Bu araştırma, “Kürtçe Şiir, metinselliğin
ölçütleri, Orta Kürt lehçesinin Kürt şiir metinleri bir örnek olarak ele
alınmıştır.” Metin niteliğini ve özelliklerini inceleyen doktora tezi
kapsamındadır. metin - eleştirmenler ve teorisyenler tarafından çeşitli
şekillerde yoğunlaşmış, edebiyat felsefesi, edebi eleştiri ve edebi teori
çerçevesinde farklı yorumlanmıştır. Bu araştırma, teorik ve eleştirel bakış
açıları çerçevesinde metnin doğasına ve değerine ışık tutmaktadır.
Metinselliğin genel ve özel kriterlerini vurgular ve bu kriterler temelinde bir
metnin bilimsel kimliğini aldığını iddia eder. Bu ölçüler, metinselliğin
varlığı için bazı genel özelliklerdir ve bir metin türüne uygulanamazlar.
Araştırma, metin kavramı ve
metinsel kriterler ışığında, Orta Kürt lehçesinin Kürt şiir metinlerinin teorik
ve eleştirel bir analizini vermektedir. “Metin” in genel ve özel ilkelerini
dikkate alan ölçütlere göre, Kürtçe metinlerin Kürtçe metinleri, bu kriterlere
bağlanır ve metinselliğin kimliğini alır. Bunun nedeni, Orta Kürt lehçesinin
Kürt şiir metinlerinin yapısının, dil, anlamlılık, kimlik, tür türü ve düşünce,
hayal gücü, duygu ve biçim gibi edebi unsurlar bakımından kendine özgü
özellikleri olmasıdır. Bu yönler metinlerin yapısını oluşturur. Bu edebi okulun
tarihi boyunca, metinleri teorik ve eleştirel ölçütlerle analiz ederek ve
inceleyerek bilinebilecek olan yönler değişmiştir.
Metinbilim Metin doğası Metin Yapısı Amaçlılık Uyum Durumsallık
This research is entitled “Kurdish Poetry from
the perspective of the criteria of textuality, Kurdish poetry texts of Central
Kurdish dialect as an example". It is part of the doctoral thesis which
aims at examining the nature and properties of text. This – the nature of text
- has been focused on by critics and theorists in various ways. It has also
been interpreted differently within the framework of the philosophy of
literature, literary criticism and literary theory.
This research sheds light on the nature and
value of text within the framework of theoretical and critical viewpoints. It
highlights the general and specific criteria of textuality and claims that on
the basis of those criteria a text receives its scientific identity. These
measures are some general features for the existence of textuality and they
cannot be imposed on one type of text.
The research gives a theoretical and critical
analysis of Kurdish poetry texts of Central Kurdish dialect in the light of the
concept of text and its texuality criteria. According to the criteria, that
consider the general and specific principles of “text”, Kurdish poetry texts of
Central Kurdish dialect are bound to those criteria and receive identity of textuality.
This is because the structure of Kurdish poetry texts of Central Kurdish
dialect has its own properties in respect of language, meaningfulness,
identity, type of genre and literary elements such as idea, imagination,
emotion and form. These aspects build the structure of the texts. The aspects,
throughout the history of this literary school, have changed which could be
known through analyzing and studying the texts with the theoretical and
critical criteria.
Key words: Textuality The nature of Text Structure of Text Intentionality Cohesion Situationality Informativity
ئەم
توێژینەوەیە، كە لە ژێر ناونیشانی (شیعری كوردی، لە ڕوانگەی پێوەرەكانی دەقێتی، بە
نموونەی دەقی شیعری لە كرمانجی
خواروودا)دایە ، تەوەرەیەكە لە نامەی دكتۆرا، بە شێوەیەكی گشتی ڕێگایەكە بۆ خستنە
ڕووی خاسییەت و سروشتی دەق، كە لە لایەن ڕەخنەگر و تیۆریست و نووسەرانەوە بە
گوزارشتی جۆراوجۆر جەختی لەسەر كراوەتوە و
لە چوارچێوەی فەلەسەفەی ئەدەب و
تیۆری ئەدەبی و ڕەخنەیی ئەدەبی و
هونەرییەوە خویندنەوەی جیاوازی بۆ كراوە.
لێرەدا ئاماژە
بە سروشت و بەهای دەق كراوە، لە چوارچێوەی تێڕوانیینە تیۆری و ڕەخنەییەكانەوە، ئەو
پێوانە و پێوەرە گشتی و تایبەتییانەی وەك مەجێك بۆ بەهای دەق بوون خراونەتەڕوو،
بەهۆیانەوە دەق ناسنامەی زانستیانەی دەقبوون و جۆری دەق بوونی خۆی وەردەگرێت، هەروەها
سەرەڕای ئەوانە زۆر مەرجی تریش بۆ چەمكی دەق و دەقبوون، پێشكەش كراوە، كە هەموو
ئەوانە چەند خاسییەت و پێوەرێكی گشتین بۆ وجودی ناوەخن و فۆڕم (دەقێتی)، چونكە
ناكرێت هەموو ئەم پێوەرانە بەسەر یەك جۆرە دەقدا فەرز بكرێن.
دواتر لە ژێر ڕۆشنایی چمكی دەق و خاسییەت و پێوەرەكانی
دەقبوون، خویندنەوەیەكی تیۆری وڕەخنەیی بۆ دەقی شیعری كوردی لە كرمانجی خواروو
كراوە، دەقی شیعری لەم قوتابخانەیەدا، دەكەوێتە ناو بازنە ئەو مەرج و پێوەرە تیۆری
و ڕەخنەییانەی، كە لەمەڕ دەقەوە لە لایەن توێژەرانەوە پێشكەش كراون، بەپێی ئەو
پێوەرانەی، كە لە بنەما تایبەتی و
گشتییەكانی دەق دەڕوانێت، دەقی شیعری كرمانجی خواروو مولزەمە بە پێوەرەكان
و ناسنامەی دەقبوون وەردەگرێت. چونكە بنیادی
دەقی شیعری كرمانجی خواروو، لە ڕووی ڕوخسار و ناوەرۆكەوە، جیاكاری خۆی
هەیە، لە ڕوو "زمان و پەیامداری و ناسنامە و جۆری ژانرییەتی و ڕەگەزە ئەدەبییەكانی وەك "بیر، خەیاڵ،
سۆز، فۆڕم"، هەڵگری شێوازێكی تایبەت بەخۆیەتی، ئەو ڕەهەندانە پێكهاتەی
دەقەكەیان بینا كرووە، ئەمانەش سیفەتی گۆڕاوییان هەیە، بۆیە بە درێژای مێژووی ئەم
قوتابخانەیە بە گۆڕانی هەر ڕەهەندێك لەو ڕەهەندانەی دەق شێواز و بنیاتی دەقەكەش
گۆڕاوە، ئەمەش لە ئەنجامی لێكۆڵینەوە و
شیكردنەوە و میزانكردنی دەقی شیعری كرمانجی خوار وو بەدەست دێت، بە چەمك و پیورە
تیۆری و ڕەخنەییەكان.
Textuality The nature of Text Structure of Text Intentionality Cohesion
Birincil Dil | Arapça |
---|---|
Konular | Sanat ve Edebiyat |
Bölüm | Makaleler |
Yazarlar | |
Yayımlanma Tarihi | 12 Ağustos 2018 |
Gönderilme Tarihi | 14 Mayıs 2018 |
Yayımlandığı Sayı | Yıl 2018Cilt: 3 Sayı: 2 |
The Journal of Mesopotamian Studies (JMS) Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası ile lisanslanmıştır.