Öz
Elegies, a poetic genre within classical literature, hold a significant position in our literary tradition, capturing the essence of loss and grief for departed loved ones. They encapsulate the anguish of death, offer insights into the lives of the deceased, and provide glimpses into the personal experiences of the poets themselves. This study aims to explore the corpus of Kurdish elegies written in the Kurmanji dialect specifically dedicated to the poets' own children. In this context, after a brief definition of the elegy, the elegies written by Kurdish elegiac poets in the Kurmanji dialect about their own children were examined. Through meticulous examination, the study identifies the number of elegies authored by each poet for their daughters or sons, and analyzes the poets' expressions of mourning for their deceased children within these elegies. Employing historical research methods, the study identifies and analyzes elegies from both printed and manuscript sources. The findings reveal that the earliest Kurmanji elegy dates back to the 18th century, with a total of 104 elegies dedicated to children's deaths identified thus far. The analysis and evaluation in this thesis are centered on these 104 identified elegies.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Babnîrî, M. E. (2012). Dîwana Babnirî. İstanbul: Nûbihar.
- Baqûstanî, M. ʿE. (2017). Dîwana Baqûstanî, Metn û Lêkolîn: M. Zahir Ertekîn. Bingöl: Zankoya Soran.
- Breton, D. L. (2019). Acının Antropolojisi, İsmail Yerguz (Çev.). İstanbul: Sel.
- Cegerxwîn. (2018). Ronahî Li Pey Tarî Ye . C.I. Ankara: Lîs.
- Çavuş, M. Z. (2008). Türk Edebiyatında Mersiyeler. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi Sayı: 38 Erzurum: s.131-138.
- Demir, Y. (2019). Dîwana Namî (Fehmî Begê Pêçarî):“Meġmuru’d Dewawîn. Teza Masterê. Mêrdîn: Mardin Artuklu Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü.
- Devellioğlu, F. (2017). Osmanlıca Türkçe Andisklopedik Lugat. Ankara: Aydın Kitap Evi.
- Doskî, T. Î. (2020). Baxê Îrem, Geştek li Nav Şi’ra Kurmancîya Klasîk, (Amd. M. Zahir Ertekin) İstanbul: Dara.
- ________ . (2022). Sê Klasîkên Me Yên Nenas: Mela Hesen û Qasim û Mela Şems. Kurdîname, r.161-174.
- Hakan, S. (2007: 45-47). Ji Wida hetta Mele Muhammed Gulnarê Miksî û Pêwendiya Helbestvan û Mîrên Miksê. Nûbihar: r. 45-47.
- Harman, Ö. F. (2002). Akaid, İlmihal (C:I, s. 68-140). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- İsen, M. (1994). Acıyı Bal Eylemek Türk Edebiyatında Mersiye. Ankara: Akçağ Yayınları.
- Îzolî, D. (2013). Ferheng(Kurdî-Tirkî, Tirkî-Kurdî). İstanbul: Deng.
- Kanar, M. (2011). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü. İstanbul: Say.
- Muʿtemen, Z. . (1954). Şiʿr û Edebê Fairisî. Tehran: Kitêbxaneya Îbnî Sîna. Naci, M. (1990). Lugat-ı Nacî. İstanbul: Asr,
- https://archive.org/details/lgatnaci0001na/page/n607/mode/2up, Dîrok: 28.02.2024, Seat: 18.57.
- Nalbend, M. E. (?). Baxê Kurda, Dîwana Mela Ehmedê Muxlis Kurê Emînê Nalbedê Bamernî. Berhevkar: Tehsîn Îbrahîm Doskî. (Berhema Hêj Neçapkirî).
- Pala. (2014). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Kapı.
- Qurana Kerîm û Meala Wê ya Kurdî, Sûreya Beqere ayeta 185an. Werger: Fikrî Amedî, 2014 Ankara: Ensar. Redhouse, S. J.(1987). Turkish And English Lexicon. Pirtûkxaneya Libnanê, Beyrûd, https://turuz.com/book/title/A+Turkish+And+English+Lexicon-Shewing+In+English-The+Significations+Of+The+Turkish+Terms-James+William+Redhouse-1987-2246s, (Dîroka Jêgirtinê:20.02.2024).
- Sami, Ş. (1978). Kamûs-i Türk. İstanbul, Türkiye: https://www.pdfdrive2.com/kamus-i-t%C3%BCrki-d156729280.html Jêgirtin: 16.01.2024 Seat: 15.09.
- Saydun, E. (2018). Teşe û Ciwankarîyên Wêjeyî Di Dîwana Feqiyê Teyran De. Teza Masterê. Wan: Van Yüzüncü Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü.
- Serfiraz, M. (2012). Mersiye û Di Edebiyata Kurdî de Mersiye. Nûbihar: r. 30-33.
- Seyarî, E. (2019). Mersiyeyên Mela Zahirê Tendûrekî ji Alîyê Tema, Ziman û Hunerên Edebî ve. Nûbihar: r. 32-36. ________(2019). Mersiyeyên Mela ʿElîyê Baqûstanî Ji Alîyê Tema, Ziman, Teşe û Hunerên Edebî ve. Nûbihar: r.45-47.
- Toprak, M. F. (1990). Endülüs Şiirinde Mersiye. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Turan, C. (2023). Mersîye Di Edebiyata Kurdîya Kurmancî ya Klasîk de. Teza Doktorayê. Bingöl: Bingöl Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü.
- Xelatî, M. E. (?). Dîwana Bîra Kul û Derda. (Dîwana Çapkirî-Cih û Dîroka Çapê Nehatiye Diyarkirin).
Öz
Ölüm için yazılan mersiyeler klasik edebiyatımızın nazım türlerinden biridir ve edebiyatımızda önemli bir yere sahiptir. Sevilen bir yakınının üzerine yazılan bu mersiyeler; ölümden dolayı çekilen ıstırap ve acıyı, ölen hakkındaki kimi bilgileri ve şairin bazı şahsi bilgilerini barındırmaktadırlar. Bu bilgiler bağlamında mersiyeler şairlerin kimi tecrübe, yaşanmış kıssalarını ve birçok duygularını okurların gözleri önüne sermektedir. Bu çalışmanın amacı hangi Kürt mersiyeci tarafından Kurmanci lehçesiyle kendi çocuğu üzerine kaç mersiye yazdığını ortaya çıkarmaktır. Bu bağlamda kısaca mersiyenin tanımı yapıldıktan sonra Kürt mersiyecilerin Kurmanci lehçesiyle kendi çocuklarının üzerine yazdıkları mersiyeler incelenmiştir. Araştırmada hangi şairin kızı veya oğluna kaç mersiye yazdığı tespit edildikten sonra bu mersiyelerde şairlerin ölen çocuklarından dolayı nasıl bir acıya büründükleri incelenmiştir. Tarihi araştırma metoduyla yapılan araştırma neticesinde matbu ve el yazması eserlerdeki mersiyeler tespit edilip analiz edilmiştir. Araştırma neticesinde Kürtçe’nin Kurmanci lehçesi ile ilk mersiyenin 18. yüzyılda yazıldığı ve o zamandan günümüze kadar çocukların ölümleri üzerine toplam 104 mersiye yazıldığı tespit edilmiştir. Araştırmadaki değerlendirme ve incelemeler tespit edilen bu 104 mersiye çerçevesinde yapılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Babnîrî, M. E. (2012). Dîwana Babnirî. İstanbul: Nûbihar.
- Baqûstanî, M. ʿE. (2017). Dîwana Baqûstanî, Metn û Lêkolîn: M. Zahir Ertekîn. Bingöl: Zankoya Soran.
- Breton, D. L. (2019). Acının Antropolojisi, İsmail Yerguz (Çev.). İstanbul: Sel.
- Cegerxwîn. (2018). Ronahî Li Pey Tarî Ye . C.I. Ankara: Lîs.
- Çavuş, M. Z. (2008). Türk Edebiyatında Mersiyeler. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi Sayı: 38 Erzurum: s.131-138.
- Demir, Y. (2019). Dîwana Namî (Fehmî Begê Pêçarî):“Meġmuru’d Dewawîn. Teza Masterê. Mêrdîn: Mardin Artuklu Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü.
- Devellioğlu, F. (2017). Osmanlıca Türkçe Andisklopedik Lugat. Ankara: Aydın Kitap Evi.
- Doskî, T. Î. (2020). Baxê Îrem, Geştek li Nav Şi’ra Kurmancîya Klasîk, (Amd. M. Zahir Ertekin) İstanbul: Dara.
- ________ . (2022). Sê Klasîkên Me Yên Nenas: Mela Hesen û Qasim û Mela Şems. Kurdîname, r.161-174.
- Hakan, S. (2007: 45-47). Ji Wida hetta Mele Muhammed Gulnarê Miksî û Pêwendiya Helbestvan û Mîrên Miksê. Nûbihar: r. 45-47.
- Harman, Ö. F. (2002). Akaid, İlmihal (C:I, s. 68-140). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- İsen, M. (1994). Acıyı Bal Eylemek Türk Edebiyatında Mersiye. Ankara: Akçağ Yayınları.
- Îzolî, D. (2013). Ferheng(Kurdî-Tirkî, Tirkî-Kurdî). İstanbul: Deng.
- Kanar, M. (2011). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü. İstanbul: Say.
- Muʿtemen, Z. . (1954). Şiʿr û Edebê Fairisî. Tehran: Kitêbxaneya Îbnî Sîna. Naci, M. (1990). Lugat-ı Nacî. İstanbul: Asr,
- https://archive.org/details/lgatnaci0001na/page/n607/mode/2up, Dîrok: 28.02.2024, Seat: 18.57.
- Nalbend, M. E. (?). Baxê Kurda, Dîwana Mela Ehmedê Muxlis Kurê Emînê Nalbedê Bamernî. Berhevkar: Tehsîn Îbrahîm Doskî. (Berhema Hêj Neçapkirî).
- Pala. (2014). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Kapı.
- Qurana Kerîm û Meala Wê ya Kurdî, Sûreya Beqere ayeta 185an. Werger: Fikrî Amedî, 2014 Ankara: Ensar. Redhouse, S. J.(1987). Turkish And English Lexicon. Pirtûkxaneya Libnanê, Beyrûd, https://turuz.com/book/title/A+Turkish+And+English+Lexicon-Shewing+In+English-The+Significations+Of+The+Turkish+Terms-James+William+Redhouse-1987-2246s, (Dîroka Jêgirtinê:20.02.2024).
- Sami, Ş. (1978). Kamûs-i Türk. İstanbul, Türkiye: https://www.pdfdrive2.com/kamus-i-t%C3%BCrki-d156729280.html Jêgirtin: 16.01.2024 Seat: 15.09.
- Saydun, E. (2018). Teşe û Ciwankarîyên Wêjeyî Di Dîwana Feqiyê Teyran De. Teza Masterê. Wan: Van Yüzüncü Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü.
- Serfiraz, M. (2012). Mersiye û Di Edebiyata Kurdî de Mersiye. Nûbihar: r. 30-33.
- Seyarî, E. (2019). Mersiyeyên Mela Zahirê Tendûrekî ji Alîyê Tema, Ziman û Hunerên Edebî ve. Nûbihar: r. 32-36. ________(2019). Mersiyeyên Mela ʿElîyê Baqûstanî Ji Alîyê Tema, Ziman, Teşe û Hunerên Edebî ve. Nûbihar: r.45-47.
- Toprak, M. F. (1990). Endülüs Şiirinde Mersiye. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Turan, C. (2023). Mersîye Di Edebiyata Kurdîya Kurmancî ya Klasîk de. Teza Doktorayê. Bingöl: Bingöl Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü.
- Xelatî, M. E. (?). Dîwana Bîra Kul û Derda. (Dîwana Çapkirî-Cih û Dîroka Çapê Nehatiye Diyarkirin).
Öz
Mersiyeyên ku ji bo mirina însanan tên nivîsîn yek ji wan cureyên nezmê yên edebiyata me ya klasîk in û xwedî cihekî taybet in. Ew mersîyeyên ji bo mirina kesekî ku jê tê hezkirin hatine hûnandin; wê êş û elema ku ji ber mirinê tê kişandin, agahîyên derheqê kesê mirî de û hinek agahîyên şexsî yên şa’ir di nav xwe de dihewînin. Ji ber vê yekê mirov dikare bibêje mersîye; serpêhatî, tecrube û hestên şa’iran li ber çavên xwîneran radixin. Armanca vê xebatê ew e ku bê derxistin holê ka di edebiyata kurdî ya klasîk de ji teref kîjan mersîyenûsê kurd ve çend mersîye bi zaravayê kurmancî li ser zarokan hatine nivîsîn. Di vê bergehê de pêşî bi kurtasî pênaseya mersîyeyê hat kirin û dûre ew mersîyeyên ku bi kurdîya kurmancî li ser zarokan hatine nivîsîn, hat vekolîn. Piştî ku hat tesbîtkirin kîjan şa’irî li ser qîz an jî lawê xwe çend mersîye nivîsîne, hat vekolîn ka mersîyenûsan ji ber mirina zarokên xwe êş û elemeke çawa kişandine. Di encama lêkolînê de ku bi rê û rêbaza lêkolîna dîrokî hat kirin ew mersîyeyên di kitêbên çapkirî û destxetan de bi rê û rêbaza analîzê hatin vekolîn. Di encama xebatê de hat tesbîtkirin bi kurdîya kurmancî mersîyeya ewil a li ser zarokan, di sedsala XVIIIan de hatiye nivîsîn û ji wê qernê heta roja me ya îro ji ber mirina zarokan bi tevahî 104 mersîye hatine nivîsîn. Nirxandinên di vê xebata de di çarçoveya van 104 mersîyeyan de hatin kirin.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Babnîrî, M. E. (2012). Dîwana Babnirî. İstanbul: Nûbihar.
- Baqûstanî, M. ʿE. (2017). Dîwana Baqûstanî, Metn û Lêkolîn: M. Zahir Ertekîn. Bingöl: Zankoya Soran.
- Breton, D. L. (2019). Acının Antropolojisi, İsmail Yerguz (Çev.). İstanbul: Sel.
- Cegerxwîn. (2018). Ronahî Li Pey Tarî Ye . C.I. Ankara: Lîs.
- Çavuş, M. Z. (2008). Türk Edebiyatında Mersiyeler. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi Sayı: 38 Erzurum: s.131-138.
- Demir, Y. (2019). Dîwana Namî (Fehmî Begê Pêçarî):“Meġmuru’d Dewawîn. Teza Masterê. Mêrdîn: Mardin Artuklu Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü.
- Devellioğlu, F. (2017). Osmanlıca Türkçe Andisklopedik Lugat. Ankara: Aydın Kitap Evi.
- Doskî, T. Î. (2020). Baxê Îrem, Geştek li Nav Şi’ra Kurmancîya Klasîk, (Amd. M. Zahir Ertekin) İstanbul: Dara.
- ________ . (2022). Sê Klasîkên Me Yên Nenas: Mela Hesen û Qasim û Mela Şems. Kurdîname, r.161-174.
- Hakan, S. (2007: 45-47). Ji Wida hetta Mele Muhammed Gulnarê Miksî û Pêwendiya Helbestvan û Mîrên Miksê. Nûbihar: r. 45-47.
- Harman, Ö. F. (2002). Akaid, İlmihal (C:I, s. 68-140). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- İsen, M. (1994). Acıyı Bal Eylemek Türk Edebiyatında Mersiye. Ankara: Akçağ Yayınları.
- Îzolî, D. (2013). Ferheng(Kurdî-Tirkî, Tirkî-Kurdî). İstanbul: Deng.
- Kanar, M. (2011). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü. İstanbul: Say.
- Muʿtemen, Z. . (1954). Şiʿr û Edebê Fairisî. Tehran: Kitêbxaneya Îbnî Sîna. Naci, M. (1990). Lugat-ı Nacî. İstanbul: Asr,
- https://archive.org/details/lgatnaci0001na/page/n607/mode/2up, Dîrok: 28.02.2024, Seat: 18.57.
- Nalbend, M. E. (?). Baxê Kurda, Dîwana Mela Ehmedê Muxlis Kurê Emînê Nalbedê Bamernî. Berhevkar: Tehsîn Îbrahîm Doskî. (Berhema Hêj Neçapkirî).
- Pala. (2014). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Kapı.
- Qurana Kerîm û Meala Wê ya Kurdî, Sûreya Beqere ayeta 185an. Werger: Fikrî Amedî, 2014 Ankara: Ensar. Redhouse, S. J.(1987). Turkish And English Lexicon. Pirtûkxaneya Libnanê, Beyrûd, https://turuz.com/book/title/A+Turkish+And+English+Lexicon-Shewing+In+English-The+Significations+Of+The+Turkish+Terms-James+William+Redhouse-1987-2246s, (Dîroka Jêgirtinê:20.02.2024).
- Sami, Ş. (1978). Kamûs-i Türk. İstanbul, Türkiye: https://www.pdfdrive2.com/kamus-i-t%C3%BCrki-d156729280.html Jêgirtin: 16.01.2024 Seat: 15.09.
- Saydun, E. (2018). Teşe û Ciwankarîyên Wêjeyî Di Dîwana Feqiyê Teyran De. Teza Masterê. Wan: Van Yüzüncü Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü.
- Serfiraz, M. (2012). Mersiye û Di Edebiyata Kurdî de Mersiye. Nûbihar: r. 30-33.
- Seyarî, E. (2019). Mersiyeyên Mela Zahirê Tendûrekî ji Alîyê Tema, Ziman û Hunerên Edebî ve. Nûbihar: r. 32-36. ________(2019). Mersiyeyên Mela ʿElîyê Baqûstanî Ji Alîyê Tema, Ziman, Teşe û Hunerên Edebî ve. Nûbihar: r.45-47.
- Toprak, M. F. (1990). Endülüs Şiirinde Mersiye. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Turan, C. (2023). Mersîye Di Edebiyata Kurdîya Kurmancî ya Klasîk de. Teza Doktorayê. Bingöl: Bingöl Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü.
- Xelatî, M. E. (?). Dîwana Bîra Kul û Derda. (Dîwana Çapkirî-Cih û Dîroka Çapê Nehatiye Diyarkirin).
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Kürtçe |
|---|---|
| Konular | Kürt Dili, Edebiyatı ve Kültürü |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Mart 2024 |
| Gönderilme Tarihi | 28 Şubat 2024 |
| Kabul Tarihi | 28 Mart 2024 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2024Sayı: 16 |
The Journal of Mesopotamian Studies (JMS) Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası ile lisanslanmıştır.