Öz
Despite having an oral tradition and rich culture, Kirmanc's transition to written form has been delayed as a result of language policies in Turkey. In mid-1800s a few Kirmanc texts were compiled and published for the first time by a western linguist Peter Lerch, then (in late 1800s and early 1900s) Kirmanc sustained its written life by a few religious texts which was written by the Kurds themselves. In Kirmanc, it is not possible to talk about any literary works until the end of 1970, except a few texts which were written in the beginning, in the middle and in the end of the century. However, the literary work which has started in the late1900s, continues today. Partial removal of the pressure on the use of the language has accelerated the press-release activities in this area. The number of books, magazines, newspapers printed and published in just between 2012-2015 years, is more than the number of publications of all Kirmanc history. The advancemend which Kirmanc has acquiered in the literary World, has gained momentum with an increasing number of participations each passing day. Another one of the important developments is, participation of the main carriers of culture, women, in this area. In this study, the modern story in Kirmanc language, which sits on a firm footing by feeding from Kurds’ very rich oral literature, is discussed with its yesterday and today.
Anahtar Kelimeler
Literature Short story Modern short story Kurdish short story Kırmanci/Zazaki short story
Kaynakça
- Alver, K. (2016). Edebiyat, Sanat ve Toplum. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi.
- Barin, M. (tarih yok). Zanîngeha Boğazîçî Klûba Edebîytê. 06 21, 2020 tarihinde Boğaziçi Üniversitesi Edebiyat Kulübü: http://www.bued.boun.edu.tr/turik.asp?id=88 adresinden alındı.
- Barthes, R. (1988). Anlatıların Yapısal Çözümlemesine Giriş, Çev.Mehmet Rifat. İstanbul: Gerçek Yayınları.
Öz
Kirmanckî çiqas ke hetê kulturê fekkî ra zaf dewletî bo zî, peynîya politikaya ziwanan yê Tirkîya de ziwanê nuştiş bîyayîşî de zaf erey menda. Kirmanckî raya verêne, tayê metne ke serranê 1800an de Peter Lerchî daye arê û weşanê bi înan bîya nuştekî. Dima zî (peynîya serranê 1800an û despêkê serranê 1900an de) kurdan bixo çend metne dînî nuştê û bi no tore nuştişê Kirmanckî dewam kerdo. Nê metnê ke destpêk, orte û peynîya seserrede ameyê nuştene ra teber heta peynîya serranê 1970an merdim nêşîkîno ke qalê zobî eseranê edebî biker o. La xebatê ke peynîya serranê 1900an de destpêkerdo ewru hîna dewam kenê. Qedexe û zoro ke qiseykerdiş û nuştişê ziwanan ser o yo tenê ke kerd sist xebatê ziwanî zî bî zêde. Tena humara kitab, kovar û rojnameyê ke mabênê serranê 2012-2015 de weşanayê, ê ke tarîxê kirmanckî de heta o wext nusîyayê û weşanayê ra zêder ê. Averşîyayîşo ke kirmanckî dînyaya edebîyatî de kerdo, bi nuştoxanê neweyan dewam keno. Çîyode zaf muhîm zî mîyanê nê nuştoxan de bîyayîşê cinîyan o. Na xebate de hîkayeya kirmanckî, a ke kulturê kurdan o dewletî ra bena weye û bingeyê xo uca ra gêna, bi vizêrî, ewru û meşteyê xo analiz bena.
Anahtar Kelimeler
Edebîyat Hîkaye Hîkayeya moderne Hîkayeya Kirdkî Hîkayeya Kirmanckî/Zazakî
Kaynakça
- Alver, K. (2016). Edebiyat, Sanat ve Toplum. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi.
- Barin, M. (tarih yok). Zanîngeha Boğazîçî Klûba Edebîytê. 06 21, 2020 tarihinde Boğaziçi Üniversitesi Edebiyat Kulübü: http://www.bued.boun.edu.tr/turik.asp?id=88 adresinden alındı.
- Barthes, R. (1988). Anlatıların Yapısal Çözümlemesine Giriş, Çev.Mehmet Rifat. İstanbul: Gerçek Yayınları.
Öz
Sözlü kültür açısından, son derece zengin olan Kırmanccanın, Türkiye’deki dil politikaları sonucu yazı dili olması oldukça gecikmelidir. 1800’lerin ortalarında Batılı bir dilbilimci olan Peter Lerch’in derleyip yayımladığı metinlerle ilk kez yazıya dökülen Kırmancca, daha sonra (1800’lerin sonları ve 1900’lerin başlarında) Kürtlerin kendileri tarafından yazılan birkaç dini metin ile yazın hayatını sürdürmüştür. Kırmanccada yüz yılın başında, ortasında ve sonunda yazılan birkaç metin dışında, 1970lerin sonuna dek başka herhangi bir edebi eserden söz etmek mümkün değildir. Ancak 1900’lerin sonlarından itibaren başlayan edebiyat çalışmaları bugün devam etmektedir. Dilin kullanımı üzerindeki baskının kısmen kalkması bu alandaki basın-yayın faaliyetlerine de hız kazandırmıştır. Sadece 2012-2015 yılları arasında basılıp yayımlanan kitap, dergi, gazete sayısı, Kırmancca yayın tarihinin tümünde basılıp yayımlanandan daha fazladır.
Kırmanccanın edebiyat dünyasında sağladığı gelişme, bu yolculuğa her geçen gün artan sayıdaki katılımlarla büyük hız kazanmıştır. Önemli gelişmelerden biri de bu kervana, kültürün temel taşıyıcılarından olan kadınların da katılması ve öyküye kadın elinin de değmesidir.
Bu çalışmada, Kürtçenin zengin sözlü kültüründen beslenerek sağlam bir zemine oturan Kırmancca modern öykü, dünü ve bugünü ile ele alınmıştır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Alver, K. (2016). Edebiyat, Sanat ve Toplum. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi.
- Barin, M. (tarih yok). Zanîngeha Boğazîçî Klûba Edebîytê. 06 21, 2020 tarihinde Boğaziçi Üniversitesi Edebiyat Kulübü: http://www.bued.boun.edu.tr/turik.asp?id=88 adresinden alındı.
- Barthes, R. (1988). Anlatıların Yapısal Çözümlemesine Giriş, Çev.Mehmet Rifat. İstanbul: Gerçek Yayınları.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Sanat ve Edebiyat |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 31 Aralık 2020 |
| Gönderilme Tarihi | 29 Haziran 2020 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2020Özel Sayı - Zazaca ve Zazalar; Edebiyat, Kültür ve Dil |
Cited By
Kitabo Verin ê Hikayeyanê Zazaki Cer Hard Cor Asmen Ser yo Etud
Bingöl Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü Dergisi
https://doi.org/10.56491/buydd.1127333
The Journal of Mesopotamian Studies (JMS) Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası ile lisanslanmıştır.