Mewlûda Netemam ya Şêx Qutbedînê Korîkî: Awirvedanek li ser Taybetmendiyên Zimanî yên Metnê

Zafer Açar

doi:10.35859/jms.2023.1355769

Araştırma Makalesi

Sheikh Kutbeddin Koriki's Incomplete Mawlid: An Overview of the Linguistic Features of the Text

Yıl 2023, Sayı: Özel Sayı - Klasik Kürt Edebiyat Özel Sayısı, 85 - 113, 20.10.2023

Zafer Açar

https://doi.org/10.35859/jms.2023.1355769

Öz

Mawlid, a genre within classical literature, holds a significant place in the lives of Muslim communities, serving as an exemplar of verse siyars. This genre, originating with Melayê Bateyî in Classical Kurdish Literature, persists to this day, with Sheikh Kudbeddin Koriki's Mawlid being one such work. Comprising a total of 83 couplets, excluding the refrain couplet, this work remains incomplete. In our study, we emphasize the importance of evaluating literary works based on their integrity, focusing on linguistic features alongside providing general insights into the work's literary aspects. We delve into sound elements related to the text's phonology, as well as critical morphosyntactic aspects that shed light on the poet's language proficiency and skill. As a result, it becomes apparent that sound events serve as deliberate deviations for the sake of rhythmic and melodic harmony, both in everyday speech and poetry. Additionally, the text reveals the poet's proficiency, evident in the richness, simplicity, and eloquence of expressions, patterns, and morphosyntactic elements employed. Consequently, one of the primary objectives of this research is to demonstrate the poet's familiarity with various dialects of the Kurmanci dialect of Kurdish, as reflected in the language used throughout the text.

Anahtar Kelimeler

Classical Kurdish Literature, Mawlid, Sheikh Kudbeddin Koriki, Language review

Kaynakça

Adak, A. (2017). Destnivîsên Mewlûda Melayê Bateyî di Arşîva A. Jaba de: Nasandin û Analîz. The Journal of Mesopotamian Studies, 2 (2), 1-29.
Adak, A. (2017). Aheng û Mûsiqî di Helbestên Melayê Cizîrî de. Mukaddime, Jimar: 8, r. 41-76.
Aksan, M û Aksan, Y. (1991). Metin Kavramı ve Tanımları. Dilbilim Araştırmaları Dergisi, 2, r. 90-104.
Bateyî, Melayê (2012). Mewlûd. (amd. Huseyn Şemrexî). Stenbol: Nûbihar.
Bayezîdî, Mela Mehmûdê (2010). Adat û Rusûmatnameê Ekradiye (lêkolîn: Jan Dost). Stenbol: Nûbihar.
Bedirxan, C. û Lescot, R. (2000). Kürtçe Dililgisi (Kurmanci). ç. 5. Stenbol: Doz.
Çağmar, E. (2004). Edebi Açıdan Arapça Mevlidler. Ankara: Îlahiyat
Çetin, N. (2004). Şiir Çözümleme Yöntemi. Ankara: Öncü Kitap
Enkvist, N. E. (1973). Linguistic Stylistics, Paris: Mouton
Ertekin, M. Z. (2015). Mela ‘Eliyê Baqustanî û Mewlûda Wî. Mukaddime, 6 (1), 101-138. DOI: 10.19059/mukaddime. 41484
Ertekin M. Z. û Ertekin, N. (2017). Kurtedîroka Mewlûdnameyên Kurdî. Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi Genişletilmiş Özetler Kitabı, Şarkiyat Bilim ve Hikmet Vakfı Yayınları, Diyarbakır, r.149-155.
Erttekin, M. Z. (2022). Kürtçe Siyer Yazıcılığı. İstanbul: Siyer Akademi.
İlhan, Z. (2013). Mewlûda Mela Huseynê Bateyî (Metn û Lêkolîn), Teza Lisansa Bilind a Neçapbûyî, Mardîn: Zanîngeha Mardîn Artukluyê, Enstîtûya Zimanên Zindî yên li Tirkiyeyê, Şaxa Makezanista Ziman û Çanda Kurdî.
Kızıl, H. & Şinğar, & C. Çetin, R. (2015). “Ceribandinek Li Ser Senifandina Mewlûdên Kurdîya Kurmancî Li Gor Mijarên Wan”, Diyarbakır: İnternational Journal of Kurdish Studies, 1/1.
Korikî, Şêx Qutbeddînê (Destxet). Mewlûd. Berhema Neçapkirî.
Pakalın, M. Z. (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, MEB Yayınları, C.2, İstanbul.
Öztürk, M. (2018). Süleyman Çelebı̇ ve Mela Huseynê Bateyı̂’nı̇n Mevlı̇dlerı̇ne Karşılaştırmalı Bı̇r Bakış. TurkishStudies. Volume 13/5, Winter 2018, p. 389-418, DOI: http://dx.doi.org/10.7827/.13040
Trask, R.L. (2007). Key Concepts in Language and Linguistics, (ed. Stockwell, P.), Routledge, Oxon.
Yurt, N. (2020). Şêx Qutbeddînê Korikî: Jiyan, Berhem û Kesayetiya wî ya Edebî. Kurdiname, (3), 76-98.

Mewlûda Netemam ya Şêx Qutbedînê Korîkî: Awirvedanek li ser Taybetmendiyên Zimanî yên Metnê

Yıl 2023, Sayı: Özel Sayı - Klasik Kürt Edebiyat Özel Sayısı, 85 - 113, 20.10.2023

Zafer Açar

https://doi.org/10.35859/jms.2023.1355769

Öz

Wekî cureyeke edebiyata klasîk Mewlûd siyerên menzûm in û di edebiyatên gelên misliman de cihekî girîng digirin. Di Edebiyata Klasîk a Kurdî de jî vê cureyê bi Melayê Bateyî dest pê kiriye û nivîsandina van berheman îro jî dewam dike. Mewlûda Şêx Qutbeddîn Korikî jî yek ji van Mewlûdan e lê Korikî berhema xwe neqedandiye. Mewlûda wî xêncî malika dîsgotinê, serhev heştê û sê malik in. Ji bo ku nirxandina hêla edebî ya berhemên nivîskî tewtîbûnê dixwaze, ev xebat ji bilî hin agahiyên giştî yên derbarê edebiyata metnê, lêkolîna zimanê metnê dike mijar ku ew jî ji fonolojiyê bûyerên dengan, ji morfosentaksê jî hin mijarên serekî ne ku xusûsiyetên ast û şiyana zimên a şairî dinimînin. Bi vî şiklî tê armanckirin ku resmeke giştî ya şiyana şairî ya li ser zimanê wî, devoka wî û zanîna wî ya devokên kurmancî yên mayîn bê diyarkirin. Di encama vê lêkolînê de hat dîtin ku bûyerên dengan têkilî ladan û axaftina rojane ne, şair devokên curedar ên kurmancî dizane, di metna xwe de hêmanên morfosentaktîk bi hostayî bi kar aniye û bi vî awayî zimanekî belîx ê mewlûda xwe heye.

Anahtar Kelimeler

Edebiyata Kurdî ya Klasîk, Mewlûd, Şêx Qutbeddîn Korikî, Lêkolîna zimanî

Kaynakça

Adak, A. (2017). Destnivîsên Mewlûda Melayê Bateyî di Arşîva A. Jaba de: Nasandin û Analîz. The Journal of Mesopotamian Studies, 2 (2), 1-29.
Adak, A. (2017). Aheng û Mûsiqî di Helbestên Melayê Cizîrî de. Mukaddime, Jimar: 8, r. 41-76.
Aksan, M û Aksan, Y. (1991). Metin Kavramı ve Tanımları. Dilbilim Araştırmaları Dergisi, 2, r. 90-104.
Bateyî, Melayê (2012). Mewlûd. (amd. Huseyn Şemrexî). Stenbol: Nûbihar.
Bayezîdî, Mela Mehmûdê (2010). Adat û Rusûmatnameê Ekradiye (lêkolîn: Jan Dost). Stenbol: Nûbihar.
Bedirxan, C. û Lescot, R. (2000). Kürtçe Dililgisi (Kurmanci). ç. 5. Stenbol: Doz.
Çağmar, E. (2004). Edebi Açıdan Arapça Mevlidler. Ankara: Îlahiyat
Çetin, N. (2004). Şiir Çözümleme Yöntemi. Ankara: Öncü Kitap
Enkvist, N. E. (1973). Linguistic Stylistics, Paris: Mouton
Ertekin, M. Z. (2015). Mela ‘Eliyê Baqustanî û Mewlûda Wî. Mukaddime, 6 (1), 101-138. DOI: 10.19059/mukaddime. 41484
Ertekin M. Z. û Ertekin, N. (2017). Kurtedîroka Mewlûdnameyên Kurdî. Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi Genişletilmiş Özetler Kitabı, Şarkiyat Bilim ve Hikmet Vakfı Yayınları, Diyarbakır, r.149-155.
Erttekin, M. Z. (2022). Kürtçe Siyer Yazıcılığı. İstanbul: Siyer Akademi.
İlhan, Z. (2013). Mewlûda Mela Huseynê Bateyî (Metn û Lêkolîn), Teza Lisansa Bilind a Neçapbûyî, Mardîn: Zanîngeha Mardîn Artukluyê, Enstîtûya Zimanên Zindî yên li Tirkiyeyê, Şaxa Makezanista Ziman û Çanda Kurdî.
Kızıl, H. & Şinğar, & C. Çetin, R. (2015). “Ceribandinek Li Ser Senifandina Mewlûdên Kurdîya Kurmancî Li Gor Mijarên Wan”, Diyarbakır: İnternational Journal of Kurdish Studies, 1/1.
Korikî, Şêx Qutbeddînê (Destxet). Mewlûd. Berhema Neçapkirî.
Pakalın, M. Z. (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, MEB Yayınları, C.2, İstanbul.
Öztürk, M. (2018). Süleyman Çelebı̇ ve Mela Huseynê Bateyı̂’nı̇n Mevlı̇dlerı̇ne Karşılaştırmalı Bı̇r Bakış. TurkishStudies. Volume 13/5, Winter 2018, p. 389-418, DOI: http://dx.doi.org/10.7827/.13040
Trask, R.L. (2007). Key Concepts in Language and Linguistics, (ed. Stockwell, P.), Routledge, Oxon.
Yurt, N. (2020). Şêx Qutbeddînê Korikî: Jiyan, Berhem û Kesayetiya wî ya Edebî. Kurdiname, (3), 76-98.

Şeyh Kutbedddin Koriki'nin Tamamlanmamış Mevlidi: Metnin Dil Özelliklerine Genel Bir Bakış

Yıl 2023, Sayı: Özel Sayı - Klasik Kürt Edebiyat Özel Sayısı, 85 - 113, 20.10.2023

Zafer Açar

https://doi.org/10.35859/jms.2023.1355769

Öz

Klasik edebiyatın bir türü olarak Mevlid manzum siyerlere örnek olarak müslüman halkların hayatında önemli bir yere sahiptir. Klasik Kürt Edebiyatında Melayê Bateyî ile başlayan bu türün yazımı günümüzde de devam etmektedir. Şeyh Kudbedddin Koriki'nin mevlidi de bu esrlerden biridir. Yazımı tamamlanmamış olan bu eser, nakarat beyiti hariç olmak üzere toplam seksen üç beyitten oluşmaktadır. Edebi eserleri değerlendirmek için eserin bütünlüğü önemli olduğu için araştırmamız eserin edebi yönüyle ilgili bazı genel bilgiler dışında dil özelliklerine odaklanmaktadır. Metnin ses bilgisi ile ilgili olarak ses olayları mercek altına alınmış, şairin dil seviyesi ve kabiliyetini ortaya koyabilecek önemli morfosentaktik konular da incelenmiştir. Sonuç olarak ses olaylarının günlük konuşma ve şiirdeki ölçü ve ahenk uyumu için yapılan sapmalar olduğu görülmüş, metinde kullanılan ifade ve kalıplardan ve morfosentaktik unsurlardan şairin zengin, sade ve beliğ bir anlatıma sahip olduğu görülmüştür. Bu anlamda şairin metninde kullandığı dilden yola çıkarak onun Kürtçe'nin Kurmanci lehçesinin farklı ağızlarına aşina olduğunu ortaya koymak bu araştırmanın amaçlarından biridir.

Anahtar Kelimeler

Klasik Kürt Edebiyatı, Mevlid, Şeyh Kutbeddin Koriki, Dil incelemesi

Kaynakça

Adak, A. (2017). Destnivîsên Mewlûda Melayê Bateyî di Arşîva A. Jaba de: Nasandin û Analîz. The Journal of Mesopotamian Studies, 2 (2), 1-29.
Adak, A. (2017). Aheng û Mûsiqî di Helbestên Melayê Cizîrî de. Mukaddime, Jimar: 8, r. 41-76.
Aksan, M û Aksan, Y. (1991). Metin Kavramı ve Tanımları. Dilbilim Araştırmaları Dergisi, 2, r. 90-104.
Bateyî, Melayê (2012). Mewlûd. (amd. Huseyn Şemrexî). Stenbol: Nûbihar.
Bayezîdî, Mela Mehmûdê (2010). Adat û Rusûmatnameê Ekradiye (lêkolîn: Jan Dost). Stenbol: Nûbihar.
Bedirxan, C. û Lescot, R. (2000). Kürtçe Dililgisi (Kurmanci). ç. 5. Stenbol: Doz.
Çağmar, E. (2004). Edebi Açıdan Arapça Mevlidler. Ankara: Îlahiyat
Çetin, N. (2004). Şiir Çözümleme Yöntemi. Ankara: Öncü Kitap
Enkvist, N. E. (1973). Linguistic Stylistics, Paris: Mouton
Ertekin, M. Z. (2015). Mela ‘Eliyê Baqustanî û Mewlûda Wî. Mukaddime, 6 (1), 101-138. DOI: 10.19059/mukaddime. 41484
Ertekin M. Z. û Ertekin, N. (2017). Kurtedîroka Mewlûdnameyên Kurdî. Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi Genişletilmiş Özetler Kitabı, Şarkiyat Bilim ve Hikmet Vakfı Yayınları, Diyarbakır, r.149-155.
Erttekin, M. Z. (2022). Kürtçe Siyer Yazıcılığı. İstanbul: Siyer Akademi.
İlhan, Z. (2013). Mewlûda Mela Huseynê Bateyî (Metn û Lêkolîn), Teza Lisansa Bilind a Neçapbûyî, Mardîn: Zanîngeha Mardîn Artukluyê, Enstîtûya Zimanên Zindî yên li Tirkiyeyê, Şaxa Makezanista Ziman û Çanda Kurdî.
Kızıl, H. & Şinğar, & C. Çetin, R. (2015). “Ceribandinek Li Ser Senifandina Mewlûdên Kurdîya Kurmancî Li Gor Mijarên Wan”, Diyarbakır: İnternational Journal of Kurdish Studies, 1/1.
Korikî, Şêx Qutbeddînê (Destxet). Mewlûd. Berhema Neçapkirî.
Pakalın, M. Z. (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, MEB Yayınları, C.2, İstanbul.
Öztürk, M. (2018). Süleyman Çelebı̇ ve Mela Huseynê Bateyı̂’nı̇n Mevlı̇dlerı̇ne Karşılaştırmalı Bı̇r Bakış. TurkishStudies. Volume 13/5, Winter 2018, p. 389-418, DOI: http://dx.doi.org/10.7827/.13040
Trask, R.L. (2007). Key Concepts in Language and Linguistics, (ed. Stockwell, P.), Routledge, Oxon.
Yurt, N. (2020). Şêx Qutbeddînê Korikî: Jiyan, Berhem û Kesayetiya wî ya Edebî. Kurdiname, (3), 76-98.

Toplam 19 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil	Kürtçe
Konular	Kürt Dili, Edebiyatı ve Kültürü
Bölüm	Makaleler
Yazarlar	Zafer Açar 0000-0001-5323-9531
Yayımlanma Tarihi	20 Ekim 2023
Gönderilme Tarihi	5 Eylül 2023
Yayımlandığı Sayı	Yıl 2023Sayı: Özel Sayı - Klasik Kürt Edebiyat Özel Sayısı

Kaynak Göster

APA	Açar, Z. (2023). Mewlûda Netemam ya Şêx Qutbedînê Korîkî: Awirvedanek li ser Taybetmendiyên Zimanî yên Metnê. The Journal of Mesopotamian Studies(Özel Sayı), 85-113. https://doi.org/10.35859/jms.2023.1355769

Kapak Resmi İndir

Makale Dosyaları

Tam Metin

The Journal of Mesopotamian Studies (JMS) Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası ile lisanslanmıştır.