Research Article
BibTex RIS Cite

Dia di Edebîyat û Folklora Kurdan da -Mînak Herêma Hekarîyê-

Year 2021, Volume: 6 Issue: 1, 43 - 60, 31.03.2021

Nesim Sönmez

https://doi.org/10.35859/jms.2021.865486

Abstract

Folklor, ji ber ku çanda maddî û manewî ya gelerî derdixîne pêşberî mirovan û nasnameya miletan dide ber çavê mirovan ji bo her miletî muhîm e. Mijarên folklorê gelek zêde ne û ev zanist, wan mijaran ji gelek alîyan va vedikolîne. Ji mijarên folklorê yek jî dia ye. Tê zanîn ku di dîroka mirovatîyê da dia hebûye û di nav edebiyata devkî da jî cihek girîng girtî ye. Di navbera mirovan da dema têkilîyek xweş tê danîn di bersivdayînê da hewcedarî bi gotinek xweş heye ku ji vê gotinê ra dia tê gotin. Di nava kurdan da edebiyata devkî gelek dewlemend e, ji wan dewlemendîyên vê edebîyatê yek jî dia ye. Di diroka kurdan da bi sedan sal e hevokên diayan têne gotin û ew hevok wek qalib cih girtine. Ew diayên ku di nav gel da têne gotin li gorî herêman jî xwedîyê hinek cudahîyan in. Em di vê gotarê da li ser diayan û bi taybetî jî li ser diayên ku li herêma Hekarîyê têne kirin disekinin û wan li gorî rê û rêbazên edebîyata gelerî dinirxînin. Dia, Hekarî, Edebîyata Devkî.

Keywords

Bawerî Çand Dia Hekarî Edebîyata Devkî

References

  • Adak, A. (2013). Destpêka Edebîyata Kurdî, Weşanên Nûbiharê, Stenbol...........................
  • Alan, D. (1997). Folklor Nedir, (werger, Gülay Mirzaoğlu), Milli Folklor Dergisi, Kış.
  • Alkanat, A. Diroka Hevpeyvînê: 15.12.2019, Temen: 30, Hekarî, Tirkîye................
  • Arnold, V., G. (1924). Le Folklore: Croyances et CoutumesPopulaires Françaises, weş. Librairie Stock, Paris.
  • Bedirxan, C., Elî. (2012). “Ferhengok”, Hawar, j. 30, Weşanên Belkî, İstanbul...................
  • Cindî, H., Evda, E. (2008). Folklora Kurmanca, (werg. Tosinê Reşîd), weş. Avesta, Stenbol.
  • Doğan, K. (2007). Ansiklopedik Türk Halk Edebiyatı Terimleri Sözlüğü, weş., Akçağ, Ankara.
  • Dündar, M. (2017) “Ahmed-i Hanî’nin İlmi Kişiliği”, Türk ve İslam Dünyası Araştırmaları Dergisi, Tidsad, Yıl: 4, Sayı: 4, Aralık 2017, rr. 222-229.
  • Nîşabûrî, E., ‘E., M. (?). el-Mustedrek ‘ele’s-sehîheyn, I-VII, Daru’l-Kîtabî’l-‘Erebî, Beyrût bd.
  • Ehmed, H. (2007). Qanûnu’d-dua mefhûmu’l-îlm we’l-î‘tîqad, Daru’c-celîs’z-zeman, ‘Amman.
  • Engîn, E. Dîroka Hevpeyvînê: 11.11.2019, Temen: 50, Hekarî, Tirkîye......................
  • Erman, A. (2010). Türk Halk Bilimi, weş. Kitapevi, Çap. 6, İstanbul.........................
  • Teyran, F. (2014). Diwan, (Amadekar: Kadri Yıldırım), Weşanên Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara.
  • Feyyûmî Ehmed, b., M., b. ‘E. (?). el-Misbahu’l-munîr, Beyrût, bd..............................
  • Findi, R. (2008). el-Fikru’l-Kavmiyyu Beyne Hânî ve Haci Kadır el-Koyî (Dirasetun Nakdiyyetun), Çapa 4an, Duhok.
  • İbn Manzur, M., b., M., el-Î. (?). Lisanu’l- ‘Ereb, Beyrût...........................................
  • Kutsal Kitap, (2002). Kitabı Mukaddes Şirket, İstanbul............................................
  • Özer, M., D., Dîroka Hevpeyvînê: 15.01.2020, Temen: 71, Hekarî, Tirkîye.........................
  • Bateyî, M., H., (2015). Mewlûda Nebî, (Werger û Şikar: M. Xalit Sadînî) Weşanên Kültür ve Türizim Bakanlığı, Ankara.
  • Mihemmed b. Ebubekir b. ‘Ebdu’l-Qadir er-Razî, Muxtaru’s-siheh, Beyrût 1995.
  • Mihemmed, b., Y., F. (1995). el-Qamûsu’l-muhît, Beyrût..................................
  • Mihemmed, K., K. (2012). en-Nass we’l-xîtab fî’s-sahîfetî’s-seccadîyye, Menşûratu Kullîyatî’l-Îmamîl’l-Kazim lîl-‘Ulûmî’l-Îslamîyye. Bexda.
  • Sönmez, N. (2018). “Şeyh Ahmed-i Hânî’nin Mem û Zîn Mesnevisinde Ayetlerden İktibaslar (I-Iv Bölüm)”, Turkish Studies, Volume 13/20, Summer 2018, rr. 665-686................................
  • Sönmez, N. (2018). “Yunus Emre ile Feqıyê Teyran’ın Şiirlerinde Gönül İmgesinin Mukayesesi”, Turkish Studies, Volume 13/18, Summer 2018, rr. 1227-1241.
  • Örnek, S., V. (2000). Türk Halk Bilimi, weş. Kültür Bakanlığı, Ankara.........................
  • Öztunç Mîkaîl, 11.11.2019, Hekarî, Tirkîye.........................................................
  • Resul, M., İ. (2007). Ehmedê Xanî ve Mem û Zin, (Werger.: Kadri Yıldırım), İstanbul.
  • Sadinî M., X. (2010). Feqiyê Teyran Jiyan Berhem û Helbestên Wî, Weşanên Nûbiharê, Stenbol.
  • Sadinî M., X. (2013). Mela Huseynê Bateyî- Jîyan, Helbest û Berhemên Wî, Weşanxaneya Nûbiharê, Stenbol.
  • Tekin, M. (2012). Ziyaret Fenomeni Çerçevesinde Dua Ve Sosyal Sorunlar, Rağbet Yayınları, Çapa 2yan, İstanbul 2012.
  • Timurtaş, A. (2018). İslami Edebiyatta Dua Delâ’ilu’l-Hayrât Örneği, Weş., Çıra Akademi, İstanbul 2018.
  • Xanî, E. (1968). Mem û Zîn, (Berhevkar: M. E. Bozarslan), Weşanên Gün.
  • Yaşin, A. (2012). Kürt Filozofu Şeyh Ehmedê Xanî Hazretleri, Weşanên Lîsê, Diyarbakır.
  • Yıldırım, K. (2011). Ehmedê Xanî’nin Fikir Dünyası, Weşanên Ağrı Kültür ve Yardımlaşma Derneği, İstanbul.
  • Parladır, S. (1994). “İslam da Dua”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, IX, 535. 1994.
  • Akkuş, S. (2015). “Di Dîwanên Klasik û Çanda Kurdan de Dua” Nûbîhar, Havin, 2015, Hejmar 132, rr. 32-37. 34.
  • Quran: 7/19-22-23.. ...................................................................
  • Taqî, D. (1992). el-Fikru’d-dînîyyul’l-qedîm, Daru’ş-Şu‘ûnî’s-Seqafîyyetî’l-‘Amme, Bexda.
  • Kaplan, Y. (2015). “Strana Kurdî (Kurmancî): Devera Hekarîyan Wekî Nimûne” Bingöl Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü Dergisi, Sal:1, Berg1, Hejmar2, Kasım 2015, rr. 158-182, r. 177.

Prayer in Kurdish Literature and Folklore -Hakkari as Sample-

Year 2021, Volume: 6 Issue: 1, 43 - 60, 31.03.2021

Nesim Sönmez

https://doi.org/10.35859/jms.2021.865486

Abstract

As it contents concrete and abstract values of a culture, the folklore is very crucial for national identity. It demonstrates every historical and cultural points of life. The folklore has got many subjects and studies those subject in many various ways. Prayer is one of those topics that folklore is interested in. As it is known, prayer has been performed since the human was created. Besides, it is a fact that prayer is also an important topic for oral literature. When people chatting and getting related they need to use pleasing speeches and words which are named as prayer as they carry positive effects. Kurdish oral literature is strong and very rich in terms of prayer. Prayers have been used among Kurds for a long time and they have become daily and common phrases. Prayers differ from region to region as well. Through this present we would like talk about prayer importance in Kurdish folklore, especially in Hekarî cultural tradition in terms of folklore science.

Keywords

Belief Culture Prayer Hekarî Oral Literature

References

  • Adak, A. (2013). Destpêka Edebîyata Kurdî, Weşanên Nûbiharê, Stenbol...........................
  • Alan, D. (1997). Folklor Nedir, (werger, Gülay Mirzaoğlu), Milli Folklor Dergisi, Kış.
  • Alkanat, A. Diroka Hevpeyvînê: 15.12.2019, Temen: 30, Hekarî, Tirkîye................
  • Arnold, V., G. (1924). Le Folklore: Croyances et CoutumesPopulaires Françaises, weş. Librairie Stock, Paris.
  • Bedirxan, C., Elî. (2012). “Ferhengok”, Hawar, j. 30, Weşanên Belkî, İstanbul...................
  • Cindî, H., Evda, E. (2008). Folklora Kurmanca, (werg. Tosinê Reşîd), weş. Avesta, Stenbol.
  • Doğan, K. (2007). Ansiklopedik Türk Halk Edebiyatı Terimleri Sözlüğü, weş., Akçağ, Ankara.
  • Dündar, M. (2017) “Ahmed-i Hanî’nin İlmi Kişiliği”, Türk ve İslam Dünyası Araştırmaları Dergisi, Tidsad, Yıl: 4, Sayı: 4, Aralık 2017, rr. 222-229.
  • Nîşabûrî, E., ‘E., M. (?). el-Mustedrek ‘ele’s-sehîheyn, I-VII, Daru’l-Kîtabî’l-‘Erebî, Beyrût bd.
  • Ehmed, H. (2007). Qanûnu’d-dua mefhûmu’l-îlm we’l-î‘tîqad, Daru’c-celîs’z-zeman, ‘Amman.
  • Engîn, E. Dîroka Hevpeyvînê: 11.11.2019, Temen: 50, Hekarî, Tirkîye......................
  • Erman, A. (2010). Türk Halk Bilimi, weş. Kitapevi, Çap. 6, İstanbul.........................
  • Teyran, F. (2014). Diwan, (Amadekar: Kadri Yıldırım), Weşanên Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara.
  • Feyyûmî Ehmed, b., M., b. ‘E. (?). el-Misbahu’l-munîr, Beyrût, bd..............................
  • Findi, R. (2008). el-Fikru’l-Kavmiyyu Beyne Hânî ve Haci Kadır el-Koyî (Dirasetun Nakdiyyetun), Çapa 4an, Duhok.
  • İbn Manzur, M., b., M., el-Î. (?). Lisanu’l- ‘Ereb, Beyrût...........................................
  • Kutsal Kitap, (2002). Kitabı Mukaddes Şirket, İstanbul............................................
  • Özer, M., D., Dîroka Hevpeyvînê: 15.01.2020, Temen: 71, Hekarî, Tirkîye.........................
  • Bateyî, M., H., (2015). Mewlûda Nebî, (Werger û Şikar: M. Xalit Sadînî) Weşanên Kültür ve Türizim Bakanlığı, Ankara.
  • Mihemmed b. Ebubekir b. ‘Ebdu’l-Qadir er-Razî, Muxtaru’s-siheh, Beyrût 1995.
  • Mihemmed, b., Y., F. (1995). el-Qamûsu’l-muhît, Beyrût..................................
  • Mihemmed, K., K. (2012). en-Nass we’l-xîtab fî’s-sahîfetî’s-seccadîyye, Menşûratu Kullîyatî’l-Îmamîl’l-Kazim lîl-‘Ulûmî’l-Îslamîyye. Bexda.
  • Sönmez, N. (2018). “Şeyh Ahmed-i Hânî’nin Mem û Zîn Mesnevisinde Ayetlerden İktibaslar (I-Iv Bölüm)”, Turkish Studies, Volume 13/20, Summer 2018, rr. 665-686................................
  • Sönmez, N. (2018). “Yunus Emre ile Feqıyê Teyran’ın Şiirlerinde Gönül İmgesinin Mukayesesi”, Turkish Studies, Volume 13/18, Summer 2018, rr. 1227-1241.
  • Örnek, S., V. (2000). Türk Halk Bilimi, weş. Kültür Bakanlığı, Ankara.........................
  • Öztunç Mîkaîl, 11.11.2019, Hekarî, Tirkîye.........................................................
  • Resul, M., İ. (2007). Ehmedê Xanî ve Mem û Zin, (Werger.: Kadri Yıldırım), İstanbul.
  • Sadinî M., X. (2010). Feqiyê Teyran Jiyan Berhem û Helbestên Wî, Weşanên Nûbiharê, Stenbol.
  • Sadinî M., X. (2013). Mela Huseynê Bateyî- Jîyan, Helbest û Berhemên Wî, Weşanxaneya Nûbiharê, Stenbol.
  • Tekin, M. (2012). Ziyaret Fenomeni Çerçevesinde Dua Ve Sosyal Sorunlar, Rağbet Yayınları, Çapa 2yan, İstanbul 2012.
  • Timurtaş, A. (2018). İslami Edebiyatta Dua Delâ’ilu’l-Hayrât Örneği, Weş., Çıra Akademi, İstanbul 2018.
  • Xanî, E. (1968). Mem û Zîn, (Berhevkar: M. E. Bozarslan), Weşanên Gün.
  • Yaşin, A. (2012). Kürt Filozofu Şeyh Ehmedê Xanî Hazretleri, Weşanên Lîsê, Diyarbakır.
  • Yıldırım, K. (2011). Ehmedê Xanî’nin Fikir Dünyası, Weşanên Ağrı Kültür ve Yardımlaşma Derneği, İstanbul.
  • Parladır, S. (1994). “İslam da Dua”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, IX, 535. 1994.
  • Akkuş, S. (2015). “Di Dîwanên Klasik û Çanda Kurdan de Dua” Nûbîhar, Havin, 2015, Hejmar 132, rr. 32-37. 34.
  • Quran: 7/19-22-23.. ...................................................................
  • Taqî, D. (1992). el-Fikru’d-dînîyyul’l-qedîm, Daru’ş-Şu‘ûnî’s-Seqafîyyetî’l-‘Amme, Bexda.
  • Kaplan, Y. (2015). “Strana Kurdî (Kurmancî): Devera Hekarîyan Wekî Nimûne” Bingöl Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü Dergisi, Sal:1, Berg1, Hejmar2, Kasım 2015, rr. 158-182, r. 177.

Kürt Edebiyatı ve Folklorunda Dua -Hakkari Bölgesi Örneği-

Year 2021, Volume: 6 Issue: 1, 43 - 60, 31.03.2021

Nesim Sönmez

https://doi.org/10.35859/jms.2021.865486

Abstract

Maddi ve manevi kültürü ortaya çıkardığı için folklor her millet için önem arz etmektedir. Pek çok konu ve alanda araştırmalar yapan folklor bilimi araştırma alanlarını farklı yönlerden incelemektedir. Folklorun ilgi alnlarından biri de duadır. Duanın insanlık tarihi boyunca varolduğu ve sözlü edebiyat alanında da önemli bir yeri olduğu kabul edilmektedir. İnsanlar arasında iyi ilişkilerde olumlu bir cevap verme gereği hissedilmektedir, bu cevaplara dua denilmektedir. Kürtler arasında çok zengin bir sözlü edebiyat geleneği bulunmaktadır, bu zenginliğin bir kısmını da dualar oluşturmaktadır. Kürtler arasında yüzyıllar boyunca dua sözleri söylendiği için bu sözler kalıp sözlere dönüşmüştür. Dua şeklinde ifade edilen sözler yöresel farklılıklar da arz etmektedir. Bu çalışmada dua, özellikle Hakkari bölgesinde edilen dualar üzerinde duracak ve o duaları halk edebiyatının yöntemleri ile değerlendireceğiz.

Keywords

Dua İnanç Kültür Hakkari Sözlü Edebiyat

References

  • Adak, A. (2013). Destpêka Edebîyata Kurdî, Weşanên Nûbiharê, Stenbol...........................
  • Alan, D. (1997). Folklor Nedir, (werger, Gülay Mirzaoğlu), Milli Folklor Dergisi, Kış.
  • Alkanat, A. Diroka Hevpeyvînê: 15.12.2019, Temen: 30, Hekarî, Tirkîye................
  • Arnold, V., G. (1924). Le Folklore: Croyances et CoutumesPopulaires Françaises, weş. Librairie Stock, Paris.
  • Bedirxan, C., Elî. (2012). “Ferhengok”, Hawar, j. 30, Weşanên Belkî, İstanbul...................
  • Cindî, H., Evda, E. (2008). Folklora Kurmanca, (werg. Tosinê Reşîd), weş. Avesta, Stenbol.
  • Doğan, K. (2007). Ansiklopedik Türk Halk Edebiyatı Terimleri Sözlüğü, weş., Akçağ, Ankara.
  • Dündar, M. (2017) “Ahmed-i Hanî’nin İlmi Kişiliği”, Türk ve İslam Dünyası Araştırmaları Dergisi, Tidsad, Yıl: 4, Sayı: 4, Aralık 2017, rr. 222-229.
  • Nîşabûrî, E., ‘E., M. (?). el-Mustedrek ‘ele’s-sehîheyn, I-VII, Daru’l-Kîtabî’l-‘Erebî, Beyrût bd.
  • Ehmed, H. (2007). Qanûnu’d-dua mefhûmu’l-îlm we’l-î‘tîqad, Daru’c-celîs’z-zeman, ‘Amman.
  • Engîn, E. Dîroka Hevpeyvînê: 11.11.2019, Temen: 50, Hekarî, Tirkîye......................
  • Erman, A. (2010). Türk Halk Bilimi, weş. Kitapevi, Çap. 6, İstanbul.........................
  • Teyran, F. (2014). Diwan, (Amadekar: Kadri Yıldırım), Weşanên Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara.
  • Feyyûmî Ehmed, b., M., b. ‘E. (?). el-Misbahu’l-munîr, Beyrût, bd..............................
  • Findi, R. (2008). el-Fikru’l-Kavmiyyu Beyne Hânî ve Haci Kadır el-Koyî (Dirasetun Nakdiyyetun), Çapa 4an, Duhok.
  • İbn Manzur, M., b., M., el-Î. (?). Lisanu’l- ‘Ereb, Beyrût...........................................
  • Kutsal Kitap, (2002). Kitabı Mukaddes Şirket, İstanbul............................................
  • Özer, M., D., Dîroka Hevpeyvînê: 15.01.2020, Temen: 71, Hekarî, Tirkîye.........................
  • Bateyî, M., H., (2015). Mewlûda Nebî, (Werger û Şikar: M. Xalit Sadînî) Weşanên Kültür ve Türizim Bakanlığı, Ankara.
  • Mihemmed b. Ebubekir b. ‘Ebdu’l-Qadir er-Razî, Muxtaru’s-siheh, Beyrût 1995.
  • Mihemmed, b., Y., F. (1995). el-Qamûsu’l-muhît, Beyrût..................................
  • Mihemmed, K., K. (2012). en-Nass we’l-xîtab fî’s-sahîfetî’s-seccadîyye, Menşûratu Kullîyatî’l-Îmamîl’l-Kazim lîl-‘Ulûmî’l-Îslamîyye. Bexda.
  • Sönmez, N. (2018). “Şeyh Ahmed-i Hânî’nin Mem û Zîn Mesnevisinde Ayetlerden İktibaslar (I-Iv Bölüm)”, Turkish Studies, Volume 13/20, Summer 2018, rr. 665-686................................
  • Sönmez, N. (2018). “Yunus Emre ile Feqıyê Teyran’ın Şiirlerinde Gönül İmgesinin Mukayesesi”, Turkish Studies, Volume 13/18, Summer 2018, rr. 1227-1241.
  • Örnek, S., V. (2000). Türk Halk Bilimi, weş. Kültür Bakanlığı, Ankara.........................
  • Öztunç Mîkaîl, 11.11.2019, Hekarî, Tirkîye.........................................................
  • Resul, M., İ. (2007). Ehmedê Xanî ve Mem û Zin, (Werger.: Kadri Yıldırım), İstanbul.
  • Sadinî M., X. (2010). Feqiyê Teyran Jiyan Berhem û Helbestên Wî, Weşanên Nûbiharê, Stenbol.
  • Sadinî M., X. (2013). Mela Huseynê Bateyî- Jîyan, Helbest û Berhemên Wî, Weşanxaneya Nûbiharê, Stenbol.
  • Tekin, M. (2012). Ziyaret Fenomeni Çerçevesinde Dua Ve Sosyal Sorunlar, Rağbet Yayınları, Çapa 2yan, İstanbul 2012.
  • Timurtaş, A. (2018). İslami Edebiyatta Dua Delâ’ilu’l-Hayrât Örneği, Weş., Çıra Akademi, İstanbul 2018.
  • Xanî, E. (1968). Mem û Zîn, (Berhevkar: M. E. Bozarslan), Weşanên Gün.
  • Yaşin, A. (2012). Kürt Filozofu Şeyh Ehmedê Xanî Hazretleri, Weşanên Lîsê, Diyarbakır.
  • Yıldırım, K. (2011). Ehmedê Xanî’nin Fikir Dünyası, Weşanên Ağrı Kültür ve Yardımlaşma Derneği, İstanbul.
  • Parladır, S. (1994). “İslam da Dua”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, IX, 535. 1994.
  • Akkuş, S. (2015). “Di Dîwanên Klasik û Çanda Kurdan de Dua” Nûbîhar, Havin, 2015, Hejmar 132, rr. 32-37. 34.
  • Quran: 7/19-22-23.. ...................................................................
  • Taqî, D. (1992). el-Fikru’d-dînîyyul’l-qedîm, Daru’ş-Şu‘ûnî’s-Seqafîyyetî’l-‘Amme, Bexda.
  • Kaplan, Y. (2015). “Strana Kurdî (Kurmancî): Devera Hekarîyan Wekî Nimûne” Bingöl Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü Dergisi, Sal:1, Berg1, Hejmar2, Kasım 2015, rr. 158-182, r. 177.
There are 39 citations in total.

Details

Primary Language Kurdi
Subjects Creative Arts and Writing
Journal Section Articles
Authors

Nesim Sönmez 0000-0002-6315-6075

Publication Date March 31, 2021
Submission Date January 20, 2021
Published in Issue Year 2021Volume: 6 Issue: 1

Cite

APA Sönmez, N. (2021). Dia di Edebîyat û Folklora Kurdan da -Mînak Herêma Hekarîyê-. The Journal of Mesopotamian Studies, 6(1), 43-60. https://doi.org/10.35859/jms.2021.865486
 Download Cover Image

by-nc.png

The Journal of Mesopotamian Studies (JMS) is licensed through Attribution-NonCommercial 4.0 International.