Öz
Mela Ehmedê Hezanî has not been known until now and there is very little information available about him. He is estimated that he lived in the last periods of the Ottoman Empire and the first half of the Republic of Turkey. Mella Ehmed was born in Bitlis Gulpik village and was buried in Hezan, which is connected to Lice, and her birth and death dates are unknown. His father, Mela Zubeyr, is the brother of Şêx Ebdulqadir Hezanî. In her poems, Mela Ehmed expressed her love for Şêx Mihemmed Selimê Hezanî and wrote eulogy poems on him. This also shows that he was affiliated with the Khalidi Naqshbandi sect and was a follower of Şêx Mihemmed Selimê Hezanî. Like the poets of the Hezani region, he probably received Sufi education from famous scholars such as Şêx Mihemmed Selîm and his father Şêx Ebdulqadirê Hezanî. According to the information we have, 5 of his poems have survived and he has a magazine that he copied with beautiful handwriting. He used the pseudonym "Hemdi" in his poems written in the Kurmanc dialect of Kurdish. These poems have not been included in the literature until now, and Mela Ehmed's poetic direction was not known. This study will focus on her unpublished poems. In this study, her poems will be evaluated in terms of form and content, and the transcripted text through this research, his literary and mystical side will be revealed.
Anahtar Kelimeler
Mela Ehmedê Hezanî Naqshbandi Hezan Lodge Şêx Mihemed Selîmê Hezanî
Kaynakça
- Adak, A. (2018). Mexles di Edebiyata Kurdî ya Klasîk de. Nubihar Akademi, 3 (10), 11-58.
- Adak, A. (2019). Teşeyên Nezmê di Edebiyata Kurdî ya Klasîk de. Stenbol: Weşanên Nûbiharê.
- Aslan, M. (2011-Kasım). Ahmet Yalar ile Röportaj. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi. Sayı: 6, 159-167.
- Çakır, M. S. (2017). Şeyh Abdülkadir-i Hezânî (V. 1908) Ve Hezân Dergâhı’nda Yetişen Sûfî Âlimler. Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî ve Hâlidîliğin Bingöl ve Çevresi Üzerindeki Etkisi (Ulusal Sempozyum) 04-05 Mayıs 2017 Bingöl. (r. 353-358). Bingöl: İlkbahar.
- Doskî, T. Î. (2011). Mela ʿEbdillahê Hîzanî û Şairên Malbata Wî. Duhok: Weşanên Spîrêz.
- Karak, M. Z. (2020). Dîwançeya Şêx Îsmetullahê Karazî (Metn û Lêkolîn). Teza Lîsansa Bilind a Çapnebûyî. Mêrdîn: Zanîngeha Mardîn Artukluyê. Enstîtuya Zimanên Zindî yên li Tirkîyeyê. Şaxa Makezanista Ziman û Çanda Kurdî.
- Karak, M. Z. (2021). Qesîdeya Şêx Mihemed Selîmê Hezanî. Kurdiyat, (3) , 41-66.
- Karak, M. Z. (2022). Medhîyeyeke Şêx Şehabeddînê Tîlî. Kurdiname, 0 (7), 147-160.
- Karak, M. Z. (2022). Şairtîya Şêx Zîyaeddînê Norşînî (Hezret) . The Journal of Mesopotamian Studies, 7 (2), 185-204.
- Kocakaplan, İ. (2011) Açıklamalı Edebî Sanatlar. İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları.
- Mela Ahmet Yiğit “Tekyaya Hezanê û Mela Ehmedê Hezanî” (Hevpeyvîna Taybet: 25.08.2023).
- Mela Ehmed Yalar “Mela Ehmedê Hezanî” (Hevpeyvîna Taybet: 13.11.2020 & 16.07.2023).
- Saraç, Y. (2013). Klâsik Edebiyat Bilgisi; Biçim-Ölçü-Kafiye. İstanbul: Gökkubbe Yayınları.
- Sultan Erkazan “Mela Ehmedê Hezanî” (Hevpeyvîna Taybet: 08.06.2023).
- Yalar, M. E (?). Fotokopîya Nusxeya Mecmû‘eya Destxet (Mustensîx: Mela Ehmed Yalar), n.r. 158-165.
Öz
Mela Ehmedê Hezanî heta niha nehatiye naskirin û derbarê wî de agahîyên zêde jî tune ye. Alimekî ku di heyama dawî ya Dewleta Osmanî û nîvê ewil ê serdema Komara Tirkiyeyê de jîyaye. Mela Ehmed li Gulpîka Hîzana Bidlîsê hatiye dunyayê û li Hezana Licê medfûn e, lêbelê tarîxa çêbûn û wefata wî nayê zanîn. Navê bavê wî Mela Zubeyr e û ew jî birayê Şêx Ebdulqadirê Hezanî ye. Di helbestên Mela Ehmed de tê dîtin ku ji Şêx Mihemed Selîmê Hezanî pir hezkiriye û li ser wî medhîye nivîsîne. Ev yek jî nîşan dide ku ew jî bi terîqeta Neqşebendîya Xalidîyê ve girêdayî ye û murîdê Şêx Mihemed Selîmê Hezanî ye. Îhtîmaleke mezin ew jî weke şairên ji devera Hezanê li ba alimên meşhûr ên mîna Şêx Mihemed Selîm û bavê wî Şêx Ebdulqadirê Hezanî perwerdeya tesewifî wergirtiye. Li gorî agahîyên heyî 5 helbestên wî gihaştine roja me û mecmûeyeke ku wî bi xetê xwe îstînsax kiriye heye. Di helbestên xwe yên Kurdîya Kurmancî de mexlesa “Hemdî” bi kar anîye. Heta niha ev helbest di lîteratûrê de cî negirtine û helbestnûsîya Mela Ehmed jî nehatiye zanîn. Di vê xebatê de dê li ser van helbestên wî ku heta niha nehatiye weşandin bê rawestan. Bi vî awayî dê helbestên wî ji alîyê ruxsarî û naverokî ve bên nirxandin û ligel destxetan metna transkirîbekirî bê pêşkêşkirin. Bi vê lêkolînê dê alîyê wî yê edebî û tesewifî derkeve holê.
Anahtar Kelimeler
Mela Ehmedê Hezanî Neqşebendî Tekyaya Hezanê Şêx Mihemed Selîmê Hezanî
Kaynakça
- Adak, A. (2018). Mexles di Edebiyata Kurdî ya Klasîk de. Nubihar Akademi, 3 (10), 11-58.
- Adak, A. (2019). Teşeyên Nezmê di Edebiyata Kurdî ya Klasîk de. Stenbol: Weşanên Nûbiharê.
- Aslan, M. (2011-Kasım). Ahmet Yalar ile Röportaj. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi. Sayı: 6, 159-167.
- Çakır, M. S. (2017). Şeyh Abdülkadir-i Hezânî (V. 1908) Ve Hezân Dergâhı’nda Yetişen Sûfî Âlimler. Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî ve Hâlidîliğin Bingöl ve Çevresi Üzerindeki Etkisi (Ulusal Sempozyum) 04-05 Mayıs 2017 Bingöl. (r. 353-358). Bingöl: İlkbahar.
- Doskî, T. Î. (2011). Mela ʿEbdillahê Hîzanî û Şairên Malbata Wî. Duhok: Weşanên Spîrêz.
- Karak, M. Z. (2020). Dîwançeya Şêx Îsmetullahê Karazî (Metn û Lêkolîn). Teza Lîsansa Bilind a Çapnebûyî. Mêrdîn: Zanîngeha Mardîn Artukluyê. Enstîtuya Zimanên Zindî yên li Tirkîyeyê. Şaxa Makezanista Ziman û Çanda Kurdî.
- Karak, M. Z. (2021). Qesîdeya Şêx Mihemed Selîmê Hezanî. Kurdiyat, (3) , 41-66.
- Karak, M. Z. (2022). Medhîyeyeke Şêx Şehabeddînê Tîlî. Kurdiname, 0 (7), 147-160.
- Karak, M. Z. (2022). Şairtîya Şêx Zîyaeddînê Norşînî (Hezret) . The Journal of Mesopotamian Studies, 7 (2), 185-204.
- Kocakaplan, İ. (2011) Açıklamalı Edebî Sanatlar. İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları.
- Mela Ahmet Yiğit “Tekyaya Hezanê û Mela Ehmedê Hezanî” (Hevpeyvîna Taybet: 25.08.2023).
- Mela Ehmed Yalar “Mela Ehmedê Hezanî” (Hevpeyvîna Taybet: 13.11.2020 & 16.07.2023).
- Saraç, Y. (2013). Klâsik Edebiyat Bilgisi; Biçim-Ölçü-Kafiye. İstanbul: Gökkubbe Yayınları.
- Sultan Erkazan “Mela Ehmedê Hezanî” (Hevpeyvîna Taybet: 08.06.2023).
- Yalar, M. E (?). Fotokopîya Nusxeya Mecmû‘eya Destxet (Mustensîx: Mela Ehmed Yalar), n.r. 158-165.
Öz
Hezanlı Molla Ahmed şimdiye kadar tanınmamış olup hakkındaki mevcut bilgiler de azdır. Osmanlı Devletinin son dönemleri ile Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yarısında yaşamış bir alimdir. Doğum ve ölüm tarihleri tam olarak bilinmeyen Molla Ehmed, Bitlis’in Süttaşı köyünde dünyaya gelmiş ve Liceye bağlı Savat’ta (Hezan) da gömülmüştür. Molla Ahmed’in Babası Mela Zübeyr, Hezanlı Şeyh Abdülkadir’in kardeşidir. Molla Ahmed şiirlerinde Hezanlı Şeyh Muhemmed Selim'e olan sevgisini dile getirmiş ve ona medhiyeler yazmıştır. Bu da aynı zamanda onun Nakşibendi-Halidi tarikatına bağlı olduğunu ve Hezanlı Şeyh Muhemmed Selim'in müridi olduğunu göstermektedir. Büyük ihtimalle Hezan bölgesinin şairleri gibi o da Şeyh Muhemmed Selim ve onun babası Şeyh Abdülkadir gibi ünlü âlimlerden tasavvuf eğitimini almıştır. Elimizdeki bilgilere göre 5 şiiri günümüze ulaşmış olup, güzel hattıyla istinsah ettiği bir mecmuası da bulunmaktadır. Kürtçenin Kürmancca lehçesiyle yazılmış olan şiirlerinde “Hemdî" mahlasını kullanmıştır. Şu ana kadar bu şiirleri literatüre girmemiş ve Molla Ahmed'in şairlik yönü de bilinmemekteydi. Bu çalışmada onun bugüne kadar yayınlanmamış şiirleri üzerinde durulacaktır. Bu çalışmada şiirleri şekil ve içerik açısından değerlendirilip şiirlerin transkripsiyonlu metni ile birlikte elyazmaları da verilecektir. Bu araştırma sayesinde onun edebi ve tasavvufi yönü de ortaya çıkacaktır.
Anahtar Kelimeler
Hezanlı Molla Ahmed Nakşıbendî Hezan Tekkesî Hezanlı Şeyh Muhammed Selim
Kaynakça
- Adak, A. (2018). Mexles di Edebiyata Kurdî ya Klasîk de. Nubihar Akademi, 3 (10), 11-58.
- Adak, A. (2019). Teşeyên Nezmê di Edebiyata Kurdî ya Klasîk de. Stenbol: Weşanên Nûbiharê.
- Aslan, M. (2011-Kasım). Ahmet Yalar ile Röportaj. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi. Sayı: 6, 159-167.
- Çakır, M. S. (2017). Şeyh Abdülkadir-i Hezânî (V. 1908) Ve Hezân Dergâhı’nda Yetişen Sûfî Âlimler. Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî ve Hâlidîliğin Bingöl ve Çevresi Üzerindeki Etkisi (Ulusal Sempozyum) 04-05 Mayıs 2017 Bingöl. (r. 353-358). Bingöl: İlkbahar.
- Doskî, T. Î. (2011). Mela ʿEbdillahê Hîzanî û Şairên Malbata Wî. Duhok: Weşanên Spîrêz.
- Karak, M. Z. (2020). Dîwançeya Şêx Îsmetullahê Karazî (Metn û Lêkolîn). Teza Lîsansa Bilind a Çapnebûyî. Mêrdîn: Zanîngeha Mardîn Artukluyê. Enstîtuya Zimanên Zindî yên li Tirkîyeyê. Şaxa Makezanista Ziman û Çanda Kurdî.
- Karak, M. Z. (2021). Qesîdeya Şêx Mihemed Selîmê Hezanî. Kurdiyat, (3) , 41-66.
- Karak, M. Z. (2022). Medhîyeyeke Şêx Şehabeddînê Tîlî. Kurdiname, 0 (7), 147-160.
- Karak, M. Z. (2022). Şairtîya Şêx Zîyaeddînê Norşînî (Hezret) . The Journal of Mesopotamian Studies, 7 (2), 185-204.
- Kocakaplan, İ. (2011) Açıklamalı Edebî Sanatlar. İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları.
- Mela Ahmet Yiğit “Tekyaya Hezanê û Mela Ehmedê Hezanî” (Hevpeyvîna Taybet: 25.08.2023).
- Mela Ehmed Yalar “Mela Ehmedê Hezanî” (Hevpeyvîna Taybet: 13.11.2020 & 16.07.2023).
- Saraç, Y. (2013). Klâsik Edebiyat Bilgisi; Biçim-Ölçü-Kafiye. İstanbul: Gökkubbe Yayınları.
- Sultan Erkazan “Mela Ehmedê Hezanî” (Hevpeyvîna Taybet: 08.06.2023).
- Yalar, M. E (?). Fotokopîya Nusxeya Mecmû‘eya Destxet (Mustensîx: Mela Ehmed Yalar), n.r. 158-165.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Kürtçe |
|---|---|
| Konular | Kürt Dili, Edebiyatı ve Kültürü |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 30 Eylül 2023 |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Eylül 2023 |
| Gönderilme Tarihi | 31 Ağustos 2023 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2023Cilt: 8 Sayı: 2 |
The Journal of Mesopotamian Studies (JMS) Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası ile lisanslanmıştır.