Öz
Cinsiyet insan hayatının bir çok alanında belirleyici bir unsur olarak karşımıza çıkmaktadır. Dil de bahsedilen bu alanlardan birisidir. Dilde cinsiyet çalışmaları, cinsiyet uyum sistemleri ve cinsiyet belirleme sistemleri şeklinde iki alan üzerine yoğunlaşmaktadır. Bu çalışmada Kurmanci Kürtçesi’nin cinsiyet belirleme sistemi sistematik bir şekilde ilcelenmiştir. Kurmanci Kürtçesi’nde cinsiyet belirleme sistemi üzerine çalışmalar çok azdır. Var olan çalışmalar da ya tatmin edici boyutlarda değildir ya da yalnızca canlı isimlerin cinsiyetinin belirlenme sistemi üzerine yoğunlaşmıştır. Bu alandaki sistematik bir çalışmanın eksikliği elinizdeki makalenin oluşmasına sebep olmuştur. Corbett’in (1991) bu alandaki çalışmalarda temel alınan bakış açısı dildeki cinsiyet üzerine yapılan bu çalışmada da temel ölçüt olarak alınmıştır. İsimlerin cinsiyetinin belirlenme sistemine dair bahsi geçen çalışmada bazı kriterler belirlenmiş ve bu kriterler Kurmanci Kürtçesi’ne uygulanmıştır. Çalışmanın sonunda Kurmanci Kürtçesi’nin tüm isimlerinin cinsiyetlerini bir mantığa oturtan derli toplu bir cinsiyet belirleme sistemi elde edilmiştir. İsimler çoğul çelimlendiğinde insan olma – insan olmama kriteri üzerine dayanan bir isim sınıflandırma sistemi Kurmanci Kürtçesinin Kafkas bölgesinde konuşulan bir ağızında keşfedilmiştir. Bu sınıflandırma da elinizdeki makalede analiz edilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Kurmanci İsimlerin Cinsiyet Belirleme Sistemi Eril İsimler Dişil İsimler Çift-Cinsiyetli İsimler Canlı Varlık İsimleri Cansiz Varlık İsimleri
Kaynakça
- Adak, A. û yên din. (2016). Fêrkera Kurdî (Asta Destpêkê). Mardin: Mardin Artuklu Üniversitesi Yayınları.
- Akin, S. (2005). Têkçûna Zayendê di Zaravayê Kurmancî de. Din av Gotarên Konferansa li ser Zimanê Kurdî. İstanbul: Weşanên Înstituya Kurdî ya Stenbolê.
- Bedir Han, C. û Lescot, R. (2004). Kürtçe Gramer. (Paris Kürt Enstitüsü Gözetiminde Türkçeye Çevirilmiştir.) İstanbul: Avesta Yayınları.
- Bingöl. İ. (2019). Zazaca Ders Notları 1. (Yanyınlanmamış Ders Notları).
- Braun, F. & Haig, G. (2019). When are German 'Girls' Feminine? How the Semantics of Age Influences the Grammar of Gender Agreement. Bieswanger, Markus, Motschenbacher, Heiko & S. Mühleisen (Ed.). Di nav Language in its socio-cultural context: New explorations in global, medial and gendered uses. (1-12). Tübingen: Narr.
- Corbett, G. (1991). Gender. Cambridge: Cambridge University Press.
- Ekici, D. (2007). Kurmanji Kurdish Reader. Hyattsville (USA): Dunwoody Press.
- Gruba Xebate ya Vateyî. (2013). Ferheng/Sözlük (Türkçe-Kırmancca / Kirmanckî-Tirkî). İstanbul: Weşanxaneyê Vateyî.
- Haig, G. (2000). The Gender System in the Kurdish Language: Structural and Sociolinguistic Aspects. Musweddeyeke ji komxebata Kurdish Gender Studies ya li Katzowê û ji xebata di navbera dîrokên 23-25.09.2000 hatî kirin. Ev gotar bi Almanî; Haig, G. (2004). Das Genussystem in der kurdischen Sprache: strukturelle und soziolinguistische Aspekte. Hajo, S. Borck, C., Savelsberg, E. & D. Şukriye (Ed.). di nav Gender in Kurdistan und der Diaspora (33-58). Münster: Lit.
- Haig, G. & Öpengin, E. (2014a). Gender in Kurdish: Structural and Socio-cultural Dimentions. Hellinger, M. & H. Motschenbacher (Ed.). Di nav Gender Across Languages Sayı. IV, (247-276). John Benjamin.
- Haig, G. & Öpengin, E. (2014b). Regional Variation in Kurmanji: A Preliminary Classification of Dialects. Di nav The Journal of Kurdish Studies S. 2, No. 2, (143-176).
- Haig, G. & Öpengin, E. (2014c). Kurdish: a Critical Rresearch Overview. Di nav The Journal of Kurdish Studies, j. 2, No. 2, r. (99-122).
- Hamdelsayed. û Atwell. (2016). Using Arabic Numbers (Singular, Dual, and Plurals) Patterns To Enhance Question Answering System Results. Di nav IMAN'2016 4th International Conference on Islamic Applications in Computer Science and Technologies (20-22 Dec 2016).DîrokaGihîştinê:05.04.2019,(http://eprints.whiterose.ac.uk/112954/1/adany16iman.pdf)
- Hoffmann, K. (2012). Avestan Language i-iii. Di nav Encyclopædia Iranica, III/1. (47-62). Dîroka Gihîştinê (03.04.2019), http://www.iranicaonline.org/articles/avestan-language
- Kerim, A. H. (2019). Di Zimanê Kurdî de Zayendê Bizavdar (Mobîl). Dîroka Gihîştinê: 11.03.2019, http://dirokakurdistan.com/krd/wp-content/uploads/2018/11/Zayenda-mobil.pdf
- Komxebata Kurmancîyê. (2016). Rêbera Rastnivîsînê. Dîyarbekir: Weqfa Mezopotamyayê.
- Kurd, K. (2011). Zayenda Mê û Nêr (Masculine and Feminine Genders in Kurdish Grammar). Berlin: Free University of Berlin Publishers.
- MacKenzie, D.N. (1954). Gender in Kurdish. Di nav Bulletin of the School of Oriental and African Studies 16/3 (528-541). London: University of London.
- Malmîsanij, M. (2015). Kurmacca ile Karşılaştırmalı Kurmancca (Zazaca) Dilbilgisi. Vate Yayınevi: İstanbul.
- McConnell-Ginet, S. (2011). Gender and Its Relation to Sex: The myth of ‘Natural’ Gender. Corbett, G. G. & De Gruyter. (Ed.). Di nav The Expression of Gender. Dîroka Gihîştinê: 04.02.2019 http://ebookcentral.proquest.com/lib/ub-bamberg/detail.action?docID=1121623.
- Perry. R. J. (2007). Persian Morphology.Alan S. Kaye (ed) di nav Morphologies of Asia and Africa, Eisenbrauns. Dîroka Gihîştinê: 20.03.2020. https://www.academia.edu/42846867/Persian_Morphology
- Sadinî, M.X. (2011). Feqîyê Teyran (Jîyan, Berhem û Helbestên Wî). İstanbul: Weşanên Nubîharê.
- Samûr, A. (2012). Kurdîya Kurmancî. Stenbol: Weşanên Nûbiharê.
- Serdar, E. (2015). Êdî Dereng Bû. Diyarbakır: Weşanên Lisê.
- Şakiro. Ferzende Beg. Dîroka Gihîştinê: 11.10.2018, https://www.youtube.com/watch?v=lIdTfTPr3Uw
- Şakiro. Sînem. Dîroka Gihîştinê: 01.09.2018 https://www.youtube.com/watch?reload=9&v=lWgyAPA6dJU
- Tan, S. (2015). Rêzimana Kurmancî. (3.Baskı). Stenbol: Weşanên Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê.
- Taş, Ç. (2013). Waneyên Rêziman û Rastnivîsa Kurmancî. İstanbul: Weşanên Dîwanê.
- Tîrêj, S. (2014). Dîwan (Xelat – Zozan – Cûdî). Remezan Alan (Redeksîyon). İstanbul: Peywend.
- Yildiz A. û Taşkin H. (2018) Şakiro (Kewê Ribat). İstanbul: Weşanên Nûbîharê.
Öz
Zayend di gelek qadên jîyana însanan de hêmaneke dîyarker e. Ziman jî ji wan qadan e ku zayend xwe di nav de nîşan dide. Xebatên zayenda di zimanan de li ser du mijaran kûr dibin; sîstemên rêkkeftina zayenda navdêran û sîtemên dîyarkirina zayenda navdêran. Di vê xebatê de sîstema dîyarkirina zayenda navêdêran di Kurdîya Kurmancî de bi awayeke sîstematîk hatîye analîzkirin. Xebatên li ser sîstema dîyarkirina zayenda navdêran di Kurdîya Kurmancî de gelek kêm in û yên heyî jî yan tatmînkar nînin an jî tenê li ser dîyarkirina zayenda navdêrên jîndaran sekinîne. Kêmasîya xebateke sîstematîk ya di vê qadê de bû sebebê vê gotarê. Di xebatên li ser zayendê de, nêrînên Corbett (1991) bingeh in ku di vê gotarê de jî ew nêrîn hatine şopandin. Di wê xebatê de hin kirîter hatine dîyarkirin bo dîyarikrina zayenda navdêran û di vê xebatê de jî ew kirîter ji bo Kurdîya Kurmancî hatine tetbîqkirin. Di encamê de; sîstemeke rêk û pêk ya sîstema dîyarkirina zayenda navdêran hatîye destxistin ku bi wê zayenda hemû navdêrên Kurmancî li ser matiqekê dikare were danîn. Dîsa, di devokeke Kurmancî ya Qefqasyayê de navdêrên bi awayekî pirjimar kêşandî maruzê senfiandineke cuda dibin ku li ser însanbûn û neînsanbûnê ava bûye. Ev senifandin jî di vê gotarê de hatîye analîzkirin.
Anahtar Kelimeler
Kurmancî Sîstema Dîyarkirina Zayenda Navdêran Navdêrên Nêr Navdêrên Mê Navdêrên Cotzayend Navdêrên Jîndaran Navdêrên Nejîndaran
Kaynakça
- Adak, A. û yên din. (2016). Fêrkera Kurdî (Asta Destpêkê). Mardin: Mardin Artuklu Üniversitesi Yayınları.
- Akin, S. (2005). Têkçûna Zayendê di Zaravayê Kurmancî de. Din av Gotarên Konferansa li ser Zimanê Kurdî. İstanbul: Weşanên Înstituya Kurdî ya Stenbolê.
- Bedir Han, C. û Lescot, R. (2004). Kürtçe Gramer. (Paris Kürt Enstitüsü Gözetiminde Türkçeye Çevirilmiştir.) İstanbul: Avesta Yayınları.
- Bingöl. İ. (2019). Zazaca Ders Notları 1. (Yanyınlanmamış Ders Notları).
- Braun, F. & Haig, G. (2019). When are German 'Girls' Feminine? How the Semantics of Age Influences the Grammar of Gender Agreement. Bieswanger, Markus, Motschenbacher, Heiko & S. Mühleisen (Ed.). Di nav Language in its socio-cultural context: New explorations in global, medial and gendered uses. (1-12). Tübingen: Narr.
- Corbett, G. (1991). Gender. Cambridge: Cambridge University Press.
- Ekici, D. (2007). Kurmanji Kurdish Reader. Hyattsville (USA): Dunwoody Press.
- Gruba Xebate ya Vateyî. (2013). Ferheng/Sözlük (Türkçe-Kırmancca / Kirmanckî-Tirkî). İstanbul: Weşanxaneyê Vateyî.
- Haig, G. (2000). The Gender System in the Kurdish Language: Structural and Sociolinguistic Aspects. Musweddeyeke ji komxebata Kurdish Gender Studies ya li Katzowê û ji xebata di navbera dîrokên 23-25.09.2000 hatî kirin. Ev gotar bi Almanî; Haig, G. (2004). Das Genussystem in der kurdischen Sprache: strukturelle und soziolinguistische Aspekte. Hajo, S. Borck, C., Savelsberg, E. & D. Şukriye (Ed.). di nav Gender in Kurdistan und der Diaspora (33-58). Münster: Lit.
- Haig, G. & Öpengin, E. (2014a). Gender in Kurdish: Structural and Socio-cultural Dimentions. Hellinger, M. & H. Motschenbacher (Ed.). Di nav Gender Across Languages Sayı. IV, (247-276). John Benjamin.
- Haig, G. & Öpengin, E. (2014b). Regional Variation in Kurmanji: A Preliminary Classification of Dialects. Di nav The Journal of Kurdish Studies S. 2, No. 2, (143-176).
- Haig, G. & Öpengin, E. (2014c). Kurdish: a Critical Rresearch Overview. Di nav The Journal of Kurdish Studies, j. 2, No. 2, r. (99-122).
- Hamdelsayed. û Atwell. (2016). Using Arabic Numbers (Singular, Dual, and Plurals) Patterns To Enhance Question Answering System Results. Di nav IMAN'2016 4th International Conference on Islamic Applications in Computer Science and Technologies (20-22 Dec 2016).DîrokaGihîştinê:05.04.2019,(http://eprints.whiterose.ac.uk/112954/1/adany16iman.pdf)
- Hoffmann, K. (2012). Avestan Language i-iii. Di nav Encyclopædia Iranica, III/1. (47-62). Dîroka Gihîştinê (03.04.2019), http://www.iranicaonline.org/articles/avestan-language
- Kerim, A. H. (2019). Di Zimanê Kurdî de Zayendê Bizavdar (Mobîl). Dîroka Gihîştinê: 11.03.2019, http://dirokakurdistan.com/krd/wp-content/uploads/2018/11/Zayenda-mobil.pdf
- Komxebata Kurmancîyê. (2016). Rêbera Rastnivîsînê. Dîyarbekir: Weqfa Mezopotamyayê.
- Kurd, K. (2011). Zayenda Mê û Nêr (Masculine and Feminine Genders in Kurdish Grammar). Berlin: Free University of Berlin Publishers.
- MacKenzie, D.N. (1954). Gender in Kurdish. Di nav Bulletin of the School of Oriental and African Studies 16/3 (528-541). London: University of London.
- Malmîsanij, M. (2015). Kurmacca ile Karşılaştırmalı Kurmancca (Zazaca) Dilbilgisi. Vate Yayınevi: İstanbul.
- McConnell-Ginet, S. (2011). Gender and Its Relation to Sex: The myth of ‘Natural’ Gender. Corbett, G. G. & De Gruyter. (Ed.). Di nav The Expression of Gender. Dîroka Gihîştinê: 04.02.2019 http://ebookcentral.proquest.com/lib/ub-bamberg/detail.action?docID=1121623.
- Perry. R. J. (2007). Persian Morphology.Alan S. Kaye (ed) di nav Morphologies of Asia and Africa, Eisenbrauns. Dîroka Gihîştinê: 20.03.2020. https://www.academia.edu/42846867/Persian_Morphology
- Sadinî, M.X. (2011). Feqîyê Teyran (Jîyan, Berhem û Helbestên Wî). İstanbul: Weşanên Nubîharê.
- Samûr, A. (2012). Kurdîya Kurmancî. Stenbol: Weşanên Nûbiharê.
- Serdar, E. (2015). Êdî Dereng Bû. Diyarbakır: Weşanên Lisê.
- Şakiro. Ferzende Beg. Dîroka Gihîştinê: 11.10.2018, https://www.youtube.com/watch?v=lIdTfTPr3Uw
- Şakiro. Sînem. Dîroka Gihîştinê: 01.09.2018 https://www.youtube.com/watch?reload=9&v=lWgyAPA6dJU
- Tan, S. (2015). Rêzimana Kurmancî. (3.Baskı). Stenbol: Weşanên Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê.
- Taş, Ç. (2013). Waneyên Rêziman û Rastnivîsa Kurmancî. İstanbul: Weşanên Dîwanê.
- Tîrêj, S. (2014). Dîwan (Xelat – Zozan – Cûdî). Remezan Alan (Redeksîyon). İstanbul: Peywend.
- Yildiz A. û Taşkin H. (2018) Şakiro (Kewê Ribat). İstanbul: Weşanên Nûbîharê.
Öz
Gender is a caresteristic element in a range of areas of human life. Language is one of these field in which gender apears. Gender studies specify on two topics; gender agremment systems, and gender assignment systems. In this article, Gender assignment system in Northern Kurdish has been analysed systematically. Studies on gender assignment system in Northern Kurdish is limited and they are either far from statisfaction of the topic or they just focus on animate nouns assignment system. Deficiency of a systematical study on the topic leads to this study. The aproach of Corbett’s (1991) key source of gender studies has been followed in this article. In the Corbett’s (1991) study, some criterian have been identified to assign nouns gender. In this study, these criterian have been applied to Northern Kurdish. What is aquired in the end of this article is a clear-cut gender assignment system which could rationalize all nouns of Northern Kurdish in terms of gender assignment. Last but not least, in a Caucasian dialect of Nothhern Kurdish, It has been realised a different kind of noun’s clasification which is based on human-nonhuman criteria when a noun is inflected plurally. In this study, the mentioned clasification has been analysed too.
Anahtar Kelimeler
Northern Kurdish Gender Assignment System Male Nouns Female Nouns Double-Gender Nouns Animate Nouns Inanimate Nouns
Kaynakça
- Adak, A. û yên din. (2016). Fêrkera Kurdî (Asta Destpêkê). Mardin: Mardin Artuklu Üniversitesi Yayınları.
- Akin, S. (2005). Têkçûna Zayendê di Zaravayê Kurmancî de. Din av Gotarên Konferansa li ser Zimanê Kurdî. İstanbul: Weşanên Înstituya Kurdî ya Stenbolê.
- Bedir Han, C. û Lescot, R. (2004). Kürtçe Gramer. (Paris Kürt Enstitüsü Gözetiminde Türkçeye Çevirilmiştir.) İstanbul: Avesta Yayınları.
- Bingöl. İ. (2019). Zazaca Ders Notları 1. (Yanyınlanmamış Ders Notları).
- Braun, F. & Haig, G. (2019). When are German 'Girls' Feminine? How the Semantics of Age Influences the Grammar of Gender Agreement. Bieswanger, Markus, Motschenbacher, Heiko & S. Mühleisen (Ed.). Di nav Language in its socio-cultural context: New explorations in global, medial and gendered uses. (1-12). Tübingen: Narr.
- Corbett, G. (1991). Gender. Cambridge: Cambridge University Press.
- Ekici, D. (2007). Kurmanji Kurdish Reader. Hyattsville (USA): Dunwoody Press.
- Gruba Xebate ya Vateyî. (2013). Ferheng/Sözlük (Türkçe-Kırmancca / Kirmanckî-Tirkî). İstanbul: Weşanxaneyê Vateyî.
- Haig, G. (2000). The Gender System in the Kurdish Language: Structural and Sociolinguistic Aspects. Musweddeyeke ji komxebata Kurdish Gender Studies ya li Katzowê û ji xebata di navbera dîrokên 23-25.09.2000 hatî kirin. Ev gotar bi Almanî; Haig, G. (2004). Das Genussystem in der kurdischen Sprache: strukturelle und soziolinguistische Aspekte. Hajo, S. Borck, C., Savelsberg, E. & D. Şukriye (Ed.). di nav Gender in Kurdistan und der Diaspora (33-58). Münster: Lit.
- Haig, G. & Öpengin, E. (2014a). Gender in Kurdish: Structural and Socio-cultural Dimentions. Hellinger, M. & H. Motschenbacher (Ed.). Di nav Gender Across Languages Sayı. IV, (247-276). John Benjamin.
- Haig, G. & Öpengin, E. (2014b). Regional Variation in Kurmanji: A Preliminary Classification of Dialects. Di nav The Journal of Kurdish Studies S. 2, No. 2, (143-176).
- Haig, G. & Öpengin, E. (2014c). Kurdish: a Critical Rresearch Overview. Di nav The Journal of Kurdish Studies, j. 2, No. 2, r. (99-122).
- Hamdelsayed. û Atwell. (2016). Using Arabic Numbers (Singular, Dual, and Plurals) Patterns To Enhance Question Answering System Results. Di nav IMAN'2016 4th International Conference on Islamic Applications in Computer Science and Technologies (20-22 Dec 2016).DîrokaGihîştinê:05.04.2019,(http://eprints.whiterose.ac.uk/112954/1/adany16iman.pdf)
- Hoffmann, K. (2012). Avestan Language i-iii. Di nav Encyclopædia Iranica, III/1. (47-62). Dîroka Gihîştinê (03.04.2019), http://www.iranicaonline.org/articles/avestan-language
- Kerim, A. H. (2019). Di Zimanê Kurdî de Zayendê Bizavdar (Mobîl). Dîroka Gihîştinê: 11.03.2019, http://dirokakurdistan.com/krd/wp-content/uploads/2018/11/Zayenda-mobil.pdf
- Komxebata Kurmancîyê. (2016). Rêbera Rastnivîsînê. Dîyarbekir: Weqfa Mezopotamyayê.
- Kurd, K. (2011). Zayenda Mê û Nêr (Masculine and Feminine Genders in Kurdish Grammar). Berlin: Free University of Berlin Publishers.
- MacKenzie, D.N. (1954). Gender in Kurdish. Di nav Bulletin of the School of Oriental and African Studies 16/3 (528-541). London: University of London.
- Malmîsanij, M. (2015). Kurmacca ile Karşılaştırmalı Kurmancca (Zazaca) Dilbilgisi. Vate Yayınevi: İstanbul.
- McConnell-Ginet, S. (2011). Gender and Its Relation to Sex: The myth of ‘Natural’ Gender. Corbett, G. G. & De Gruyter. (Ed.). Di nav The Expression of Gender. Dîroka Gihîştinê: 04.02.2019 http://ebookcentral.proquest.com/lib/ub-bamberg/detail.action?docID=1121623.
- Perry. R. J. (2007). Persian Morphology.Alan S. Kaye (ed) di nav Morphologies of Asia and Africa, Eisenbrauns. Dîroka Gihîştinê: 20.03.2020. https://www.academia.edu/42846867/Persian_Morphology
- Sadinî, M.X. (2011). Feqîyê Teyran (Jîyan, Berhem û Helbestên Wî). İstanbul: Weşanên Nubîharê.
- Samûr, A. (2012). Kurdîya Kurmancî. Stenbol: Weşanên Nûbiharê.
- Serdar, E. (2015). Êdî Dereng Bû. Diyarbakır: Weşanên Lisê.
- Şakiro. Ferzende Beg. Dîroka Gihîştinê: 11.10.2018, https://www.youtube.com/watch?v=lIdTfTPr3Uw
- Şakiro. Sînem. Dîroka Gihîştinê: 01.09.2018 https://www.youtube.com/watch?reload=9&v=lWgyAPA6dJU
- Tan, S. (2015). Rêzimana Kurmancî. (3.Baskı). Stenbol: Weşanên Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê.
- Taş, Ç. (2013). Waneyên Rêziman û Rastnivîsa Kurmancî. İstanbul: Weşanên Dîwanê.
- Tîrêj, S. (2014). Dîwan (Xelat – Zozan – Cûdî). Remezan Alan (Redeksîyon). İstanbul: Peywend.
- Yildiz A. û Taşkin H. (2018) Şakiro (Kewê Ribat). İstanbul: Weşanên Nûbîharê.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Kürtçe |
|---|---|
| Konular | Dilbilim |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 31 Ağustos 2020 |
| Gönderilme Tarihi | 5 Mayıs 2020 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2020Cilt: 5 Sayı: 2 |
The Journal of Mesopotamian Studies (JMS) Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası ile lisanslanmıştır.