Öz
Mela Beşîrê Îlyozî, wekî alimekî edîb li herêma xwe dihat naskirin. Di nav gel da dihat gotin ku berhemên wî yên bi kurmancî hene; çi heye ku heta niha nehatibûn çapkirin û negihaştibûne ber destê xwendevanan. Li ser vê sedemê di vê lêkolînê hewl hat dayîn ku ev edîb digel berhemên wî bihê naskirin. Mela Beşîr, bi tevî ku alimekî edîb ê herêma Torê û Batmanê ye û berhemên wî yên edebî û dînî bi kurmancî hene, heta niha bi firehî bi rêbazeke akademîk xebat li serê nehatîye kirin. Binemala wî ji ku ye, jîyana wî li kê derê derbas bûye û berhemên wî çi ne, bi temamî nahên zanîn. Piştî ku hinek daneyên têkildarî vî mielifî û berhemên wî ji qada lêkolînê hatin berhevkirin, cihê ku ew lê dimîne hat tesbîtkirin, hevpeyvîn pê ra hat kirin û berhemên wî hatin mitalekirin. Li ser bingeha vê xebata sehayî, agadarîyên pêwîst ên têkildarî binemal, bîyografî û berhemên vî edîbî hatin komkirin û li ser van daneyan jî analîza kesayetîya wî ya edebî û berhemên wî hat kirin. Digel xebatên îlmî û xizmetên dînî, wî berhemên edebî û dînî jî bi kurmancî nivîsîne. Mela Beşîr, digel ‘eqîdenameyek, mewlûdek, meqtelnameyek û tecwîdeke bi kurmancî, wî hin helbestên tesewufî û civakî jî bi zimanê erebî û kurmancî hûnane. Ji şêwaza berhemên wî dîyar bû ku wî ji ekolên edebî yên dîroka edebiyata kurdî, daye ser şopa Ekola Aqtepîyan. Digel vê berhemdariya wî ya hêja ku nêzî nîvsedsalekê bi ser da bihûriye jî, hîn yek berhemeke wî nehatîye çapkirin. Heke xebatên akademîk li ser berhemên wî bihên kirin, dê cihê wî di raborîya ekolî ya qonaxên edebîyata klasîk a kurdî da hîn zelaltir bihê tesbîtkirin.
Anahtar Kelimeler
Dîroka edebîyata kurdî dîroka edebîyata kurmancaî Mela Mihemed Beşîr Mela Beşîr û berhemên wî Kesayetîya Mela Beşîrê Îlyozî
Kaynakça
- Ertekîn, M. Z. (2011). Di Edebîyata Me de Mewlûd û Rûberûkirina Mewlûdên Pêşîn ên Kurdî û Tirkî, Uluslararası Kürdoloji Konferansı Bildirileri, Hakkari Üniversitesi, Hakkari.
- Nas, T. (2011). İdilli Bir Alim: Molla Ahmed Nas ve Eserleri - Mele Ahmedê Zinarexî, Uluslararası Geçmişten Günümüze İdil Sempozyumu Bildirileri, Şırnak Üniversitesi, İstanbul.
- https://www.evliyalar.net/seyh-muhammed-kasim-zilani-k-s/
- https://www.evliyalar.net/seyyid-seyh-mevlana-halid-i-zilani-k-s/
- Seîd Veroj, “Helbestvanê Kurd Seydayê Gurdilî (Mele Îmadeddîn), https://kovarabir.com/10168/seid-veroj-helbestvane-kurd-seydaye-gurdili-mele-imadeddin/
Öz
Mela Beşîrê Îlyozî was known as a scholar in the region. It was popularly rumoured that he had written works in Kurmanji, but until now his works had not been published and had not reached the hands of readers. For this reason, this research has set out to introduce this scholar together with his works. Although Mela Bashir was a scholar of the Tor and Batman region, and although he wrote literary and religious works in Kurmanji, until now he has not been extensively studied in an academic way. It is not well known who his family was, where his life took place and what his works are. After collecting the data about the author and his works from the research area, the place where he stayed was identified, he was interviewed and his works were discussed. Based on this fieldwork, the necessary information about the author's family, biography and works were collected and his literary personality and works were analysed on the basis of these data. In addition to his scientific studies and religious services, he also wrote literary and religious works in Kurmanji. Mela Beşir wrote an Aqeedah of Faith, a Mevlit, a Maktelname and a Tajvitnam in verse, as well as some poems on mystical and social issues in Arabic. From the style of his works, it is clear that he followed the Aktepe School, one of the historical literary traditions of Kurdish literature. Despite this literary production and the passage of nearly half a century, none of his works have been published so far. If academic studies are carried out on his works, his place in the historical literary traditions of Kurdish literature can be determined more clearly.
Anahtar Kelimeler
History of Kurdish literature literary traditions of Kurmanji works of Mela Beşirê Îlozî Kurdish Sufis Literary personality of Mela Beşirê Îlyozî
Kaynakça
- Ertekîn, M. Z. (2011). Di Edebîyata Me de Mewlûd û Rûberûkirina Mewlûdên Pêşîn ên Kurdî û Tirkî, Uluslararası Kürdoloji Konferansı Bildirileri, Hakkari Üniversitesi, Hakkari.
- Nas, T. (2011). İdilli Bir Alim: Molla Ahmed Nas ve Eserleri - Mele Ahmedê Zinarexî, Uluslararası Geçmişten Günümüze İdil Sempozyumu Bildirileri, Şırnak Üniversitesi, İstanbul.
- https://www.evliyalar.net/seyh-muhammed-kasim-zilani-k-s/
- https://www.evliyalar.net/seyyid-seyh-mevlana-halid-i-zilani-k-s/
- Seîd Veroj, “Helbestvanê Kurd Seydayê Gurdilî (Mele Îmadeddîn), https://kovarabir.com/10168/seid-veroj-helbestvane-kurd-seydaye-gurdili-mele-imadeddin/
Öz
Mela Beşîrê Îlyozî, bölgede edip bir alim olarak tanınıyordu. Halk arasında onun Kurmanci eserlerinin olduğu söyleniyordu; ancak şimdiye dek eserleri yayımlanmamış ve okuyucuların eline yetişmemişti. Bu sebeple bu araştırmada, bu edibin eserleriyle beraber tanıtılmasına çalışıldı. Mela Beşir, Tor ve Batman bölgesi bir alim edibi olduğu halde ve onun Kurmanci olarak edebi ve dini eserleri olmasına rağmen, şimdiye kadar geniş bir şekilde akademik bir yöntemle onun üzerinde bir çalışma yapılmamıştır. Ailesinin kim olduğu, yaşamının nerede geçtiği ve eserlerinin neler olduğu, tam olarak bilinmemektedir. Yazar ve onun eserleriyle ilgili veriler, araştırma alanından toplandıktan sonra, onun kaldığı yer tespit edildi, kendisiyle görüşme yapıldı ve eserleri mütlaa edidi. Bu saha çalışması esas alınarak edibin ailesi, yaşamöyküsü ve eserleriyle ilgili gerekli bilgiler toplandı ve bu veriler üzerinden onun edebi kişiliği ve eserlerinin analizi yapıldı. İlmi çalışmalar ve dini hizmetlerin yanı sıra o, edebi ve dini eserleri de Kurmanci olarak yazmıştır. Mela Beşir, bir Akaidname, bir Mevlit, bir Maktelname ve manzum bir Tecvitnamenin yanında, tasavvufi ve sosyal konularla ilgili bazı şiirleri de Arapça yazmıştır. Eserlerindeki üsluptan anlaşıldığı kadarıyla, Kürt edebiyatı tarihinin edebi geleneklerinden Aktepe Ekolünü takip etmiştir. Bu edebi üretimine ve üzerinden yarım yüzyıla yakın zaman geçmesine rağmen, çalışmalarından hiçbir tanesi şimdiye kadar yayımlanmamıştır. Eserleri üzerinde akademik çalışmalar yapılsa, onun Kürt edebiyatı tarihi edebi geleneklerin içindeki yeri daha açık şekilde belirlenebilir.
Anahtar Kelimeler
Dîroka edebîyatê dîroka edebîyata kurdî edebîyata kurmancî mela beşîrê îlozî Mela Beşirê Îlyozî’nin edebi kişiliği
Etik Beyan
Bilimsel etik kurallara uyduğumu ve uyacağımı taahhüt ederim
Destekleyen Kurum
yok
Kaynakça
- Ertekîn, M. Z. (2011). Di Edebîyata Me de Mewlûd û Rûberûkirina Mewlûdên Pêşîn ên Kurdî û Tirkî, Uluslararası Kürdoloji Konferansı Bildirileri, Hakkari Üniversitesi, Hakkari.
- Nas, T. (2011). İdilli Bir Alim: Molla Ahmed Nas ve Eserleri - Mele Ahmedê Zinarexî, Uluslararası Geçmişten Günümüze İdil Sempozyumu Bildirileri, Şırnak Üniversitesi, İstanbul.
- https://www.evliyalar.net/seyh-muhammed-kasim-zilani-k-s/
- https://www.evliyalar.net/seyyid-seyh-mevlana-halid-i-zilani-k-s/
- Seîd Veroj, “Helbestvanê Kurd Seydayê Gurdilî (Mele Îmadeddîn), https://kovarabir.com/10168/seid-veroj-helbestvane-kurd-seydaye-gurdili-mele-imadeddin/
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Kürtçe |
|---|---|
| Konular | Kürt Dili, Edebiyatı ve Kültürü |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Mart 2024 |
| Gönderilme Tarihi | 6 Ocak 2024 |
| Kabul Tarihi | 19 Mart 2024 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2024Sayı: 16 |
The Journal of Mesopotamian Studies (JMS) Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası ile lisanslanmıştır.