Öz
Fonolojî û Fonetîk her çiqas yewbînan reyde eleqedar bê zî heman çîyan ser o nêvindenê. Fonolojî hîna zêde qaydeyanê vengî yê ziwanêkî ser o vindeno û nê qaydeyan goreyê sîstematîkî rêz keno. Zazakî mîyanê sînoranê Tirkîya de yena qalîkerdiş û her mintiqa goreyê xo wayîrê taybetmendîyan a. Na xebate de Zazakî goreyê hîrê mintiqayan ameya dabeş kerdene. no dabeşkerdş de Sêwregi sey başûrî, Çewlîg sey merkezî û Dêrsim zî sey vakurî ameyo hesab kerdene. Nê hîrê mintiqayî goreyê peymanê fonolojî ameyê tedqîq kerdene. Na xebate de amanco sereke goreyê peymanê fonolojî taybetmendîyanê mintiqayanê Zazakî tesbîtkerdiş û nê mintiqayan pê reyde muqayesekerdiş o. Na xebate de her vengê Zazakî goreyê mintiqayan frekansê ci ameyê tesbît kerdene û nîsbetê nê frekansan mintiqayanê bînan a têver neyayê. Badê cû rûdanê vengan goreyê mintiqayan ameyê tesbît kerdene. Na xebate de taybetmendîyê zazakî goreyê akustîkî zî ameyê analîz kerdene.
Kaynakça
- Ahanov, K. (2013). Dilbilimin Esasları, Aktaran: Murat Ceritoğlu, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Aksan, D. (2014). Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Baqiri, M. (1384). Muqeddimati Zebanşinasi, Tebriz: İntişarati Danişgahi Tebriz,
- Baran, B. (2012). Rêzimana Kurmancî, Diyarbakır: Belkî.
- Bayraktar, N. (2014). Dilbilim, Ankara: Nobel Yayın.
- Bussman, H. (1998). Routledge Dictionary of Language and Linguistics, New York: Routledge.
- Coşkun, M. V. (2010). Türkçenin Ses Bilgisi, İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
- Crystal, D. (2008). A Dictionary of Linguistics and Phonetics, 6th edition, Oxford: Blackwell Publishing.
- Eker, S. (2015). Çağdaş Türk Dili, Ankara: Grafiker Yayınları.
- Ergenç İ., Bekar Uzun P. (2017). Türkçenin Ses Dizgesi, Ankara: Seçkin Yayıncılık,
- Grûba Xebate ya Vateyî (2016). Ferhengê Kirmanckî (Zazakî)- Tirkî Kırmancca (Zazaca)-Türkçe Sözlük, İstanbul: Weşanxaneyê Vateyî.
- Grûba Xebate ya Vateyî (2009). Ferhengê Kirmanckî -Tirkî, İstanbul: Weşanxaneyê Vateyî.
- Grûba Xebate ya Vateyî (2019). Sözlük Türkçe-Kırmancca (Zazaca), Ferhengê Tirkî-Kirmanckî, İstanbul: Weşanxaneyê Vateyî.
- Husein M. Dengnasî di Kurdî de, Dijital Yayım.
- Hewramanî, M. E. (1973). Fîlolojîy Zimanî Kurdî, Bexdad: Çapxaney Me’arif. Husên E. T. (2015). Dengsazî Çend Babetêkî Fonolocî Kurdî, Hewlêr: Çapxaney Rojhelat.
- Karaağaç, G. (2013). Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Karaağaç, G. (2018). Türkçenin Ses Bilgisi, İstanbul: Kesit Yayınları.
- Kerimoğlu, C. (2016). Kuram ve Uygulamalarla Dilbilim, Göstergebilim ve Türkoloji Genel Dilbilime Giriş, Ankara:Pegem Akademi.
- Kıran, Z., Eziler Kıran, A. (2013). Dilbilime Giriş, Ankara: Seçkin Yayınları. Kırkan, A. (2018). “Goreyê Peymanê Fonetîkî Analîzê Kirmanckî ya Sêwregi”, Dil Bilimleri Klasik Sorunlar-Güncel Tartışmalar, Ed.: M. Nesim Doru, Ömer Bozkurt, Mardin: Mardin Artuklu Üniversitesi Yayınları.
- Malmîsanıj, M. (2015). Kurmancca İle Karşılaştırmalı Kırmancca (Zazaca) Dilbilgisi, İstanbul: Vate Yayınevi.
- Mann, O., Hadank, K. (1932). Kurdsch-Persische Mundarten Der Zaza, Hauptsachlich Aus Siwerek Und Kor, Berlin: Prusya İlimler Akademisi Yayınları.
- Paul, L. (1998). Zazaki, Gramatik und Versuch einer Dialektologie, Weisbadene: Reichert Verlag.
- Tan, S. (2011). Rêziman û Rastnivîsa Zaravayê Kurmancî, İstanbul: Weşanên Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê.
- Todd, T. L. (2008). A Grammar of Dimili Also Known as Zaza, Electronic Publication.
- Toptaş, H. (2016). Türkçe Dersleri 2. Kitap, İstanbul: Papatya Bilim.
- Üçok, N. (2007). Genel Fonetik (Ana Çizgileri), İstanbul: Multilingual.
- Vardar, B. (2002). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Multilingual.
- XANLERİ, P. N. (1365). Zebanşinasi o Zebanê Farisî, Tarîxê Zebanê Farisî, c. 1, Tehran: Neşrê No.
An Analysis on Zazaki Vokal in terms of Phonolgy Criteria; A Comparative Study on Northern, Southern and Center Zazaki
Öz
Phonology and phonetics are two related sciences, but they do not dwell on same things. Phonology generally focuses on the rules that exist in a language, and it specifies these rules systematically. Zazaki is a language spoken in Turkey and each region has its own unique characteristics Zazaki spoken. In this study, the vocal sounds of Zazaki are divided into three basic regions and analyzed. Of these regions, Sêwregi represekints south, Çewlîg center and Dêrsim represent north. The vocals of these three regions were compared according to the criteria of the phonology. The main purpose of this study is to examine the vocals of Zazaki according to phonological features, to reveal regional differences and to compare these differences with each other. In this study, the regional frequencies of each vocal voice in Zazaki language were determined and their frequency values were compared with other regions. In addition, sound events occurring in Zazaki were tried to be determined. In this study, the acoustic properties of Zazaki were also tried to be revealed.
Kaynakça
- Ahanov, K. (2013). Dilbilimin Esasları, Aktaran: Murat Ceritoğlu, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Aksan, D. (2014). Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Baqiri, M. (1384). Muqeddimati Zebanşinasi, Tebriz: İntişarati Danişgahi Tebriz,
- Baran, B. (2012). Rêzimana Kurmancî, Diyarbakır: Belkî.
- Bayraktar, N. (2014). Dilbilim, Ankara: Nobel Yayın.
- Bussman, H. (1998). Routledge Dictionary of Language and Linguistics, New York: Routledge.
- Coşkun, M. V. (2010). Türkçenin Ses Bilgisi, İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
- Crystal, D. (2008). A Dictionary of Linguistics and Phonetics, 6th edition, Oxford: Blackwell Publishing.
- Eker, S. (2015). Çağdaş Türk Dili, Ankara: Grafiker Yayınları.
- Ergenç İ., Bekar Uzun P. (2017). Türkçenin Ses Dizgesi, Ankara: Seçkin Yayıncılık,
- Grûba Xebate ya Vateyî (2016). Ferhengê Kirmanckî (Zazakî)- Tirkî Kırmancca (Zazaca)-Türkçe Sözlük, İstanbul: Weşanxaneyê Vateyî.
- Grûba Xebate ya Vateyî (2009). Ferhengê Kirmanckî -Tirkî, İstanbul: Weşanxaneyê Vateyî.
- Grûba Xebate ya Vateyî (2019). Sözlük Türkçe-Kırmancca (Zazaca), Ferhengê Tirkî-Kirmanckî, İstanbul: Weşanxaneyê Vateyî.
- Husein M. Dengnasî di Kurdî de, Dijital Yayım.
- Hewramanî, M. E. (1973). Fîlolojîy Zimanî Kurdî, Bexdad: Çapxaney Me’arif. Husên E. T. (2015). Dengsazî Çend Babetêkî Fonolocî Kurdî, Hewlêr: Çapxaney Rojhelat.
- Karaağaç, G. (2013). Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Karaağaç, G. (2018). Türkçenin Ses Bilgisi, İstanbul: Kesit Yayınları.
- Kerimoğlu, C. (2016). Kuram ve Uygulamalarla Dilbilim, Göstergebilim ve Türkoloji Genel Dilbilime Giriş, Ankara:Pegem Akademi.
- Kıran, Z., Eziler Kıran, A. (2013). Dilbilime Giriş, Ankara: Seçkin Yayınları. Kırkan, A. (2018). “Goreyê Peymanê Fonetîkî Analîzê Kirmanckî ya Sêwregi”, Dil Bilimleri Klasik Sorunlar-Güncel Tartışmalar, Ed.: M. Nesim Doru, Ömer Bozkurt, Mardin: Mardin Artuklu Üniversitesi Yayınları.
- Malmîsanıj, M. (2015). Kurmancca İle Karşılaştırmalı Kırmancca (Zazaca) Dilbilgisi, İstanbul: Vate Yayınevi.
- Mann, O., Hadank, K. (1932). Kurdsch-Persische Mundarten Der Zaza, Hauptsachlich Aus Siwerek Und Kor, Berlin: Prusya İlimler Akademisi Yayınları.
- Paul, L. (1998). Zazaki, Gramatik und Versuch einer Dialektologie, Weisbadene: Reichert Verlag.
- Tan, S. (2011). Rêziman û Rastnivîsa Zaravayê Kurmancî, İstanbul: Weşanên Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê.
- Todd, T. L. (2008). A Grammar of Dimili Also Known as Zaza, Electronic Publication.
- Toptaş, H. (2016). Türkçe Dersleri 2. Kitap, İstanbul: Papatya Bilim.
- Üçok, N. (2007). Genel Fonetik (Ana Çizgileri), İstanbul: Multilingual.
- Vardar, B. (2002). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Multilingual.
- XANLERİ, P. N. (1365). Zebanşinasi o Zebanê Farisî, Tarîxê Zebanê Farisî, c. 1, Tehran: Neşrê No.
Fonoloji Kriterlerine Göre Zazakî Vokallerinin Analizi; Kuzey, Güney ve Merkez Zazakî Üzerine Karşılaştırmalı Bir Çalışma
Öz
Fonoloji ve fonetik birbiriyle ilgili olan iki bilim dalıdır ama ynı şeyler üzerinde durmazlar. Fonoloji genel olarak bir dilde var olan kurallar üzerinde durur ve bu kurallar sistematik bir şekilde belirtir. Zazaca, Türkiye’de konuşulan bir dildir ve Zazaca konuşulan her bölge kendisine has özelliklere sahiptir. Bu çalışmada Zazacanın vokal sesleri üç temel bölgeye ayrılarak incelenmiştir. Bu bölgelerden Sêwregi güneyi, Çewlîg merkezi ve Dêrsim ise kuzeyi temsil etmektedir. Bu üç bölgenin vokalleri fonolojinin kriterlerine göre karşılaştırılmıştır. Bu çalışmada temel amaç, fonolojik özelliklere göre Zazacanın vokallerini incelemek, bölgesel farklılıkları ortaya koymak ve bu farklılıkları birbiriyle karşılaştırmaktır. Bu çalışmada Zazacada bulunan her vokal sesin bölgesel frekansları tespit edilmiş ve frekans değerleri diğer bölgelerle karşılaştırılmıştır. Ayrıca Zazacada meydana gelen ses olayları tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu çalışmada Zazacanın akustik özellikleri de ortaya konulmaya çalışılmıştır.
Kaynakça
- Ahanov, K. (2013). Dilbilimin Esasları, Aktaran: Murat Ceritoğlu, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Aksan, D. (2014). Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Baqiri, M. (1384). Muqeddimati Zebanşinasi, Tebriz: İntişarati Danişgahi Tebriz,
- Baran, B. (2012). Rêzimana Kurmancî, Diyarbakır: Belkî.
- Bayraktar, N. (2014). Dilbilim, Ankara: Nobel Yayın.
- Bussman, H. (1998). Routledge Dictionary of Language and Linguistics, New York: Routledge.
- Coşkun, M. V. (2010). Türkçenin Ses Bilgisi, İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
- Crystal, D. (2008). A Dictionary of Linguistics and Phonetics, 6th edition, Oxford: Blackwell Publishing.
- Eker, S. (2015). Çağdaş Türk Dili, Ankara: Grafiker Yayınları.
- Ergenç İ., Bekar Uzun P. (2017). Türkçenin Ses Dizgesi, Ankara: Seçkin Yayıncılık,
- Grûba Xebate ya Vateyî (2016). Ferhengê Kirmanckî (Zazakî)- Tirkî Kırmancca (Zazaca)-Türkçe Sözlük, İstanbul: Weşanxaneyê Vateyî.
- Grûba Xebate ya Vateyî (2009). Ferhengê Kirmanckî -Tirkî, İstanbul: Weşanxaneyê Vateyî.
- Grûba Xebate ya Vateyî (2019). Sözlük Türkçe-Kırmancca (Zazaca), Ferhengê Tirkî-Kirmanckî, İstanbul: Weşanxaneyê Vateyî.
- Husein M. Dengnasî di Kurdî de, Dijital Yayım.
- Hewramanî, M. E. (1973). Fîlolojîy Zimanî Kurdî, Bexdad: Çapxaney Me’arif. Husên E. T. (2015). Dengsazî Çend Babetêkî Fonolocî Kurdî, Hewlêr: Çapxaney Rojhelat.
- Karaağaç, G. (2013). Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Karaağaç, G. (2018). Türkçenin Ses Bilgisi, İstanbul: Kesit Yayınları.
- Kerimoğlu, C. (2016). Kuram ve Uygulamalarla Dilbilim, Göstergebilim ve Türkoloji Genel Dilbilime Giriş, Ankara:Pegem Akademi.
- Kıran, Z., Eziler Kıran, A. (2013). Dilbilime Giriş, Ankara: Seçkin Yayınları. Kırkan, A. (2018). “Goreyê Peymanê Fonetîkî Analîzê Kirmanckî ya Sêwregi”, Dil Bilimleri Klasik Sorunlar-Güncel Tartışmalar, Ed.: M. Nesim Doru, Ömer Bozkurt, Mardin: Mardin Artuklu Üniversitesi Yayınları.
- Malmîsanıj, M. (2015). Kurmancca İle Karşılaştırmalı Kırmancca (Zazaca) Dilbilgisi, İstanbul: Vate Yayınevi.
- Mann, O., Hadank, K. (1932). Kurdsch-Persische Mundarten Der Zaza, Hauptsachlich Aus Siwerek Und Kor, Berlin: Prusya İlimler Akademisi Yayınları.
- Paul, L. (1998). Zazaki, Gramatik und Versuch einer Dialektologie, Weisbadene: Reichert Verlag.
- Tan, S. (2011). Rêziman û Rastnivîsa Zaravayê Kurmancî, İstanbul: Weşanên Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê.
- Todd, T. L. (2008). A Grammar of Dimili Also Known as Zaza, Electronic Publication.
- Toptaş, H. (2016). Türkçe Dersleri 2. Kitap, İstanbul: Papatya Bilim.
- Üçok, N. (2007). Genel Fonetik (Ana Çizgileri), İstanbul: Multilingual.
- Vardar, B. (2002). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Multilingual.
- XANLERİ, P. N. (1365). Zebanşinasi o Zebanê Farisî, Tarîxê Zebanê Farisî, c. 1, Tehran: Neşrê No.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Kürtçe |
|---|---|
| Konular | Dilbilim |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 29 Şubat 2020 |
| Gönderilme Tarihi | 10 Şubat 2020 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2020Cilt: 5 Sayı: 1 |
The Journal of Mesopotamian Studies (JMS) Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası ile lisanslanmıştır.