İBN İLALMIŞ’IN TÂRÎHU DUNEYSER’İNDE KIZILTEPE’NİN EĞİTİM-ÖĞRETİM MEKÂNLARI
Yıl 2019, Cilt 4, Sayı 2, 197 - 207, 30.08.2019Öz
Bu çalışmamızda Mardin Artukluları döneminde yaşamış olan İbn İlalmış’ın (ö. 640/1242) Târîhu Duneyser olarak bilinen Hilyetu’s-seriyyîn min havâssi’d-Duneyseriyyîn adlı eserinde günümüz Mardin’in Kızıltepe ilçesinde dönemin eğitim-öğretim mekânları incelenmiştir. Söz konusu eser, Kızıltepe’nin hicri 7 miladi 13. yüzyılında tarihi ve ilmî faaliyetleri hakkında yazılmış olup günümüze ulaşan en eski ve müstakil eser olması bakımından önemlidir. Eserin önemli bir özelliği de dönemin Kızıltepe’sinde yer alan eğitim-öğretim kurumlarına ve şehrin ilmî ve kültürel durumuna ışık tutmasıdır. Nitekim eserde, Kızıltepe ve çevresine uğrayan, yerleşen veya doğma büyüme Kızıltepe’li olup burada muhtelif ilimlerde ders veren âlimleri görmek mümkün olabildiği gibi ders verilen mekânlar hakkında malumat sahibi olmak da mümkündür. Çalışmamıza eski ismiyle Duneyser olan Kızıltepe’nin tarihi hakkında kısaca bilgi verilerek giriş yapılmıştır. İbn İlalmış’ın hayatı ve Târîhu Duneyser adlı eseri hakkında bilgi verildikten sonra Târîhu Duneyser’de geçen Kızıltepe’nin eğitim-öğretim kurumları ele alınmıştır. Bu kurumlarda yapılan ilmi etkinlikler, ders veren hocalar, yetişen talebeler gibi eğitim-öğretime yönelik faaliyetler incelenmiştir.
Anahtar Kelimeler
Artuklular, Duneyser, İbn İlalmış, Târîhu Duneyser, Eğitim-Öğretim
Kaynakça
- Yûsuf, ‘A. (2001). ed-Devletu’d-Dostkiyye, (2. Baskı), Erbil: Dâru Ârâs.
- ‘Abdusselâm b. ‘Umer b. Muhammed. (2014). Tarihu Mardin min kitabi Ummi’l-iber, Beyrut: Dâru’l-Muktebes.
- Acar, A. (2006). Artuklu Tarihinin Bilinmeyen bir Kaynağı: Ömer B. Hıdır B. İlalmış’ın Tarihu Düneysir’i, XV. Türk Tarih Kongresi, Ankara: 11-15 III/633-652.
- Altun, A. Artuklular, (1991). Diyanet İslam Ansiklopedisi (DİA), İstanbul: III/418-419.
- Aslan, A. (2018). Artuklular Zamanında Düneysir (Kızıltepe’de) Arap Edebiyatı Çevresi, Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 20. Sayı, XIII/259-281.
- Baluken, Y. (2010). Mervânîler Devrinde Dinî Gruplar Arasındaki Münasebetler, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Van.
- Bulduk, A. F. (1999). Mardin Tarihi, Ankara: (Baskı yeri yok).
- Demircan, A. (2015). Kürtler (Tarih), İstanbul: Nida Yayınları.
- Dolapönü, H. (1972). Tarihte Mardin (Itru’n-nârdîn fî târîhi Mârdîn), İstanbul: (Baskı yeri yok).
- Göyünç, N. (1991). XVI. Yüzyılda Mardin Sancağı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
- el-Hamevî, Ebû ‘Abdillâh Şihâbuddîn Yâkût b. ‘Abdillâh er-Rûmî. (1977). Mu‘cemu’l-buldân, Beyrut: Dâru Sâdır.
- İbn Cubeyr, Ebu’l-Huseyn Muhammed. Ahmed b. Cubeyr el-Belensî, (ty): Rihletu İbn Cubeyr, Beyrut: Dâru’l-Hilâl.
- İbn Hallikân, Ebu’l-‘Abbâs Şemsuddîn Ahmed b. Muhammed el-İrbilî (t.y.). Vefeyâtu’l-a‘yân ve enbâi ebnâi’z-zemân, İhsân ‘Abbâs (tahk.), Beyrut: Dâru Sâdır.
- İbn İlalmış, et-Tabîb Ebî Hafs ‘Umer b. el-Hıdır. (1992). Târihû Duneyser, İbrâhîm Sâlih (tahk.), Beyrut: Dâru’l-Beşâir.
- Mıynat, A. (2018). “Gümüş Sikkeler ve Çağdaş Yazılı Kaynaklar Işığında Bir Artuklu Şehri Düneysir (Koçhisar-Kızıltepe)’in Yükselişi (12.-13.Yüzyıllar)”, Tarih Okulu Dergisi (TOD), Mart, Yıl 11, Sayı XXXIII, 45-65.
- İzgi, C. (1999). İbn İlalmış, Diyanet İslam Ansiklopedisi (DİA), XX/89.
- Önkal, A. ve Bozkurt, N. (1993). Cami. Diyanet İslam Ansiklopedisi (DİA), İstanbul: VII/46-56.
- Öz, M. (2004). Meşhed. Diyanet İslam Ansiklopedisi (DİA), Ankara: XXIX/362-363.
- es-Safedî, Salâhuddîn Halîl b. Aybek (2000). el-Vâfî bi’l-vefeyât, Beyrut: Dâru ihyâ-i’t-turâsi’l-‘Arabî.
- Sarıbıyık, M. (2006). XII. Yüzyılda Bir Ticaret ve Kültür Şehri Olarak Kızıltepe/Koçhisar/Düneysir. I. Uluslararası Mardin Tarihi Sempozyumu İstanbul: 597-601.
- Şumeysânî, H. (1987). Medînetu Mardîn, Beyrut: ‘Alemu’l-kutub.
- Tomar, C. (2008). İbn İlalmış’ın Hilyetü’s-Seriyyîn min Havâssi’d-Düneysiriyyîn Adlı Eserine Göre Artuklular Döneminde Düneysir’de İlim Hayatı. I. Uluslararası Artuklu Sempozyumu, Mardin: II/1-8.
- Tufantoz, A. (2004). Mervânîler. Diyanet İslam Ansiklopedisi (DİA), Ankara: XXIX/230-232.
- Uluçam, A. (2012). Ulucami (Kızıltepe Ulucamii). Diyanet İslam Ansiklopedisi (DİA). İstanbul: XXXXII/105-106.
- el-Vâkidî, Ebû ‘Abdillâh Muhammed b. ‘Umer. (1996). Târîhu futûhu’l-Cezîre ve’l-Hâbûr ve Diyâi Bekr ve’l-‘İrâk, ‘Abdul‘azîz Feyyâd (tahk.), Dimaşk: Dâru’l-Beşâir.
- ez-Zebîdî, Muhammed Murtedâ el-Huseynî. (1965). Tâcu’l-‘arûṣ min cevâhiri’l-Ḳâmûs, ‘Abdussettâr Aḥmed Ferrâc (tahk.) Kuveyt: (baskı yeri yok).
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Edebiyat |
| Yayınlanma Tarihi | Yaz |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Ağustos 2019 |
| Yayınlandığı Sayı | Yıl 2019, Cilt 4, Sayı 2 |
