgenin salt doğal kaynakları veya maddi yönlerinin değil aynı zaman da kültürel ve tarihsel yönlerinin de önemli olduğunu ortaya çıkartmaktır. Bu çalışmada Musul Meselesi Türk ve İngilizlerin tezleri ile konstrüktivizm teorisi bağlamında analiz edilmiştir. Konstrüktivizm teorisi, devletler ve toplumlar arasındaki ilişkilerin realist teorilerin iddia ettiği gibi salt materyalist veya pozitivist olgulara dayanmadığını bunun ötesinde söz konusu ilişkilerin sosyal bağlamının da olduğunu öne sürmektedir. Dolayısıyla Musul halkının 1920’li yıllardaki demografik, dinsel ve kimlik bağlamında değerlendirilmesi önem arz etmektedir. Çalışmada İngiltere çıkarları bağlamında Musul’a yaklaşırken; Türkiye’nin ise ekonomik, siyasal ve güvenlik gibi gerekçelerle Musul’u kazanmak istediği bulgusuna rastlanmıştır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Adler, E. (1997). Seizing the Middle Ground: Constructivism in World Politics. European Journal of International Relations, 3 (3), s. 319-363.
- Aksoy S. Z. (2015), Uluslararası İlişkiler Kuramları II : Realist Yaklaşım. Eskişehir: Açıköğretim Fakültesi Yayınları.
- Arı, T. (2013). Uluslararası İlişkiler Teorileri: Çatışma, Hegemonya, İşbirliği. MKM Yayıncılık, 8. Baskı, Bahar 2013.
- Aydoğan, E. (2013). Mustafa Kemal Atatürk Döneminde Dış Politika, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Dersi II. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Yayınları.
- Barzani, M. (2006). Barzani ve Kürt Ulusal Hareketi I. (4. Baskı), V. İnce (Çev.), Doz Yayınları.
- Pınar, M. (2017). TBMM Gizli Celse Zabıtlarında Musul Meselesi. Tezkire: Düşünce, Siyaset, Sosyal Bilim Dergisi, sayı 61, s. 167-194.
- Büyüktanır, D. (2014). Toplumsal İnşacı Yaklaşım ve Avrupa Bütünleşmesinin Açıklanmasına Katkıları, Ankara Avurpa Çalışmaları Dergisi, 14(2), s.1-24.
- Demir, A., Kalkan, T. ve Erdoğan, E. (ed.), (2017). Kerkük Çok Irak Değil: Eşref Buharalı’ya Armağan.Türk Tarihine Dair Yazılar II, Gece Kitaplığı. Demir, İ., Demirbaş, U. ve diğ. (1993). Musul ve Kerkük İle İlgili Arşiv Belgeleri (1525-1919). T.C. Başbakanlık Arşiv Daireleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, Yayın No:11, Ankara.
- Demirtaş, B. (2009). Alexander Wendt, Social Theory of International Politics Kitap İncelemesi, Uluslararası İlişiler Akademik Dergisi. https://www.uidergisi.com.tr/uploads/yazilar/4957-7-b-demirtas-a-wendt-pdf.pdf.
- Erim, N. (1953). Devletlerarası Hukuku ve Siyasi Tarih Metinleri. C. I, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.
- Heywood, A. (2013). Küresel Siyaset. Ankara: Adres Yayınları.
- Jackson, R. & Sorensen, G. (2007). Intrudiction to International Relations. Theories and Approaches. Oxford University Pres.
- İleri, C. (2000). Türkiye’de Nasturi Sorunu, Yayımlanmamış Yüksek lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara. (Bu Tez 2005 yılında, Orient Yayınlarında kitap haline getirilmiştir.) Kaymaz, İ. Ş. (2003). Musul Sorunu, Petrol ve Kürt Sorunları İle Bağlantılı Tarihsel ve Siyasal Bir İnceleme. İstanbul: Otopsi Yayınları.
- Lapid, Y. (1989). The Third Depate: On the Prospect of International Theory in a Post-Pozitivist Era. International Studies Quarterly, 33(3), Aktaran: Sezgin Kaya, Uluslararası İlişkiler Kuramları II, AOF Yayınları, 2013.
- Meray, S. (1969). Lozan Barış Konferansı:Tutanaklar Belgeler, (Cilt: I), Araştırma Merkezi Dergisi, 21, S. 63.
- Morgenthau, H. (1947). Scientific Man and Power Politics. Latimer House Limited 33 Ludgate Hill, London.
- Muhammed Emin Zeki Beg (2018). Kürtler ve Kürdistan Tarihi, Çev. V. İnce ve diğ., 11. Baskı, Nubihar Yayınları.
- Nur, Rıza (2008). Lozan Hatıraları. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
- Öke, M. K. (1987). Belgelerle Türk-İngiliz İlişkilerinde Musul ve Kürdistan Sorunu (1918-1926). Askeri Tarih Belgeleri Dergisi, Sayı 11, S. 136-138.
- Reus-Smith, C. (2013). Konstrüktivizm”, Uluslararası İlişkiler Teorileri. Çev.: M. Ağcan ve A. Aslan, Ed: A. Linklater ve S. Burchill, İstanbul: Küre Yayınları.
- Ruggie, J. G. ((1998). What Makes the World Hang Together?: Neo-utulitarianism and The Social Constructivist Challenge. International Organization, 52(4), s. 855-885.
- Sabis, A. (1951), Harb Hatıraları, C. V, Ankara.
- Sınır, G. (2019). Türkiye’nin Kimlik Değişimi Bağlamında Türkiye-Suriye İlişkileri (1990-2010). Namık Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksek Okulu Dergisi, Vol:1(1).
- Srinivasan, P. (2019). Constructıvısm In Internatıonal Relations - An Analyst Perspectıve, Academi.edu.tr, erişme tarihi: 09.11.2019. https://www.academia.edu/5395062/CONSTRUCTIVISM_IN_INTERNATIONAL_RELATIONS_-_AN_ANALYST_PERSPECTIVE. Şimşir, B. (1990). Lozan Telgrafları I (1922-1923). TTK Yayınları.
- Şimşir, B. (1994). Lozan Telgrafları II (Şubat-Ağustos 1923). TTK Yayınları.
- Şimşir, B. (2005). Musul Sorunu ve Türkiye-İngiltere-Irak İlişkileri. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. XXI, Sayı: 63, s. 859- 916.
- Şimun, E. (1991). Süryanilerin Acı Sonu. Çev: Ş. Yurdagül, Södertiilje-İsveç: Nsibin Yayınları.
- Şirin, F. S. (2017). Mr. Alex K. Helm’in Doğu Anadolu ve Karadeniz Gezisi (1929). ISSN: 1309 4173 (Online) 1309 - 4688 (Print) 9(2),, A Tribute To Prof. Dr. Ali BİRİNCİ, p. 205-223.
- Walt, S.M. (1998). Uluslararası İlişkiler: Bir Dünya Binbir Kuram. Foreign Policy: Bilginin Ufukları (Bahar 1998), Çev. B. Çalı, İstanbul: Bilgi Üni. Yayınları.
- Wendt, A. (1996). Identity and Structural Change in International Politics, The Return of Culture and Identity in IR Theory. London: Lynne Rienner Publisher, s. 47-64.
- Wendt, A. (1999). Social Theory of International Relations, Cambridge: Cambridge University Press.
- Wendt, A. (2013). Anarşi Devletler Ne Anlıyorsa Odur: Güç Politikalarının Sosyal İnşası. Çev.: Ş. G. Gezer, Uluslararası İlişkiler, 10(39), S. 3-43.
- Wendt, A. (2016). Uluslararası Siyasetin Sosyal Teorisi, Çev.: H. Sarı Ertem ve S. Gülfer Ihlamur Öner, Küre Yayınları.
- Yerlikaya, Ç. (2019). Stratejik Bir Toprak: Musul (1914-1926). Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
- Yıldız, H. (2005). Fransız Belgeleri ile Sevr-Lozan-Musul Üçgeninde Kürdistan. İstanbul: Doz Yayınları. Yılmaz, D. (1995). Misak-ı Milli’ye Göre Musul. Konya: Alagöz Yayınları.
- TBMM Gizli Celse Zabıtları, IV, (6 Mart 1339- 1923, 6. İnikat, s. 153- 154.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Antropoloji |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Eylül 2022 |
| Gönderilme Tarihi | 24 Haziran 2022 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2022Cilt: 7 Sayı: 2 |
The Journal of Mesopotamian Studies (JMS) Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası ile lisanslanmıştır.