Research Article
Klasik Zaza Edebiyatı: Kürtçe’nin Edebî Diyalektleri ve İslamî Edebiyatlar Bağlamında Gecikmiş bir Klasik Edebiyat ve Edebî Klasizm İçerisindeki Yeri
Abstract
Klasik Zaza edebiyatının dönemleri ile bu edebiyatın edebi değerinin analizi bu makalenin konusunu teşkil etmektedir. Zaza beylikleri döneminde ortaya çıkma fırsatını elde edemeyan klasik Zaza edebiyatı XIX. yüzyılın sonunda Hezan/Lice’de Molla-yı Hasî ve Siverek’te Osman Es’ad Efendî Babıj’ın eliyle ortaya çıkmış ve XX. yüzyılda da Diyarbakır-Elazığ-Bingöl üçgeninde gelişmiştir. Şu var ki klasik Zaza edebiyatı bütün tarihi boyunca kendisini himaye edecek bir iktidardan mahrum kaldığı ve klasik edebiyatın yerine modern edebiyatın ikame edildiği bir dönemde ortaya çıktığı için “gecikmiş bir edebiyat” olmak onun temel bir vasfı olmuştur. Esasında klasik Zaza edebiyatı Halidilik akımının medreselerinde görülen eğitim ve buralarda klasik Kurmancî edebiyatını tanıma sonucunda ortaya çıkmış ve gelişmiştir. Bu yüzden de klasik Zaza edebiyatının temel bir kaynağı klasik Kurmanci edebiyatı olmuştur. Nitekim Kürtçe’nin diğer diyalektleri arasında da benzeri etkileşimler bulunmaktadır. Klasik Zaza edebiyatının geç ortaya çıkışı edebiyat sanatı ve İslamî klasizm açısından azımsanmayacak hasarlar ortaya çıkartmışsa da, bu edebiyat 124 yıldır Zazaki dili ve edebiyatına bir varoluş bahşettiği için çok önemli bir değere sahiptir. Netice itibariyle klasik Zaza edebiyatı Kürtçe’nin edebi bir diyalekti ve Îslamî edebiyatların bir kolu olarak edebiyat dünyasındaki rolünü oynamaktadır.
References
- Adak, A. (2012). “Liceli Şairlere Genel Bir Bakış”, Dünden Bugüne Lice Sempozyumu Bildirileri, 05-06 Eylül 2008, (amd.) Ahmet Erkol-Abdurrahman Adak, Mardin: Mardin Üniversitesi Yayınları.
- Adak, A. (2014). Destpêka Edebîyata Kurdî ya Klasîk, İstanbul: Nûbihar.
- Adak, A. (2015). “Şêx Muhyedînê Hênî Di Edebiyata Kurdî de Nûnerekî Girîng ê Temaya Xwarinê”. Nûbihar Akademî, 1(3), 11-52.
- Adak, A. (2017). “Serdema Xalidîtiyê di Tarîxa Edebiyata Kurdî ya Klasîk de”, Kürt Tarihi, 30, 59-64.
- Adak, A. (2019). Teşeyên Nezmê di Edebiyata Kurdî ya Klasîk de, İstanbul: Nûbihar.
- Adak, A. "Kürtler", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/kurtler#8-dil-ve-edebiyat (22.12.2020).
- Akman E. (2017). 19. Yüzyılın İkinci Yarısında Siverek (Şehir, Mekân ve İnsan), Teza Doktorayê ya neçapkirî, Mardin Artuklu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Mardin.
- Aksoy, Ö. (2018) “Türk Kültürü Etkisinde Teşekkül Eden Bir Edebi Gelenek: Boşnak Alhamiyado Edebiyatı”, TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, sal 6, j.14.
- Andreyev, S. (2010), “Pashto Literature: The Classical Period”, A History of Persian Literature: XVIII (General Editor—Ehsan Yarshater), London-New York: I.B. Tauris, 92-113.
- Anter, M. (2010). Hatıralarım, İstanbul: Med Yay.
- Aydın, N. (2000). Diyarbakır-Eğil Hükümdarları Tarihi, İstanbul: Keskesor.
- Aykaç, Y. (2020). Kürt Mirliklerinde Edebi Patronaj, Teza Doktorayê ya neçapkirî, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doğu Dilleri ve Edebiyatı Anabilim Dalı Kürt Dili ve Kültürü Bilim Dalı, Diyarbakır.
- Badalkhan, S. (2020), Jahani, Carina, A Brief Introduction to Balochi Literature. http://baask.com/archive/a-brief-introduction-to-balochi-literature/ (16.08.2020).
- Baluken, Y. (2016). “Sunuş”, Şem’î Terceme-i Tevarîh-i Şeref Han, amd. Adnan Oktay, Îstanbul: Nûbihar.
- Bektaş, E. (2012). Siverekli İbrahim Re'fet Dîvânı, Ankara: Şanlıurfa Valiliği.
- Bektaş, E. (2007). “Siverekli İbrahim Re'fet ve Mevlidi”, Selçuk Ünv. Fen-Edb. Fak. Edb. Dergisi, j. 17 (r. 77-103).
- Beltekin, N. (2014). “Vera Modernbiyayişî de Medreseyê Rojhelatî / Şerqî” Nûbihar Akademî, sal. 1, j. 1, 76-77.
- Beltekin, N. (2014). “İslam Eğitim ve Bilim Tarihinin Kayıt Dışı Kurumları: Mir Medreseleri”. Atlas II. Uluslararası Sosyal Bilimler Kongre Tam Metin Kitabı, Edîtor: Gökhan Ofluoğlu, Atabek Movlyanov, İksad Yayınevi.
- Bidlîsî, İ. (2001). Selim Şah-name (amd. Hicabi Kırlangıç), Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
- Bingöl, H. (2019). “Zaza Şiir Tarihi Üzerine Bir İnceleme”, Sözden Yazıya Zazaca, (edt. N. Beltekin/A. Kırkan), Stenbol: Peywend.
- Çağlayan, E. (2018). Zazalar Tarih Kültür ve Kimlik, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
- Çolîg, F. (2014). Tefsîrê Qurônê Kerîm Zazakî, İstanbul: Astun Yayınları.
- Çetin, N. M. (2011). Eski Arap Şiiri, 2. b, İstanbul: Kapı Yay.
- Dursun, D. "İslâm (Günümüz İslam Dünyası)", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/islam#8-islam-ulkeleri-ve-nufus (08.11.2020).
- Ensarî, M.Ş. (2018). Raro Raşt & Me’lûmatê Dîniye, amd. Bîlal Zîlan, İstanbul: Nûbihar.
- Epözdemir, Ş. (2011). İdris-i Bitlisi ve Kürt Meselesi, Ankara: Fanos.
- Erdoğmuş, H. (2014). "Molla Mehmet Demirtaş ve Melayê Cızîrî’de Naat", Muş Alparslan Üni̇versi̇tesi̇ Sosyal Bi̇li̇mler Dergisi, 2, 1, 187-195.
- Gökalp, Z. (1992). Kürt Aşiretleri Hakkında Sosyolojik Tetkikler (amd. Şevket Beysanoğlu), İstanbul.
- Jusdanis, G. (2018). Gecikmiş Modernlik ve Estetik Kültür-Milli Edebiyatın İcat Edilişi, (wer. Tuncay Birkan), İstanbul: Metis Yayınları.
- Karademir, N. (2017). Osmanlı’nın Son Yüzyılında Kürtler: Modernleşme, Merkeziyetçilik ve İsyan, İstanbul: Nûbihar.
- Kırkan, A. (2018). Bîyîşa Pêxemberî ya Osman Esad Efendî û Destpêkê Edebîyatê Klasîk yê Kırmanckî, îstanbul: Weşanxaneya Vateyî.
- Kılıç, O. (2001). “Ocaklık Sancakların Osmanlı Hukukunda ve İdarî Tatbikattaki Yeri”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11, 1, 257-274.
- Korkusuz, Ş. (2004). Tezkire-i Meşayîh-i Amid, İstanbul: Kent Yay.
- Korkusuz, Ş. (1996). Arşiv Belgelerinde Son Devir Diyarbekir Uleması, İstanbul: Melissa Matbaası.
- Lazerîv, M. S. (2011). Tarîxu Kurdistan, wer. Ebdî Hacî, Hewlêr: Spîrêz.
- Maruf, H. Ş. (bê tarîx). Diyarbakır İlinin Hani İlçesinde Medfun Şeyh Ahmed Efendinin Tarihçeyi Hayatı, wer. Heybet Kanhan) bê cih, nusxeya daktîloyê, pirtûkxaneya A. Adak a taybet.
- Minorsky, V. (1993). “Kürtler”, İslam Ansklopedisi, İstanbul Millî Eğitim Bakanlığı.
- Sefa, Z. (bêtarîx). İran Edebiyatı Tarihi, wer. Hasan Almaz, bê cih: Nüsha, (b. I).
- Selefî, H. E. & Doskî, T. Î. (2008). Mu’cemu’ş-Şu’erai’l-Kurd, Erbîl: Spirêz.
- Şem'î, (2016). Terceme-i Tevarîh-i Şeref Han, amd. Adnan Oktay, İstanbul: Nûbihar.
- Şentürk, A. A. & Kartal, A. (2009). Eski Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul: Dergah Yay.
- Şeref Xan. (2007). Şerefname Dîroka Kurdistanê, ji Soranî bo Kurmancî Ziya Avcı, İstanbul.
- Şengül, S.& Alan, R. (2015). “Pêşkêşî”, Şêx Muhyedînê Hênî Beyana Xwarinan û Zewqên Wan, amd. Mela Birhanê Tarînî, Stenbol: Peywend.
- Toker, H., "Urduca", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/urduca (12.08.2020).
- Xasî, M. E. (1994). Mewlûdê Nebî Bi Ziwanê Kurdî (Zazakî), tadox Mihanî, İstanbul: Firat Yay.
- Xasî, S. (1985). Mewlûd, amd. Zeynelabidin Amidi, Diyarbekir.
- Nderitu, A. (2014). Swahili Literature & The Case For Kiswahili as Africa's Lingua Franca, Changing Kenya’s Literary Landscape Past, Present & Future, Nairobi/Kenya, http://www.alexandernderitu.com (16.08.2020).
- Jahjai, M. (2016) “Osmanlɪ Yazɪsɪ ile Yazɪlan Arnavut Edebiyatɪnɪn Dini Karakteri”, Avrasya Etüdleri 50/2016-2, 389-404.
- Zeki, M. E. (2010). Kürtler ve Kürdistan Tarihi, wer.: V. İnce, M. Dağ, R. Adak, Ş. Aslan, Stenbol: Nûbihar.
Classical Zazaki Literature: In the Context of Kurdish Literary Dialects and Islamic Literatures a belated Classical Literature and Its Place in Literary Classicism
Abstract
The aim of this article is to analyze the stages of classical Zazaki literature history and its literary value. Classical Zazaki literature, which did not find the opportunity to be established during the Zazaki emirates, was founded in the late 19th century hby Melayê Xasî in Hazana of Lice and Osman Es'ed Efendiyo Babij in Siverek and its development was initiated in triangle of Diyarbekir-Harput-Bingöl in the 20th century. However, as it has been deprived of the power to support it throughout its history, and as it has come to the fore in such an era that the modern literature was placed instead of it, “belated literature” has become main characteristic of classical Zazaki literature. At its core, classical Zazaki literature emerged through education in the madrassas of the Khalidite movement and emerged with the introduction of classical Kurmanji literature. Therefore, the main source of classical Zazaki literature is Kurmanji literature, as there has been similar relations with other Kurdish dialects. Though the belatedness of classical Zazaki literature has been brought to the forefront certain deficiencies in terms of literary arts and Islamic classicism, this literature is significant as it has granted an existence to Zazaki language and literature for 124 years. As a result, classical Zazaki literature plays its role in the literary world as a literary dialect of Kurdish and branch of Islamic literatures.
References
- Adak, A. (2012). “Liceli Şairlere Genel Bir Bakış”, Dünden Bugüne Lice Sempozyumu Bildirileri, 05-06 Eylül 2008, (amd.) Ahmet Erkol-Abdurrahman Adak, Mardin: Mardin Üniversitesi Yayınları.
- Adak, A. (2014). Destpêka Edebîyata Kurdî ya Klasîk, İstanbul: Nûbihar.
- Adak, A. (2015). “Şêx Muhyedînê Hênî Di Edebiyata Kurdî de Nûnerekî Girîng ê Temaya Xwarinê”. Nûbihar Akademî, 1(3), 11-52.
- Adak, A. (2017). “Serdema Xalidîtiyê di Tarîxa Edebiyata Kurdî ya Klasîk de”, Kürt Tarihi, 30, 59-64.
- Adak, A. (2019). Teşeyên Nezmê di Edebiyata Kurdî ya Klasîk de, İstanbul: Nûbihar.
- Adak, A. "Kürtler", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/kurtler#8-dil-ve-edebiyat (22.12.2020).
- Akman E. (2017). 19. Yüzyılın İkinci Yarısında Siverek (Şehir, Mekân ve İnsan), Teza Doktorayê ya neçapkirî, Mardin Artuklu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Mardin.
- Aksoy, Ö. (2018) “Türk Kültürü Etkisinde Teşekkül Eden Bir Edebi Gelenek: Boşnak Alhamiyado Edebiyatı”, TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, sal 6, j.14.
- Andreyev, S. (2010), “Pashto Literature: The Classical Period”, A History of Persian Literature: XVIII (General Editor—Ehsan Yarshater), London-New York: I.B. Tauris, 92-113.
- Anter, M. (2010). Hatıralarım, İstanbul: Med Yay.
- Aydın, N. (2000). Diyarbakır-Eğil Hükümdarları Tarihi, İstanbul: Keskesor.
- Aykaç, Y. (2020). Kürt Mirliklerinde Edebi Patronaj, Teza Doktorayê ya neçapkirî, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doğu Dilleri ve Edebiyatı Anabilim Dalı Kürt Dili ve Kültürü Bilim Dalı, Diyarbakır.
- Badalkhan, S. (2020), Jahani, Carina, A Brief Introduction to Balochi Literature. http://baask.com/archive/a-brief-introduction-to-balochi-literature/ (16.08.2020).
- Baluken, Y. (2016). “Sunuş”, Şem’î Terceme-i Tevarîh-i Şeref Han, amd. Adnan Oktay, Îstanbul: Nûbihar.
- Bektaş, E. (2012). Siverekli İbrahim Re'fet Dîvânı, Ankara: Şanlıurfa Valiliği.
- Bektaş, E. (2007). “Siverekli İbrahim Re'fet ve Mevlidi”, Selçuk Ünv. Fen-Edb. Fak. Edb. Dergisi, j. 17 (r. 77-103).
- Beltekin, N. (2014). “Vera Modernbiyayişî de Medreseyê Rojhelatî / Şerqî” Nûbihar Akademî, sal. 1, j. 1, 76-77.
- Beltekin, N. (2014). “İslam Eğitim ve Bilim Tarihinin Kayıt Dışı Kurumları: Mir Medreseleri”. Atlas II. Uluslararası Sosyal Bilimler Kongre Tam Metin Kitabı, Edîtor: Gökhan Ofluoğlu, Atabek Movlyanov, İksad Yayınevi.
- Bidlîsî, İ. (2001). Selim Şah-name (amd. Hicabi Kırlangıç), Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
- Bingöl, H. (2019). “Zaza Şiir Tarihi Üzerine Bir İnceleme”, Sözden Yazıya Zazaca, (edt. N. Beltekin/A. Kırkan), Stenbol: Peywend.
- Çağlayan, E. (2018). Zazalar Tarih Kültür ve Kimlik, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
- Çolîg, F. (2014). Tefsîrê Qurônê Kerîm Zazakî, İstanbul: Astun Yayınları.
- Çetin, N. M. (2011). Eski Arap Şiiri, 2. b, İstanbul: Kapı Yay.
- Dursun, D. "İslâm (Günümüz İslam Dünyası)", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/islam#8-islam-ulkeleri-ve-nufus (08.11.2020).
- Ensarî, M.Ş. (2018). Raro Raşt & Me’lûmatê Dîniye, amd. Bîlal Zîlan, İstanbul: Nûbihar.
- Epözdemir, Ş. (2011). İdris-i Bitlisi ve Kürt Meselesi, Ankara: Fanos.
- Erdoğmuş, H. (2014). "Molla Mehmet Demirtaş ve Melayê Cızîrî’de Naat", Muş Alparslan Üni̇versi̇tesi̇ Sosyal Bi̇li̇mler Dergisi, 2, 1, 187-195.
- Gökalp, Z. (1992). Kürt Aşiretleri Hakkında Sosyolojik Tetkikler (amd. Şevket Beysanoğlu), İstanbul.
- Jusdanis, G. (2018). Gecikmiş Modernlik ve Estetik Kültür-Milli Edebiyatın İcat Edilişi, (wer. Tuncay Birkan), İstanbul: Metis Yayınları.
- Karademir, N. (2017). Osmanlı’nın Son Yüzyılında Kürtler: Modernleşme, Merkeziyetçilik ve İsyan, İstanbul: Nûbihar.
- Kırkan, A. (2018). Bîyîşa Pêxemberî ya Osman Esad Efendî û Destpêkê Edebîyatê Klasîk yê Kırmanckî, îstanbul: Weşanxaneya Vateyî.
- Kılıç, O. (2001). “Ocaklık Sancakların Osmanlı Hukukunda ve İdarî Tatbikattaki Yeri”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11, 1, 257-274.
- Korkusuz, Ş. (2004). Tezkire-i Meşayîh-i Amid, İstanbul: Kent Yay.
- Korkusuz, Ş. (1996). Arşiv Belgelerinde Son Devir Diyarbekir Uleması, İstanbul: Melissa Matbaası.
- Lazerîv, M. S. (2011). Tarîxu Kurdistan, wer. Ebdî Hacî, Hewlêr: Spîrêz.
- Maruf, H. Ş. (bê tarîx). Diyarbakır İlinin Hani İlçesinde Medfun Şeyh Ahmed Efendinin Tarihçeyi Hayatı, wer. Heybet Kanhan) bê cih, nusxeya daktîloyê, pirtûkxaneya A. Adak a taybet.
- Minorsky, V. (1993). “Kürtler”, İslam Ansklopedisi, İstanbul Millî Eğitim Bakanlığı.
- Sefa, Z. (bêtarîx). İran Edebiyatı Tarihi, wer. Hasan Almaz, bê cih: Nüsha, (b. I).
- Selefî, H. E. & Doskî, T. Î. (2008). Mu’cemu’ş-Şu’erai’l-Kurd, Erbîl: Spirêz.
- Şem'î, (2016). Terceme-i Tevarîh-i Şeref Han, amd. Adnan Oktay, İstanbul: Nûbihar.
- Şentürk, A. A. & Kartal, A. (2009). Eski Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul: Dergah Yay.
- Şeref Xan. (2007). Şerefname Dîroka Kurdistanê, ji Soranî bo Kurmancî Ziya Avcı, İstanbul.
- Şengül, S.& Alan, R. (2015). “Pêşkêşî”, Şêx Muhyedînê Hênî Beyana Xwarinan û Zewqên Wan, amd. Mela Birhanê Tarînî, Stenbol: Peywend.
- Toker, H., "Urduca", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/urduca (12.08.2020).
- Xasî, M. E. (1994). Mewlûdê Nebî Bi Ziwanê Kurdî (Zazakî), tadox Mihanî, İstanbul: Firat Yay.
- Xasî, S. (1985). Mewlûd, amd. Zeynelabidin Amidi, Diyarbekir.
- Nderitu, A. (2014). Swahili Literature & The Case For Kiswahili as Africa's Lingua Franca, Changing Kenya’s Literary Landscape Past, Present & Future, Nairobi/Kenya, http://www.alexandernderitu.com (16.08.2020).
- Jahjai, M. (2016) “Osmanlɪ Yazɪsɪ ile Yazɪlan Arnavut Edebiyatɪnɪn Dini Karakteri”, Avrasya Etüdleri 50/2016-2, 389-404.
- Zeki, M. E. (2010). Kürtler ve Kürdistan Tarihi, wer.: V. İnce, M. Dağ, R. Adak, Ş. Aslan, Stenbol: Nûbihar.
Edebîyata Zazakî ya Klasîk: Di Peywenda Dîyalektên Edebî yên Kurdî û Edebîyatên Îslamî de Edebîyateke Klasîk ya Derengmayî û Cihê Wê di Nav Klasîzma Edebî de
Abstract
Mijara vê gotarê analîza qonaxên tarîxa edebîyata Zazakî ya klasîk û nirxê wê yê edebî ye. Edebîyata Zazakî ya klasîk ku di serdema mîrektîyên Zazayan de derfeta avabûnê nedîtîye, di dawîya sedsala XIXem de bi destê Melayê Xasî li Hezana Liceyê û Osman Es’ed Efendîyo Babij li Sêwregê ava bûye û geşedana xwe jî di sedsala XXem de di sêgoşeya Dîyarbekir-Xarpêt-Bîngolê de bi dest xistîye. Lêbelê ji ber ku edebîyata Zazakî ya klasîk di tevahîya seyra xwe ya tarîxî de ji desthilatdarîyeke ku hîmayeya wê bike mehrûm maye û di serdemeke wisa de derketîye meydanê ku li şûna edebîyata klasîk edebîyata modern hatîye cîbicîkirin wesfê sereke yê vê edebîyatê bûye “edebîyateke derengmayî”. Di binemaya xwe de edebîyata Zazakî ya klasîk bi rêya perwerdeya di medreseyên bizava Xalidîtîyê de û bi naskirina edebîyata Kurmancî ya klasîk derketiye meydanê û pêş ketîye. Loma jêdera sereke ya edebîyata Zazakî ya klasîk edebîyata Kurmancî ye ku di nav dîyalektên dî yên Kurdî de jî pêwendîyên bi vî rengî hene. Derengmayîna edebîyata Zazakî ya klasîk ji alîyê hunera edebîyatê û klasîzma Îslamî ve tibabek kêmasî bi xwe re anîbin ji, ji ber ku vê edebiyatê ev 124 sal in hebûnek bexşi ziman û edebîyata Zazakî kirîye nirxekî xwe yê pir bilind heye. Di encamê de edebîyata Zazakî ya klasîk wek dîyalekteke edebî ya Kurdî û şaxek ji edebîyatên Îslamî di nav cîhana edebî de rola xwe dilîze.
References
- Adak, A. (2012). “Liceli Şairlere Genel Bir Bakış”, Dünden Bugüne Lice Sempozyumu Bildirileri, 05-06 Eylül 2008, (amd.) Ahmet Erkol-Abdurrahman Adak, Mardin: Mardin Üniversitesi Yayınları.
- Adak, A. (2014). Destpêka Edebîyata Kurdî ya Klasîk, İstanbul: Nûbihar.
- Adak, A. (2015). “Şêx Muhyedînê Hênî Di Edebiyata Kurdî de Nûnerekî Girîng ê Temaya Xwarinê”. Nûbihar Akademî, 1(3), 11-52.
- Adak, A. (2017). “Serdema Xalidîtiyê di Tarîxa Edebiyata Kurdî ya Klasîk de”, Kürt Tarihi, 30, 59-64.
- Adak, A. (2019). Teşeyên Nezmê di Edebiyata Kurdî ya Klasîk de, İstanbul: Nûbihar.
- Adak, A. "Kürtler", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/kurtler#8-dil-ve-edebiyat (22.12.2020).
- Akman E. (2017). 19. Yüzyılın İkinci Yarısında Siverek (Şehir, Mekân ve İnsan), Teza Doktorayê ya neçapkirî, Mardin Artuklu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Mardin.
- Aksoy, Ö. (2018) “Türk Kültürü Etkisinde Teşekkül Eden Bir Edebi Gelenek: Boşnak Alhamiyado Edebiyatı”, TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, sal 6, j.14.
- Andreyev, S. (2010), “Pashto Literature: The Classical Period”, A History of Persian Literature: XVIII (General Editor—Ehsan Yarshater), London-New York: I.B. Tauris, 92-113.
- Anter, M. (2010). Hatıralarım, İstanbul: Med Yay.
- Aydın, N. (2000). Diyarbakır-Eğil Hükümdarları Tarihi, İstanbul: Keskesor.
- Aykaç, Y. (2020). Kürt Mirliklerinde Edebi Patronaj, Teza Doktorayê ya neçapkirî, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doğu Dilleri ve Edebiyatı Anabilim Dalı Kürt Dili ve Kültürü Bilim Dalı, Diyarbakır.
- Badalkhan, S. (2020), Jahani, Carina, A Brief Introduction to Balochi Literature. http://baask.com/archive/a-brief-introduction-to-balochi-literature/ (16.08.2020).
- Baluken, Y. (2016). “Sunuş”, Şem’î Terceme-i Tevarîh-i Şeref Han, amd. Adnan Oktay, Îstanbul: Nûbihar.
- Bektaş, E. (2012). Siverekli İbrahim Re'fet Dîvânı, Ankara: Şanlıurfa Valiliği.
- Bektaş, E. (2007). “Siverekli İbrahim Re'fet ve Mevlidi”, Selçuk Ünv. Fen-Edb. Fak. Edb. Dergisi, j. 17 (r. 77-103).
- Beltekin, N. (2014). “Vera Modernbiyayişî de Medreseyê Rojhelatî / Şerqî” Nûbihar Akademî, sal. 1, j. 1, 76-77.
- Beltekin, N. (2014). “İslam Eğitim ve Bilim Tarihinin Kayıt Dışı Kurumları: Mir Medreseleri”. Atlas II. Uluslararası Sosyal Bilimler Kongre Tam Metin Kitabı, Edîtor: Gökhan Ofluoğlu, Atabek Movlyanov, İksad Yayınevi.
- Bidlîsî, İ. (2001). Selim Şah-name (amd. Hicabi Kırlangıç), Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
- Bingöl, H. (2019). “Zaza Şiir Tarihi Üzerine Bir İnceleme”, Sözden Yazıya Zazaca, (edt. N. Beltekin/A. Kırkan), Stenbol: Peywend.
- Çağlayan, E. (2018). Zazalar Tarih Kültür ve Kimlik, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
- Çolîg, F. (2014). Tefsîrê Qurônê Kerîm Zazakî, İstanbul: Astun Yayınları.
- Çetin, N. M. (2011). Eski Arap Şiiri, 2. b, İstanbul: Kapı Yay.
- Dursun, D. "İslâm (Günümüz İslam Dünyası)", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/islam#8-islam-ulkeleri-ve-nufus (08.11.2020).
- Ensarî, M.Ş. (2018). Raro Raşt & Me’lûmatê Dîniye, amd. Bîlal Zîlan, İstanbul: Nûbihar.
- Epözdemir, Ş. (2011). İdris-i Bitlisi ve Kürt Meselesi, Ankara: Fanos.
- Erdoğmuş, H. (2014). "Molla Mehmet Demirtaş ve Melayê Cızîrî’de Naat", Muş Alparslan Üni̇versi̇tesi̇ Sosyal Bi̇li̇mler Dergisi, 2, 1, 187-195.
- Gökalp, Z. (1992). Kürt Aşiretleri Hakkında Sosyolojik Tetkikler (amd. Şevket Beysanoğlu), İstanbul.
- Jusdanis, G. (2018). Gecikmiş Modernlik ve Estetik Kültür-Milli Edebiyatın İcat Edilişi, (wer. Tuncay Birkan), İstanbul: Metis Yayınları.
- Karademir, N. (2017). Osmanlı’nın Son Yüzyılında Kürtler: Modernleşme, Merkeziyetçilik ve İsyan, İstanbul: Nûbihar.
- Kırkan, A. (2018). Bîyîşa Pêxemberî ya Osman Esad Efendî û Destpêkê Edebîyatê Klasîk yê Kırmanckî, îstanbul: Weşanxaneya Vateyî.
- Kılıç, O. (2001). “Ocaklık Sancakların Osmanlı Hukukunda ve İdarî Tatbikattaki Yeri”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11, 1, 257-274.
- Korkusuz, Ş. (2004). Tezkire-i Meşayîh-i Amid, İstanbul: Kent Yay.
- Korkusuz, Ş. (1996). Arşiv Belgelerinde Son Devir Diyarbekir Uleması, İstanbul: Melissa Matbaası.
- Lazerîv, M. S. (2011). Tarîxu Kurdistan, wer. Ebdî Hacî, Hewlêr: Spîrêz.
- Maruf, H. Ş. (bê tarîx). Diyarbakır İlinin Hani İlçesinde Medfun Şeyh Ahmed Efendinin Tarihçeyi Hayatı, wer. Heybet Kanhan) bê cih, nusxeya daktîloyê, pirtûkxaneya A. Adak a taybet.
- Minorsky, V. (1993). “Kürtler”, İslam Ansklopedisi, İstanbul Millî Eğitim Bakanlığı.
- Sefa, Z. (bêtarîx). İran Edebiyatı Tarihi, wer. Hasan Almaz, bê cih: Nüsha, (b. I).
- Selefî, H. E. & Doskî, T. Î. (2008). Mu’cemu’ş-Şu’erai’l-Kurd, Erbîl: Spirêz.
- Şem'î, (2016). Terceme-i Tevarîh-i Şeref Han, amd. Adnan Oktay, İstanbul: Nûbihar.
- Şentürk, A. A. & Kartal, A. (2009). Eski Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul: Dergah Yay.
- Şeref Xan. (2007). Şerefname Dîroka Kurdistanê, ji Soranî bo Kurmancî Ziya Avcı, İstanbul.
- Şengül, S.& Alan, R. (2015). “Pêşkêşî”, Şêx Muhyedînê Hênî Beyana Xwarinan û Zewqên Wan, amd. Mela Birhanê Tarînî, Stenbol: Peywend.
- Toker, H., "Urduca", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/urduca (12.08.2020).
- Xasî, M. E. (1994). Mewlûdê Nebî Bi Ziwanê Kurdî (Zazakî), tadox Mihanî, İstanbul: Firat Yay.
- Xasî, S. (1985). Mewlûd, amd. Zeynelabidin Amidi, Diyarbekir.
- Nderitu, A. (2014). Swahili Literature & The Case For Kiswahili as Africa's Lingua Franca, Changing Kenya’s Literary Landscape Past, Present & Future, Nairobi/Kenya, http://www.alexandernderitu.com (16.08.2020).
- Jahjai, M. (2016) “Osmanlɪ Yazɪsɪ ile Yazɪlan Arnavut Edebiyatɪnɪn Dini Karakteri”, Avrasya Etüdleri 50/2016-2, 389-404.
- Zeki, M. E. (2010). Kürtler ve Kürdistan Tarihi, wer.: V. İnce, M. Dağ, R. Adak, Ş. Aslan, Stenbol: Nûbihar.
There are 49 citations in total.
Details
| Primary Language | Kurdi |
|---|---|
| Subjects | Creative Arts and Writing |
| Journal Section | Articles |
| Authors | |
| Publication Date | December 31, 2020 |
| Submission Date | October 27, 2020 |
| Published in Issue | Year 2020Special Issue - Zazakî and Zazas; Literature, Culture and Language |
Cited By
BABA TÂHİR-Î URYÂN: HAYATI, ESERLERİ VE EDEBİ KİŞİLİĞİ
Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi
https://doi.org/10.60163/hbv.108.016
Feqîyê Teyran: Danêrê Çîrokeşi'ra Kurdî
The Journal of Mesopotamian Studies
https://doi.org/10.35859/jms.2023.1279294
The Journal of Mesopotamian Studies (JMS) is licensed through Attribution-NonCommercial 4.0 International.