Öz
The aim of this study, which begins with the claim that the individual produces his/her identity within his/her own living spaces and reconstructs it through interactions, is to present an example of religious individualism based on the critique of religious institutions and structures. The aim is to realize this aim through religious Kurdish individuals; to explain and interpret the "essence" that emerges from the experiences and thoughts of individuals; to highlight the processual and reflexive qualities, subjective meanings, and the interactional and communicative nature of social reality. The question to be answered in this context is: Can we talk about religious individualism among Kurds and does ethnic identity play a role in this? To carry out the activities that will fulfill this purpose, the qualitative method and phenomenological analysis were preferred. The data of the research were obtained through interviews with the help of a semi-structured questionnaire. Interviews were conducted with a total of 28 people, 8 of whom were women. These individuals were selected from the cities of Ankara, Aydın, İzmir, Bitlis, Van, and Hakkari. The data obtained is basically about how the participants position religious institutions, structures, and actors by emphasizing both their religious and ethnic identities. As a result of the data, it was determined that there was a strong religious individualism orientation among the individuals who made up the sample of the study. This individualism, which is based on the critique of religious authorities, exhibits a dialectical view. In other words, there is a positioning of the religious in terms of religion. In this sense, it has been observed that an essential and intrinsic conception of religion is present in the participant's understanding. It has been determined that ethnic identity functions as an important dynamic in this example of Kurdish religious individualism. It can be said that this functionality of ethnic identity is based on the criticism of the approach of religious authorities to Kurds, their victimization, the Kurdish issue, and the reactivity developed against this.
Anahtar Kelimeler
Sociology of Religion Ethnicity Religion Kurdish Religious Individualism Religious Individualism
Kaynakça
- Ağçoban, S. (2020), “İslam’da Bireyselleşme”nin Teorisini Yazmak Ne Kadar Mümkün?”, Rumeli İslâm Araştırmaları Dergisi, Sayı 5, 132-146.
- Aksoy, E. B. (2013), Cizre Örneğinde Etnisite İçi Karşılaşma Biçimleri, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara
- Ali, (2018), Ankara’da 05.07.2018 tarihli görüşme,
- Angraini, Y., Toharudin, T., Folmer, H., Oud J. H. L. (2014), “The Relationships between Individualism, Nationalism, Ethnocentrism, and Authoritarianism in Flanders: A Continuous Time-Structural Equation Modeling Approach”, Multivariate Behavioral Research, 49: 1, 41-53.
- Arıkan, E. (2021), “Kişilerin Haklarını Savunmak Milli Bütünlüğe Aykırı mıdır? Durkheim’ın “Milli” Bireycilik Anlayışı”, GSÜHFD, 1, 239-265.
- Arvas, H. (2022). Kur’ân’da Nübüvvet Teolojisi, Ankara: İlahiyat Yayınları
- Asya, (2019), Ankara’da 05.05.2019 tarihli görüşme.
- Aydınalp, H. (2019), “Yerel Bir Dünyevileşme Kavramı: “Özerk Dünyevileşmeler””, Sekülerleşme Tartışmaları, M. Ali Kirman-Volkan Ertit (Ed.), Ankara: Kadim Yayınları, 153-196.
- Azad, (2019), Bitlis’te 29.08.2019 tarihli görüşme
- Barth, F. (2001), Etnik Gruplar ve Sınırları, Ayhan Kaya-Seda Gürkan (Çev.), İstanbul: Bağlam Yayınları Batur, B. (2020), “Toplumsaldan Bireysele: Modern Toplumda Dinin Görünümü”, Uluslararası Anadolu Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 4, Sayı:3, 96-106.
- Bellah, R. N., Madsen, R., Sullıvan, W. M., Swıdler, A., Tıpton, S. M. (1985), Habits of the Heart: Individualism and Commitment in American Life, Berkeley: University of California Press
- Brubaker, R. (2004), Ethnicity Without Groups, United State: Library of Congress Catalogin –in- Publication Data _______________(2009), “Ethnicity, Race and Nationalism”, Annual Review of Sociology, 35, 21-42.
- Bucuka, Y. (2022), “Dini Brikolaj: Dini Bağlılıkta Yeni Bir Form”, Din Sosyolojisi Araştırmaları, Cilt: 2, Sayı: 3, 118-132.
- Burns, R. B. (2018) , İntroduction to Reserach Methods, London: New Delhi Publications
- Cemal, (2018), Hakkari’de 11.05.2018 tarihli görüşme.
- Çakmak, Y.-Şur, T. (2018), Kürt Tarihi ve Siyasetinden Portreler, İstanbul: İletişim Yayınları
- Çevik, S. (2019), “Ji Zilmê re Bêdengmayin Jî Zilm e” Nûbihar, Cıld 15, 3-5.
- Durkheım, E. (2019), Ahlak ve Toplum, Duygu Çenesiz (Çev.), İstanbul: Pinhan Yayıncılık
- Ergün, D. (1991), Türk Bireyi Kuramına Giriş, İstanbul: Gerçek Yayınları
- Fenton, S. (2001), Etnisite: Irkçılık, Sınıf ve Kültür, Nihat Şad (Çev.), Ankara: Phoenix Yayınevi
- Furseth, I.-Repstad P. (2020), Din Sosyolojisine Giriş: Klasik ve Çağdaş Kuramlar, İhsan Çapcıoğlu-Halil Aydınalp (Çev.), Ankara: Atıf Yayınları
- Gültekin, N.-Sığrı, Ü. (2007), “Bir Kültür Boyutu Olarak “Bireycilik-Ortaklaşa Davranışçılık” ve Örgütsel Kültüre Yansımaları”, İstanbul Üniversitesi İ.İ.B.F Dergisi, Cilt: XXIII, Sayı: 2, 273-286.
- Günerigök, M. (2017), "Geç Modern Çağda Dinsel Bireycilik Ve Kimlik", Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 36, 225-247.
- Hayrettin, 2019, Bitlis’te 27.09.2019 tarihli görüşme
- Heinö, A. J. (2009), “Democracy Between Collectivism and Individualism. De-Nationalisation and Individualisation in Swedish National Identity”, International Review of Sociology - Revue Internationale de Sociologie, Vol: 19, No: 2, 297-314.
- Hervieu-Léger, D. (2003), "Individualism, The Validation of Faith and The Social Nature of Religion in Modernity", The Blackwell Companion to Sociology of Religion, Richard K. Fenn, Blackwell Publishing (Ed.), 161-176.
- Hevi, (2019), Ankara’da 24.01.2019 tarihli görüşme.
- Hülya, (2019), Ankara’da 05.05.2019 tarihli görüşme.
- Hüseyin, (2018), Ankara’da 10.08.2018 tarihli görüşme.
- Karadayı, F. (2021), “Sosyo-Tarihsel Yaklaşım ile Kültürel Psikoloji”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 8, Sayı 8, 89-218.
- Kıral, B. (2021), “Nitel araştırmalarda Fenomenoloji Deseni: Türleri ve Araştırma Süreci”, Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, Cilt: 10, Sayı: 4, 92-103.
- Kıran, İ (2021), “Aristokrat Kürt Aileler: Küfreviler”, Kurdiyat, Sayı 4, 81-104
- Kızılgeçit, M. (2016), “Dindar Şahsiyetten Dinsel Bireyciliğe Değişen Dindarlık Yönelimleri Bağlamında İntihar”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 9 Sayı: 43, 2480-2495.
- Lukes, S. (1995), Bireycilik, İsmail Serin (Çev.), Ankara: Ark Yayınları
- Luckmann, T. (1979), “The Structural Conditions Of Religious Consciousness In Modern Societies”, Japanese Journal Of Religious Studies, 121-137.
- Maleševıć. S. (2019), Etnik Sosyoloji, Tuğça Poyraz Tacoğlu-Abdurrahim Güler (Çev.), Ankara: Nobel Yayınları Markus, H. R.– Kitayama, S. (1991), “Culture and the Self: Implications for Cognition, Emotion, and Motivation”, Psychological Review, Vol. 98, No. 2, 224-253.
- Mcclay, W. M. (2001), “Individualism and Its Discontents”, The Virginia Quarterly Review, Vol. 77, No. 3, 391-405.
- Mehmet, (2019), Van’da 05.09.2019 tarihli görüşme.
- Ömer, (2020), Ankara’da 12.03.2020 tarihli görüşme.
- Paker, K. O. – Akçalı, S. İ. (2012), “Dinin Bireyselleşmesi: Üniversite Gençliği ile Bir Ölçek Çalışması”, Gaziantep University Journal of Social Sciences, 11(4), 1440-1459.
- Pişkin, M. (2018), “Bireyselleşme ve Din”, İslam ve Modernlik, Mustafa Tekin (Ed.), İstanbul: Rağbet Yayınları, 101-125. Roof, W. C. (1999), Spiritual Marketplace: Baby Boomers and the Remaking of American Religion, Princeton: Princeton University Press
- Ruken, (2020), Ankara’da 23.01.2020 tarihli görüşme.
- Sait, (2018) Hakkari’de 12.05.2018 tarihli görüşme.
- Saroglou, V. (2006), "Religious Bricolage as a Psychological Reality: Limits, Structures and Dynamics", Social Compass, 53/1, 109-115.
- Serdar, A. (2015), “Yerel ve Ulusal Ölçekte Etnik Sınırların Yeniden İnşası Dil, Hafıza Kültür”, Mülkiye Dergisi, 39(1), 93-134.
- Seyfeddin, (2019) Ankara’da 11.07.2019 tarihli görüşme
- Smith, J. A.- Osborn, M. (2003), “Interpretative Phenomenological Analysis”, Qualitative Psychology: A Practical Guide To Research Methods, Jonathan A. Smith (Ed.), Los Angeles: Sage, 51-80.
- Şeker, F. M.(2007), Cumhuriyet İdeolojisinin Nakşibendilik Tasavvuru: Şerif Mardin Örneği, İstanbul: Dergah Yayınları Toker, İ. (2009), Teolojik Bir İnşa Olarak Laiklik, Ankara: Eskiyeni Yayınları
- Topal, M. (2003), Ulusu Düşünmek: Ulusun Gizi ve Ulusçuluğun Büyüsü Üzerine Bir İnceleme, Ankara: Özgür Üniversite Kitaplığı
- Triandis, H. C. (1989), “The Self and Social Behavior in Differing Cultural Contexts”, Psychological Review, 96 (3), 506-520.
- Turner, B. S. (2012), “Post-Seküler Toplumda Din”, Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, Özcan Güngör (Çev.), Cilt 12, Sayı 13, 199-224.
- Ünal, M. S.(2010), “Dinsel Bireycilik: Tehdit mi, Fırsat mı?”, Dini Araştırmalar, Cilt: 13, Sayı: 37, 5-18.
- ____________(2011), Dinsel Bireycilik, İstanbul: Açılım Kitap
- Wink, P. (1997), “Beyond Ethnic Differences: Contextualizing the Influence of Ethnicity on Individualism and Collectivism”, Jourrza[ of Sociul Issues, Vol: 53, No: 2, 329-350.
- Wuthnow, R. J. (2002), “Din Sosyolojisi”, Din ve Modernlik: Toplumbilim Yazıları, Adil Çiftçi (Der. ve Çev.), Ankara: Ankara Okulu Yayınları
- Yapıcı, A. (2012), "Türk Toplumunda Cinsiyete Göre Dindarlık Farklılaşması: Bir Meta-Analiz Denemesi", Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17/2, 1-34.
- Yıldırım, Y. (2016), “Türkiye’de Bir Kültürel Kriz ve Kritik Konusu Olarak Dini Bireycilik”, Tarih Okulu Dergisi, Yıl:9, Sayı: XXVI, 569-594.
- Yılmaz, H. (2014), Din ve Dindarlık, İstanbul: Hikmetevi Yayınları
- Zijderveld, A. C. (1985), Soyut Toplum, Cevdet Cerit (Çev.), İstanbul: Pınar Yayınları
Öz
Armanca vê vekolîna bi îdîaya ferd/kes nasnameya xwe di nava qadên jîyana xwe da diafirîne û wê bi rêka hevkarîgerbûnan/têkelîyan serejinû ava dike ve destpêkirî, destnîşankirina numûneyeke takekesîya dînî ya paldayî rexnekirina sazî û avahîyên dînî ye. Pêkînana vê armancê li ser ferdên/kesên kurd ên dîndar, ravekirin û şîrovekirina “cewher”ê ji tecrûbe û hizrên takekesan derçûyî, destnîşankirina wesfên pêvajokî û hizrî yên di takekesan, têgehiştinên subjektîv û raçavkirina sîrûştê hevbandorî û ragehandinê ya rastîya civakî wekî armanc hatine dîyarkirin. Pirsa ku divê di vê çarçoveyê de bê bersivandin ev e: Gelo di nav Kurdan de mirov dikare behsa kesayetiya olî bike û gelo bandora nasnameya etnîkî li ser vê mijarê heye? Ji bo pêkînana çalakîyên ku dikarin vê armancê pêk bînin jî rêbaza çawanetî û analîzkirina fenomenolojîk hatîye tercîhkirin. Daneyên vekolînê ji pêkînana hevdîtinên bi harîkarîya pirseformên nîvsazkirî ve hatine bidestêxistin. Hevdîtin 8 jê jin bi giştî bi 28 kesan ra hatîye kirin. Ev kes ji bajarên Ankara, Aydin, Îzmîr, Bidlîs, Wan û Hekarîyê hatine hilbijartin. Daneyên hatine bidestêxistin di binyat da li ser wê çendê ye ku gelo beşdar bi derpêşkirina nasnameyên xwe yên dînî û etnîkî ve çawan li sazî, avahî û aktoren xwe yên dînî dinere û wan çawan dibine. Di encama daneyan da hate tesbîtkirin ku di kesên numûneya vekolînê pêk tînin da meyleke zêde ya takekesîya dînî heye. Ev takekesîya bi rexneya otorîteyên dînî ve piştbestî, rengekî dîyalektîk nîşan dide. Yanî tiştê ji dînî her dîsa ji dînî hereketkirinê ve tête şayesandin. Li dû vê çendê di têgehiştina beşdaran da hebûna tesewûreka subjektîv û navxweyî ya dînî hatîye dîtin. Di numûneya takekesîya dînî ya kurdî da hatîye tesbîtkirin ku nasnameya etnîkî wekî dînamîkeke girîng kar dike. Dikare bê gotin ku bi fonksîyonbûna ev nasnameya etnîkî li ser rexne û nerazîbûna başdaran a derbarê nêzîkbûna otorîteyên dînî a li kurdan, a li maxdûrîyeta wan û a li pirsa kurdî hatîye avakirin.
Anahtar Kelimeler
Sosyolojîya Dînî Etnîsîte Dîn Takekesîya Dînî ya Kurdî Takekesîya Dînî
Kaynakça
- Ağçoban, S. (2020), “İslam’da Bireyselleşme”nin Teorisini Yazmak Ne Kadar Mümkün?”, Rumeli İslâm Araştırmaları Dergisi, Sayı 5, 132-146.
- Aksoy, E. B. (2013), Cizre Örneğinde Etnisite İçi Karşılaşma Biçimleri, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara
- Ali, (2018), Ankara’da 05.07.2018 tarihli görüşme,
- Angraini, Y., Toharudin, T., Folmer, H., Oud J. H. L. (2014), “The Relationships between Individualism, Nationalism, Ethnocentrism, and Authoritarianism in Flanders: A Continuous Time-Structural Equation Modeling Approach”, Multivariate Behavioral Research, 49: 1, 41-53.
- Arıkan, E. (2021), “Kişilerin Haklarını Savunmak Milli Bütünlüğe Aykırı mıdır? Durkheim’ın “Milli” Bireycilik Anlayışı”, GSÜHFD, 1, 239-265.
- Arvas, H. (2022). Kur’ân’da Nübüvvet Teolojisi, Ankara: İlahiyat Yayınları
- Asya, (2019), Ankara’da 05.05.2019 tarihli görüşme.
- Aydınalp, H. (2019), “Yerel Bir Dünyevileşme Kavramı: “Özerk Dünyevileşmeler””, Sekülerleşme Tartışmaları, M. Ali Kirman-Volkan Ertit (Ed.), Ankara: Kadim Yayınları, 153-196.
- Azad, (2019), Bitlis’te 29.08.2019 tarihli görüşme
- Barth, F. (2001), Etnik Gruplar ve Sınırları, Ayhan Kaya-Seda Gürkan (Çev.), İstanbul: Bağlam Yayınları Batur, B. (2020), “Toplumsaldan Bireysele: Modern Toplumda Dinin Görünümü”, Uluslararası Anadolu Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 4, Sayı:3, 96-106.
- Bellah, R. N., Madsen, R., Sullıvan, W. M., Swıdler, A., Tıpton, S. M. (1985), Habits of the Heart: Individualism and Commitment in American Life, Berkeley: University of California Press
- Brubaker, R. (2004), Ethnicity Without Groups, United State: Library of Congress Catalogin –in- Publication Data _______________(2009), “Ethnicity, Race and Nationalism”, Annual Review of Sociology, 35, 21-42.
- Bucuka, Y. (2022), “Dini Brikolaj: Dini Bağlılıkta Yeni Bir Form”, Din Sosyolojisi Araştırmaları, Cilt: 2, Sayı: 3, 118-132.
- Burns, R. B. (2018) , İntroduction to Reserach Methods, London: New Delhi Publications
- Cemal, (2018), Hakkari’de 11.05.2018 tarihli görüşme.
- Çakmak, Y.-Şur, T. (2018), Kürt Tarihi ve Siyasetinden Portreler, İstanbul: İletişim Yayınları
- Çevik, S. (2019), “Ji Zilmê re Bêdengmayin Jî Zilm e” Nûbihar, Cıld 15, 3-5.
- Durkheım, E. (2019), Ahlak ve Toplum, Duygu Çenesiz (Çev.), İstanbul: Pinhan Yayıncılık
- Ergün, D. (1991), Türk Bireyi Kuramına Giriş, İstanbul: Gerçek Yayınları
- Fenton, S. (2001), Etnisite: Irkçılık, Sınıf ve Kültür, Nihat Şad (Çev.), Ankara: Phoenix Yayınevi
- Furseth, I.-Repstad P. (2020), Din Sosyolojisine Giriş: Klasik ve Çağdaş Kuramlar, İhsan Çapcıoğlu-Halil Aydınalp (Çev.), Ankara: Atıf Yayınları
- Gültekin, N.-Sığrı, Ü. (2007), “Bir Kültür Boyutu Olarak “Bireycilik-Ortaklaşa Davranışçılık” ve Örgütsel Kültüre Yansımaları”, İstanbul Üniversitesi İ.İ.B.F Dergisi, Cilt: XXIII, Sayı: 2, 273-286.
- Günerigök, M. (2017), "Geç Modern Çağda Dinsel Bireycilik Ve Kimlik", Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 36, 225-247.
- Hayrettin, 2019, Bitlis’te 27.09.2019 tarihli görüşme
- Heinö, A. J. (2009), “Democracy Between Collectivism and Individualism. De-Nationalisation and Individualisation in Swedish National Identity”, International Review of Sociology - Revue Internationale de Sociologie, Vol: 19, No: 2, 297-314.
- Hervieu-Léger, D. (2003), "Individualism, The Validation of Faith and The Social Nature of Religion in Modernity", The Blackwell Companion to Sociology of Religion, Richard K. Fenn, Blackwell Publishing (Ed.), 161-176.
- Hevi, (2019), Ankara’da 24.01.2019 tarihli görüşme.
- Hülya, (2019), Ankara’da 05.05.2019 tarihli görüşme.
- Hüseyin, (2018), Ankara’da 10.08.2018 tarihli görüşme.
- Karadayı, F. (2021), “Sosyo-Tarihsel Yaklaşım ile Kültürel Psikoloji”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 8, Sayı 8, 89-218.
- Kıral, B. (2021), “Nitel araştırmalarda Fenomenoloji Deseni: Türleri ve Araştırma Süreci”, Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, Cilt: 10, Sayı: 4, 92-103.
- Kıran, İ (2021), “Aristokrat Kürt Aileler: Küfreviler”, Kurdiyat, Sayı 4, 81-104
- Kızılgeçit, M. (2016), “Dindar Şahsiyetten Dinsel Bireyciliğe Değişen Dindarlık Yönelimleri Bağlamında İntihar”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 9 Sayı: 43, 2480-2495.
- Lukes, S. (1995), Bireycilik, İsmail Serin (Çev.), Ankara: Ark Yayınları
- Luckmann, T. (1979), “The Structural Conditions Of Religious Consciousness In Modern Societies”, Japanese Journal Of Religious Studies, 121-137.
- Maleševıć. S. (2019), Etnik Sosyoloji, Tuğça Poyraz Tacoğlu-Abdurrahim Güler (Çev.), Ankara: Nobel Yayınları Markus, H. R.– Kitayama, S. (1991), “Culture and the Self: Implications for Cognition, Emotion, and Motivation”, Psychological Review, Vol. 98, No. 2, 224-253.
- Mcclay, W. M. (2001), “Individualism and Its Discontents”, The Virginia Quarterly Review, Vol. 77, No. 3, 391-405.
- Mehmet, (2019), Van’da 05.09.2019 tarihli görüşme.
- Ömer, (2020), Ankara’da 12.03.2020 tarihli görüşme.
- Paker, K. O. – Akçalı, S. İ. (2012), “Dinin Bireyselleşmesi: Üniversite Gençliği ile Bir Ölçek Çalışması”, Gaziantep University Journal of Social Sciences, 11(4), 1440-1459.
- Pişkin, M. (2018), “Bireyselleşme ve Din”, İslam ve Modernlik, Mustafa Tekin (Ed.), İstanbul: Rağbet Yayınları, 101-125. Roof, W. C. (1999), Spiritual Marketplace: Baby Boomers and the Remaking of American Religion, Princeton: Princeton University Press
- Ruken, (2020), Ankara’da 23.01.2020 tarihli görüşme.
- Sait, (2018) Hakkari’de 12.05.2018 tarihli görüşme.
- Saroglou, V. (2006), "Religious Bricolage as a Psychological Reality: Limits, Structures and Dynamics", Social Compass, 53/1, 109-115.
- Serdar, A. (2015), “Yerel ve Ulusal Ölçekte Etnik Sınırların Yeniden İnşası Dil, Hafıza Kültür”, Mülkiye Dergisi, 39(1), 93-134.
- Seyfeddin, (2019) Ankara’da 11.07.2019 tarihli görüşme
- Smith, J. A.- Osborn, M. (2003), “Interpretative Phenomenological Analysis”, Qualitative Psychology: A Practical Guide To Research Methods, Jonathan A. Smith (Ed.), Los Angeles: Sage, 51-80.
- Şeker, F. M.(2007), Cumhuriyet İdeolojisinin Nakşibendilik Tasavvuru: Şerif Mardin Örneği, İstanbul: Dergah Yayınları Toker, İ. (2009), Teolojik Bir İnşa Olarak Laiklik, Ankara: Eskiyeni Yayınları
- Topal, M. (2003), Ulusu Düşünmek: Ulusun Gizi ve Ulusçuluğun Büyüsü Üzerine Bir İnceleme, Ankara: Özgür Üniversite Kitaplığı
- Triandis, H. C. (1989), “The Self and Social Behavior in Differing Cultural Contexts”, Psychological Review, 96 (3), 506-520.
- Turner, B. S. (2012), “Post-Seküler Toplumda Din”, Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, Özcan Güngör (Çev.), Cilt 12, Sayı 13, 199-224.
- Ünal, M. S.(2010), “Dinsel Bireycilik: Tehdit mi, Fırsat mı?”, Dini Araştırmalar, Cilt: 13, Sayı: 37, 5-18.
- ____________(2011), Dinsel Bireycilik, İstanbul: Açılım Kitap
- Wink, P. (1997), “Beyond Ethnic Differences: Contextualizing the Influence of Ethnicity on Individualism and Collectivism”, Jourrza[ of Sociul Issues, Vol: 53, No: 2, 329-350.
- Wuthnow, R. J. (2002), “Din Sosyolojisi”, Din ve Modernlik: Toplumbilim Yazıları, Adil Çiftçi (Der. ve Çev.), Ankara: Ankara Okulu Yayınları
- Yapıcı, A. (2012), "Türk Toplumunda Cinsiyete Göre Dindarlık Farklılaşması: Bir Meta-Analiz Denemesi", Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17/2, 1-34.
- Yıldırım, Y. (2016), “Türkiye’de Bir Kültürel Kriz ve Kritik Konusu Olarak Dini Bireycilik”, Tarih Okulu Dergisi, Yıl:9, Sayı: XXVI, 569-594.
- Yılmaz, H. (2014), Din ve Dindarlık, İstanbul: Hikmetevi Yayınları
- Zijderveld, A. C. (1985), Soyut Toplum, Cevdet Cerit (Çev.), İstanbul: Pınar Yayınları
Öz
Bireyin kimliğini kendi yaşam alanları içerisinde ürettiği ve etkileşimler yoluyla yeniden inşa ettiği iddiasının başlangıç yapıldığı bu çalışmanın amacı, dini kurum ve yapıların eleştirisine dayalı bir dinsel bireycilik örneği ortaya koymaktır. Bu amacı dindar Kürt bireyler üzerinden gerçekleştirmek; bireylerin deneyim ve düşüncelerinden ortaya çıkan "özü" açıklamak ve yorumlamak; bireylerdeki süreçsel ve düşünümsel nitelikleri, öznel anlamları ve toplumsal gerçekliğin etkileşim ve iletişimsel doğasını ön plana çıkarmak hedeflenmektedir. Bu bağlamda cevabı aranacak soru şudur: Kürtlerde dinsel bireycilikten bahsedilebilir mi ve etnik kimliğin bu noktada etkinliği var mıdır? Bu amacı ifa edecek faaliyetlerin gerçekleştirilmesi için de nitel yöntem ve fenomenolojik çözümleme tercih edilmiştir. Araştırmanın verileri de yarı yapılandırılmış soru formu yardımıyla mülakatlar yapılarak elde edilmiştir. Mülakatlar 8’i kadın olmak üzere toplamda 28 kişi ile yapılmıştır. Bu bireyler Ankara, Aydın, İzmir, Bitlis, Van ve Hakkâri şehirlerinden seçilmiştir. Elde edilen veriler temelde katılımcıların dinî kurum, yapı ve aktörlerine yönelik hem dinî hem de etnik kimliklerini ön plana çıkararak onları nasıl konumlandırdıkları ile ilgilidir. Veriler sonucunda çalışmanın örneklemini oluşturan bireylerde güçlü bir dinsel bireycilik yönelimi olduğu tespit edilmiştir. Dinî otoritelerin kritiğine dayanan bu bireycilik diyalektik bir görünüm sergilemektedir. Yani dinî olanın dinden hareketle konumlandırılışı söz konusu olmaktadır. Bu anlamda dinin öznel ve içsel bir tasavvurunun katılımcı anlayışında mevcut olduğu hususu gözlenmiştir. Söz konusu Kürt dinsel bireycilik örneğinde etnik kimliğin önemli bir dinamik olarak işlev gördüğü tespit edilmiştir. Etnik kimliğin bu işlevselliği katılımcılar tarafından dinî otoritelerin Kürtlere, onların mağduriyetine ve Kürt meselesine yaklaşım tarzlarının, eleştirisine ve buna karşı geliştirilen tepkiselliğe dayandığı söylenebilir.
Anahtar Kelimeler
Din Sosyolojisi Etnisite Din Kürt Dinsel Bireyciliği Dinsel Bireycilik
Kaynakça
- Ağçoban, S. (2020), “İslam’da Bireyselleşme”nin Teorisini Yazmak Ne Kadar Mümkün?”, Rumeli İslâm Araştırmaları Dergisi, Sayı 5, 132-146.
- Aksoy, E. B. (2013), Cizre Örneğinde Etnisite İçi Karşılaşma Biçimleri, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara
- Ali, (2018), Ankara’da 05.07.2018 tarihli görüşme,
- Angraini, Y., Toharudin, T., Folmer, H., Oud J. H. L. (2014), “The Relationships between Individualism, Nationalism, Ethnocentrism, and Authoritarianism in Flanders: A Continuous Time-Structural Equation Modeling Approach”, Multivariate Behavioral Research, 49: 1, 41-53.
- Arıkan, E. (2021), “Kişilerin Haklarını Savunmak Milli Bütünlüğe Aykırı mıdır? Durkheim’ın “Milli” Bireycilik Anlayışı”, GSÜHFD, 1, 239-265.
- Arvas, H. (2022). Kur’ân’da Nübüvvet Teolojisi, Ankara: İlahiyat Yayınları
- Asya, (2019), Ankara’da 05.05.2019 tarihli görüşme.
- Aydınalp, H. (2019), “Yerel Bir Dünyevileşme Kavramı: “Özerk Dünyevileşmeler””, Sekülerleşme Tartışmaları, M. Ali Kirman-Volkan Ertit (Ed.), Ankara: Kadim Yayınları, 153-196.
- Azad, (2019), Bitlis’te 29.08.2019 tarihli görüşme
- Barth, F. (2001), Etnik Gruplar ve Sınırları, Ayhan Kaya-Seda Gürkan (Çev.), İstanbul: Bağlam Yayınları Batur, B. (2020), “Toplumsaldan Bireysele: Modern Toplumda Dinin Görünümü”, Uluslararası Anadolu Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 4, Sayı:3, 96-106.
- Bellah, R. N., Madsen, R., Sullıvan, W. M., Swıdler, A., Tıpton, S. M. (1985), Habits of the Heart: Individualism and Commitment in American Life, Berkeley: University of California Press
- Brubaker, R. (2004), Ethnicity Without Groups, United State: Library of Congress Catalogin –in- Publication Data _______________(2009), “Ethnicity, Race and Nationalism”, Annual Review of Sociology, 35, 21-42.
- Bucuka, Y. (2022), “Dini Brikolaj: Dini Bağlılıkta Yeni Bir Form”, Din Sosyolojisi Araştırmaları, Cilt: 2, Sayı: 3, 118-132.
- Burns, R. B. (2018) , İntroduction to Reserach Methods, London: New Delhi Publications
- Cemal, (2018), Hakkari’de 11.05.2018 tarihli görüşme.
- Çakmak, Y.-Şur, T. (2018), Kürt Tarihi ve Siyasetinden Portreler, İstanbul: İletişim Yayınları
- Çevik, S. (2019), “Ji Zilmê re Bêdengmayin Jî Zilm e” Nûbihar, Cıld 15, 3-5.
- Durkheım, E. (2019), Ahlak ve Toplum, Duygu Çenesiz (Çev.), İstanbul: Pinhan Yayıncılık
- Ergün, D. (1991), Türk Bireyi Kuramına Giriş, İstanbul: Gerçek Yayınları
- Fenton, S. (2001), Etnisite: Irkçılık, Sınıf ve Kültür, Nihat Şad (Çev.), Ankara: Phoenix Yayınevi
- Furseth, I.-Repstad P. (2020), Din Sosyolojisine Giriş: Klasik ve Çağdaş Kuramlar, İhsan Çapcıoğlu-Halil Aydınalp (Çev.), Ankara: Atıf Yayınları
- Gültekin, N.-Sığrı, Ü. (2007), “Bir Kültür Boyutu Olarak “Bireycilik-Ortaklaşa Davranışçılık” ve Örgütsel Kültüre Yansımaları”, İstanbul Üniversitesi İ.İ.B.F Dergisi, Cilt: XXIII, Sayı: 2, 273-286.
- Günerigök, M. (2017), "Geç Modern Çağda Dinsel Bireycilik Ve Kimlik", Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 36, 225-247.
- Hayrettin, 2019, Bitlis’te 27.09.2019 tarihli görüşme
- Heinö, A. J. (2009), “Democracy Between Collectivism and Individualism. De-Nationalisation and Individualisation in Swedish National Identity”, International Review of Sociology - Revue Internationale de Sociologie, Vol: 19, No: 2, 297-314.
- Hervieu-Léger, D. (2003), "Individualism, The Validation of Faith and The Social Nature of Religion in Modernity", The Blackwell Companion to Sociology of Religion, Richard K. Fenn, Blackwell Publishing (Ed.), 161-176.
- Hevi, (2019), Ankara’da 24.01.2019 tarihli görüşme.
- Hülya, (2019), Ankara’da 05.05.2019 tarihli görüşme.
- Hüseyin, (2018), Ankara’da 10.08.2018 tarihli görüşme.
- Karadayı, F. (2021), “Sosyo-Tarihsel Yaklaşım ile Kültürel Psikoloji”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 8, Sayı 8, 89-218.
- Kıral, B. (2021), “Nitel araştırmalarda Fenomenoloji Deseni: Türleri ve Araştırma Süreci”, Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, Cilt: 10, Sayı: 4, 92-103.
- Kıran, İ (2021), “Aristokrat Kürt Aileler: Küfreviler”, Kurdiyat, Sayı 4, 81-104
- Kızılgeçit, M. (2016), “Dindar Şahsiyetten Dinsel Bireyciliğe Değişen Dindarlık Yönelimleri Bağlamında İntihar”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 9 Sayı: 43, 2480-2495.
- Lukes, S. (1995), Bireycilik, İsmail Serin (Çev.), Ankara: Ark Yayınları
- Luckmann, T. (1979), “The Structural Conditions Of Religious Consciousness In Modern Societies”, Japanese Journal Of Religious Studies, 121-137.
- Maleševıć. S. (2019), Etnik Sosyoloji, Tuğça Poyraz Tacoğlu-Abdurrahim Güler (Çev.), Ankara: Nobel Yayınları Markus, H. R.– Kitayama, S. (1991), “Culture and the Self: Implications for Cognition, Emotion, and Motivation”, Psychological Review, Vol. 98, No. 2, 224-253.
- Mcclay, W. M. (2001), “Individualism and Its Discontents”, The Virginia Quarterly Review, Vol. 77, No. 3, 391-405.
- Mehmet, (2019), Van’da 05.09.2019 tarihli görüşme.
- Ömer, (2020), Ankara’da 12.03.2020 tarihli görüşme.
- Paker, K. O. – Akçalı, S. İ. (2012), “Dinin Bireyselleşmesi: Üniversite Gençliği ile Bir Ölçek Çalışması”, Gaziantep University Journal of Social Sciences, 11(4), 1440-1459.
- Pişkin, M. (2018), “Bireyselleşme ve Din”, İslam ve Modernlik, Mustafa Tekin (Ed.), İstanbul: Rağbet Yayınları, 101-125. Roof, W. C. (1999), Spiritual Marketplace: Baby Boomers and the Remaking of American Religion, Princeton: Princeton University Press
- Ruken, (2020), Ankara’da 23.01.2020 tarihli görüşme.
- Sait, (2018) Hakkari’de 12.05.2018 tarihli görüşme.
- Saroglou, V. (2006), "Religious Bricolage as a Psychological Reality: Limits, Structures and Dynamics", Social Compass, 53/1, 109-115.
- Serdar, A. (2015), “Yerel ve Ulusal Ölçekte Etnik Sınırların Yeniden İnşası Dil, Hafıza Kültür”, Mülkiye Dergisi, 39(1), 93-134.
- Seyfeddin, (2019) Ankara’da 11.07.2019 tarihli görüşme
- Smith, J. A.- Osborn, M. (2003), “Interpretative Phenomenological Analysis”, Qualitative Psychology: A Practical Guide To Research Methods, Jonathan A. Smith (Ed.), Los Angeles: Sage, 51-80.
- Şeker, F. M.(2007), Cumhuriyet İdeolojisinin Nakşibendilik Tasavvuru: Şerif Mardin Örneği, İstanbul: Dergah Yayınları Toker, İ. (2009), Teolojik Bir İnşa Olarak Laiklik, Ankara: Eskiyeni Yayınları
- Topal, M. (2003), Ulusu Düşünmek: Ulusun Gizi ve Ulusçuluğun Büyüsü Üzerine Bir İnceleme, Ankara: Özgür Üniversite Kitaplığı
- Triandis, H. C. (1989), “The Self and Social Behavior in Differing Cultural Contexts”, Psychological Review, 96 (3), 506-520.
- Turner, B. S. (2012), “Post-Seküler Toplumda Din”, Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, Özcan Güngör (Çev.), Cilt 12, Sayı 13, 199-224.
- Ünal, M. S.(2010), “Dinsel Bireycilik: Tehdit mi, Fırsat mı?”, Dini Araştırmalar, Cilt: 13, Sayı: 37, 5-18.
- ____________(2011), Dinsel Bireycilik, İstanbul: Açılım Kitap
- Wink, P. (1997), “Beyond Ethnic Differences: Contextualizing the Influence of Ethnicity on Individualism and Collectivism”, Jourrza[ of Sociul Issues, Vol: 53, No: 2, 329-350.
- Wuthnow, R. J. (2002), “Din Sosyolojisi”, Din ve Modernlik: Toplumbilim Yazıları, Adil Çiftçi (Der. ve Çev.), Ankara: Ankara Okulu Yayınları
- Yapıcı, A. (2012), "Türk Toplumunda Cinsiyete Göre Dindarlık Farklılaşması: Bir Meta-Analiz Denemesi", Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17/2, 1-34.
- Yıldırım, Y. (2016), “Türkiye’de Bir Kültürel Kriz ve Kritik Konusu Olarak Dini Bireycilik”, Tarih Okulu Dergisi, Yıl:9, Sayı: XXVI, 569-594.
- Yılmaz, H. (2014), Din ve Dindarlık, İstanbul: Hikmetevi Yayınları
- Zijderveld, A. C. (1985), Soyut Toplum, Cevdet Cerit (Çev.), İstanbul: Pınar Yayınları
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Antropoloji |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Nisan 2023 |
| Gönderilme Tarihi | 14 Mart 2023 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2023Cilt: 8 Sayı: 1 |
Cited By
The Journal of Mesopotamian Studies (JMS) Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası ile lisanslanmıştır.