Öz
Şeyh Muhammed Ziyaeddin (Hazret), Osmanlı’nın son dönemlerinde yaşamış önemli müderis ve âlimlerden biridir. Ziyaeddin, 1856 yılında Bitlis’e bağlı Hizan ilçesinde dünyaya gelmiş ve “Hazret” lakabıyla tanınmıştır. Ziyaeddin ilk eğitimini babası Şeyh Abdurrahman-ı Tahi'nin (ö. 1886) yanında almış, daha sonra Şeyh Fethullah-ı Verkanısi (ö. 1899) gibi ünlü âlimlerin yanında eğitimine devam etmiş ve Şeyh Fethullah-ı Verkanısi’den hilafetini almıştır. Şeyh Fethullah 1889'da Hazreti irşadla görevlendirmiş, Hazret de Bitlis ve çevresinde irşada başlamış, daha sonra Norşin Dergahı postnişiniliğini de yapmıştır. Ziyaeddin, Halidî Nakşibendi tarikatı silsilesinde önemli bir yere sahip olup birçok kişiye ilim ve tarikat icazeti vermiştir. Norşinli Şeyh Muhammed Ziyaeddin Birinci Dünya Savaşı'nda gönüllü birliklerle Ruslara karşı savaşmış ve bir kolunu kaybederek gazi olmuştur. Ayrıca kardeşleri Muhammed Said ve Muhammed Eşref de bu savaşta şehit düşmüşlerdir. Şeyh Muhammed Ziyaeddin 1924 yılında vefat etmiş ve Norşinde medfundur. Elimizdeki bilgilere göre mektuplarından oluşan eseri Mektubat adıyla yayımlanmıştır. Şimdiye kadar bu şiiri literatüre girmemişti ve Hazret’in şairliğine dair hiçbir şey bilinmiyordu. Bu çalışmamızda onun henüz yayımlanmamış bir şiiri üzerine durulacaktır. Bu çalışmamızda bu şiiri şekil ve muhteva açısından değerlendirip, şiirin transkripsiyonlu metni ve elyazmasını birlikte sunacağız. Bu çalışma ile Ziyaeddin’in Nakşi Halidilik çerçevesinde edebi ve tasavvufi yönleri ortaya çıkarılacaktır.
Anahtar Kelimeler
Norşinli Şeyh Muhhamed Ziyaeddin Nakşibendi Norşin Tekyası Hazret Şeyh Fethullah-ı Verkanisî
Kaynakça
- Adak, A. (2019). Teşeyên Nezmê di Edebiyata Kurdî ya Klasîk de, Stenbol: Weşanên Nûbiharê.
- Ardıç, M. (2009). Bidlis ve Çevresinde Yetişen Mutasavvıflar ve Tasavvuf Kültürünün Oluşması, Van: Basılmamış Yüksek Lisan Tezi, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı, Tasavvuf Anabilim Dalı.
- Başar, Y. (2018). Nakşibendi-Halidi Şeyhi Muhammed Ziyaeddin Nurşini’nin Hayatı ve Mektubatındaki Tasavvufi Görüşleri. Çorum: Basılmamış Yüksek Lisan Tezi, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı.
- Baz, İ. (2014). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Norşin Dergâhı ve Şeyh Abdurrahman-ı Tâğî, Tasaffuv Dergisi, (34), 75-110.
- Ergin, S. (?). Fotokopîya Nusxeya Mecmû‘eya destxet (Amd. Miftiyê Çinarê Mela Seîd Ergîn, Mustensîx: Mela Ehmedê Cewzî), n. r. 234-235.
- Haznevî, Ş. A. (2012). Hazret ve Şah-ı Hazne Hayat ve Menkıbeleri, İstanbul: Semerkand Yayınları.
- Karak, M. Z. (2021). Qesîdeya Şêx Mihemed Selîmê Hezanî. Kurdiyat , (3) , 41-66.
- Korkusuz, M. Ş. (2010). Nehri’den Hazne’ye Meşayihi Nakşibendi, İstanbul: Pak Ajans.
- Oxînî, Ş. M. A. (2017). Birket’l-Kelimat Menkıbeler Havuzu, (Çev.: Kadri Yıldırım), İstanbul: Avesta Yayınları.
- Saraç, Y. (2013). Klâsik Edebiyat Bilgisi; Biçim-Ölçü-Kafiye, İstanbul: Gökkubbe Yayınları.
- Yıldırım, K. (2018). Kürt Medreseleri ve Alimleri-Tekkelere Bağlı Medreseler, Cilt: 2, İstanbul: Avesta Yayınları.
- Yücel, Ö. T. (2015). Şeyh Muhammed Diyâuddîn’in Hayatı Ve Tasavvufî Görüşleri. Ankara: Basılmamış Yüksek Lisan Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Temel İslam Bilimleri (Tasavvuf Anabilim Dalı).
- Yüksel, M. (2018). Şeyh Abdurrahman Et-Tahi Ve Şeyh Muhammed Ziyâuddin, (https://mufity.blogspot.com/2018/09/seyh-abdurrahman-et-tahi-ve-seyh.html)(Erişim:31.07.2022).
- Ziyâeddîn, Ş. M. (1977). Mektûbat, (Trc. Hasib Seven), İstanbul: Yaylacık Matbaası.
Öz
Şêx Mihemed Zîyaeddînê Norşînî (Hezret) alim û miderisekî heyama dawî ya Osmanî ye. Zîyaeddîn 1856an de li navçeya Hîzana Bedlîsê hatiye dunyayê û bi leqeba “Hezret” hatiye naskirin. Zîyaeddîn herî pêşî li ba bavê xwe Şêx Ebdurrehmanê Taxî (w. 1886) perwerde bûye, paşê li ba hin alimên meşhûr ên mîna Şêx Fethullahê Werqanisî (w. 1899) perwerdeya xwe berdewam kiriye û xilafet jî ji wî wergirtiye. Di sala 1889an de Şêx Fethullah ew bî îrşadê wezîfedar kiriye. Hezret li Bedlîs û derdora wê dest bi îrşadê kiriye û paşê postnişînîya tekyaya Norşînê jî kiriye. Di silsileya terîqeta Neqşebendîya Xalidîtîyê de cihekî girîng digire û îcazeya ilm û terîqetê daye gelek kesan. Şêx Mihemed Zîyaeddînê Norşînî di Şerê Cîhanê yê Yekem de jî bi yekîneyên dildar re li dijî Rûsan şer kiriye û milekî wî jê bûye û bûye xazî. Herweha birayên wî Mihemmed Saîd û Mihemed Eşref jî di şer de şehîd bûne. Şêx Mihemed Zîyaeddîn di 1924an de wefat kiriye û gora wî li Norşînê ye. Li gorî agahîyên li ber destê me berhema ku ji nameyên wî pêk tên bi navê Mektûbatê hatiye weşandin. Heta niha ev helbest di lîteratûrê de cî negirtibû û hay ji hebûna helbestnûsîya Hezret tunebû. Di vê xebatê de em ê li ser helbesteke wî ku heta niha nehatiye weşandin bisekinin. Em ê di vê xebatê de vê helbestê ji alîyê ruxsarî û naverokî ve binirxînin û ligel destxetê metna transkirîbekirî pêşkêş bikin. Bi vê lêkolînê dê di çarçoveya Neqşebendîtîya Xalidîtîyê de alîyê wî yê edebî û tesewifî jî zelaltir bibe.
Anahtar Kelimeler
Şêx Mihemed Zîyaeddînê Norşînî Neqşebendî Tekyaya Norşînê Hezret Şêx Fethullahê Werqanisî
Kaynakça
- Adak, A. (2019). Teşeyên Nezmê di Edebiyata Kurdî ya Klasîk de, Stenbol: Weşanên Nûbiharê.
- Ardıç, M. (2009). Bidlis ve Çevresinde Yetişen Mutasavvıflar ve Tasavvuf Kültürünün Oluşması, Van: Basılmamış Yüksek Lisan Tezi, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı, Tasavvuf Anabilim Dalı.
- Başar, Y. (2018). Nakşibendi-Halidi Şeyhi Muhammed Ziyaeddin Nurşini’nin Hayatı ve Mektubatındaki Tasavvufi Görüşleri. Çorum: Basılmamış Yüksek Lisan Tezi, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı.
- Baz, İ. (2014). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Norşin Dergâhı ve Şeyh Abdurrahman-ı Tâğî, Tasaffuv Dergisi, (34), 75-110.
- Ergin, S. (?). Fotokopîya Nusxeya Mecmû‘eya destxet (Amd. Miftiyê Çinarê Mela Seîd Ergîn, Mustensîx: Mela Ehmedê Cewzî), n. r. 234-235.
- Haznevî, Ş. A. (2012). Hazret ve Şah-ı Hazne Hayat ve Menkıbeleri, İstanbul: Semerkand Yayınları.
- Karak, M. Z. (2021). Qesîdeya Şêx Mihemed Selîmê Hezanî. Kurdiyat , (3) , 41-66.
- Korkusuz, M. Ş. (2010). Nehri’den Hazne’ye Meşayihi Nakşibendi, İstanbul: Pak Ajans.
- Oxînî, Ş. M. A. (2017). Birket’l-Kelimat Menkıbeler Havuzu, (Çev.: Kadri Yıldırım), İstanbul: Avesta Yayınları.
- Saraç, Y. (2013). Klâsik Edebiyat Bilgisi; Biçim-Ölçü-Kafiye, İstanbul: Gökkubbe Yayınları.
- Yıldırım, K. (2018). Kürt Medreseleri ve Alimleri-Tekkelere Bağlı Medreseler, Cilt: 2, İstanbul: Avesta Yayınları.
- Yücel, Ö. T. (2015). Şeyh Muhammed Diyâuddîn’in Hayatı Ve Tasavvufî Görüşleri. Ankara: Basılmamış Yüksek Lisan Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Temel İslam Bilimleri (Tasavvuf Anabilim Dalı).
- Yüksel, M. (2018). Şeyh Abdurrahman Et-Tahi Ve Şeyh Muhammed Ziyâuddin, (https://mufity.blogspot.com/2018/09/seyh-abdurrahman-et-tahi-ve-seyh.html)(Erişim:31.07.2022).
- Ziyâeddîn, Ş. M. (1977). Mektûbat, (Trc. Hasib Seven), İstanbul: Yaylacık Matbaası.
Öz
Sheikh Muhammad Diya-al-din Norshini (Hadhrat) is a scholar and teacher of the last era of Ottoman Empire. Diya-al-din was born in 1856 in town of Hizan of Bedlis and was known by the nickname “Hadhrat”. Diya-al-din received his first education with his father, Sheikh Abdurrahman-i Tahi (d. 1886), then continued his education with famous scholars such as Sheikh Fethullah-i Verkanisi (d. 1899) and received his caliphate from also Sheikh Fethullah-i Verkanisi. In 1889, Sheikh Fethullah appointed him as the irshad. Hezret started his work as a religious guidance in Bedlis and nearby settlements and later he also supervise the Dervish Lodge of Norshin. Ziyaeddin has an important place in the Khalidi Naqshbandi sect and he also gave the authorization of religious and science to many people. Sheikh Muhammad Diya-al-din Norshini fought against the Russian troops in the First World War as a member of voluntary units and lost his arm. Also, his brothers Muhammad Said and Muhammad Ashraf were martyred in the war. Sheikh Muhammad Ziyaeddin died in 1924 and his grave is in Norshin. According to the information that we have, his work consisting of his letters was published by the name Mektubat. Until now, this poem had not been included in the literature and there was no awareness of the existence of Hathrat's poetry. In this work, we will focus on one of his poems that has not been published yet and we will evaluate this poem from the point of view of authorship and content and present the transcribed text along with the manuscript. By this research, literary and mystical side of Ziyaeddin will become clearer in the context of Khalidity’s tradition.
Anahtar Kelimeler
Sheikh Muhammad Ziyaeddin Norshini Naqshbandi Dervish Lodge of Norshin Hezret Sheikh Fethullah Werqanisi
Kaynakça
- Adak, A. (2019). Teşeyên Nezmê di Edebiyata Kurdî ya Klasîk de, Stenbol: Weşanên Nûbiharê.
- Ardıç, M. (2009). Bidlis ve Çevresinde Yetişen Mutasavvıflar ve Tasavvuf Kültürünün Oluşması, Van: Basılmamış Yüksek Lisan Tezi, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı, Tasavvuf Anabilim Dalı.
- Başar, Y. (2018). Nakşibendi-Halidi Şeyhi Muhammed Ziyaeddin Nurşini’nin Hayatı ve Mektubatındaki Tasavvufi Görüşleri. Çorum: Basılmamış Yüksek Lisan Tezi, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı.
- Baz, İ. (2014). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Norşin Dergâhı ve Şeyh Abdurrahman-ı Tâğî, Tasaffuv Dergisi, (34), 75-110.
- Ergin, S. (?). Fotokopîya Nusxeya Mecmû‘eya destxet (Amd. Miftiyê Çinarê Mela Seîd Ergîn, Mustensîx: Mela Ehmedê Cewzî), n. r. 234-235.
- Haznevî, Ş. A. (2012). Hazret ve Şah-ı Hazne Hayat ve Menkıbeleri, İstanbul: Semerkand Yayınları.
- Karak, M. Z. (2021). Qesîdeya Şêx Mihemed Selîmê Hezanî. Kurdiyat , (3) , 41-66.
- Korkusuz, M. Ş. (2010). Nehri’den Hazne’ye Meşayihi Nakşibendi, İstanbul: Pak Ajans.
- Oxînî, Ş. M. A. (2017). Birket’l-Kelimat Menkıbeler Havuzu, (Çev.: Kadri Yıldırım), İstanbul: Avesta Yayınları.
- Saraç, Y. (2013). Klâsik Edebiyat Bilgisi; Biçim-Ölçü-Kafiye, İstanbul: Gökkubbe Yayınları.
- Yıldırım, K. (2018). Kürt Medreseleri ve Alimleri-Tekkelere Bağlı Medreseler, Cilt: 2, İstanbul: Avesta Yayınları.
- Yücel, Ö. T. (2015). Şeyh Muhammed Diyâuddîn’in Hayatı Ve Tasavvufî Görüşleri. Ankara: Basılmamış Yüksek Lisan Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Temel İslam Bilimleri (Tasavvuf Anabilim Dalı).
- Yüksel, M. (2018). Şeyh Abdurrahman Et-Tahi Ve Şeyh Muhammed Ziyâuddin, (https://mufity.blogspot.com/2018/09/seyh-abdurrahman-et-tahi-ve-seyh.html)(Erişim:31.07.2022).
- Ziyâeddîn, Ş. M. (1977). Mektûbat, (Trc. Hasib Seven), İstanbul: Yaylacık Matbaası.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Kürtçe |
|---|---|
| Konular | Sanat ve Edebiyat |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Eylül 2022 |
| Gönderilme Tarihi | 1 Ağustos 2022 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2022Cilt: 7 Sayı: 2 |
Cited By
Helbestkarekî Tekyaya Hezanê: Mela Ehmedê Hezanî
The Journal of Mesopotamian Studies
https://doi.org/10.35859/jms.2023.1353484
The Journal of Mesopotamian Studies (JMS) Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası ile lisanslanmıştır.