Kürtçe roman, birçok bakımdan dünya roman tarihi içinde çok özel bir yer tutmaktadır. Ortaya çıkış serüveni, bir tradisyona dönüşme çabaları, ortaya çıktığı coğrafyalar bakımından parçalı ve dağınık bir durum göstermesi gibi sebepler Kürtçe romanı kendine has bir örnek haline getirmektedir. Kürtçe roman, Batı romanı gibi toplumsal ve düşünsel değişimlerin bir sonucu şeklinde ortaya çıkmamıştır. Keza büyük imparatorluklardan ulus devletlere geçiş yapan Türk, Fars, Arap gibi Ortadoğu uluslarında roman yazılma dinamikleriyle de açıklanamaz. Kürtçe roman, anayurdundan çok uzak bir yerde, Sovyetler Birliği’nin azınlıklara yönelik ideolojik yaklaşımı çerçevesinde ilk örneklerini vermiştir. Daha sonra anayurduna dönmüş, ama burada Kürtlerin siyasi durumuna paralel biçimde parçalı ve dağınık bir mevcudiyet göstermiştir. Sovyetler Birliği örneğine benzer biçimde İsveç de Kürtçe roman yazımı için özel sürgün mekânlarından biri olmuştur. Diğer taraftan Kürtçe roman doğduğundan beri ontolojik bağlamda tartışmalı bir alan olmuştur. Kürtçe romanın varlığının sorgulandığı bu tartışma 1990’lara kadar çok yoğun bir seyir izlemekle beraber 2000’lere doğru dozu azalmıştır. Bu tartışmanın en büyük sebebi, anı, biyografi, deneme, karalama, yaşanmış gerçeklik gibi Kürtçe yazılmış yazıların roman adı altında yayımlanmasıydı. Ayrıca yayıncıların yayınladıkları eserlerin teknik yetersizliklerini çoğunlukla göz ardı etmeleriydi. Günümüzde Kürtçe roman, ontolojik bir tartışma alanından kesin olarak çıkmış ve varlığı inkâr edilemez bir olgu haline gelmiştir. Diğer taraftan farklı coğrafyalarda yazılmasına rağmen yazarlar, edebiyat araştırmacıları ve okurlar tarafından Kürtçe romanı bütünlüklü bir fenomen olarak ele alma çabası görünmektedir. Son olarak da belirtmek gerekir ki Kürtçe roman, 1990’lardan günümüze doğru teknik bakımdan son derece yetkin bir seviyeye ulaşmıştır.
The Kurdish novel take very special place in history of the world novel in many respects. It shows a fragmented and scattered situation in terms of adventure of its emergence, efforts to become a tradition and place of emergence. And this makes the Kurdish novel a unique example. Unlike the Western novel, the Kurdish novel didn’t emerge as result of social and intellectual changes. Likewise, this cannot be explained by the dynamics of the novel writing in Middle Eastern nations such as Turks, Persians and Arabs, who transitioned from great empires to nation-states. The Kurdish novel brought its first examples forth within the framework of the Soviet Union’s ideological approach towards minorities, in a place far from its homeland. It later returned to its homeland, yet here it become apparent as fragmented and scattered parallel to the political situation of Kurds. Similar to the example of the Soviet Union, Sweden has also been one of the special exile space for writing Kurdish novels. On the other hand, the Kurdish novel has been a binary in the ontological context since its emergence. Although this binary, in which the existence of the Kurdish novel was questioned, followed a very intense course until the 1990s, it decreased towards the 2000s. The main reason for the discussion was that the articles written in Kurdish, such as memories, biographies, essays, scribbles and lived realities were published under the name novel. Besides, it was the fact that publishers more often ignored the technical inadequacies of the writings they published. Today, the Kurdish novel has definitively pass out from an ontological discussion area and its existence has become an undeniable phenomenon. On the other hand, despite the fact that it was written in different geographies, there seems the effort by writers, literature researches and readers to consider the Kurdish novel as a complete phenomenon. Finally, it should be noted that the Kurdish novel has reached a technically competent level from the 1990s to the present.
Romana kurdî, ji gelek aliyan ve di dîroka romana cîhanê de xwedî cihekî gelek taybet e. Sedemên wek serboriya derketina wê, hewildanên çêkirina tradîsyonekê, ji aliyê cografyayên ku jê derketî nimandina rewşeke perçeyî û belawela romana kurdî dike mînakeke xwemal. Romana kurdî, wek romana Rojava di encama guherînên civakî û fikrî dernehatiye. Her wiha ew nikare bi dînamîkên nivîsîna romanê ya netewên Rojhilata Navîn ên wek tirk, ereb û farisan bê şîrovekirin ku ji împaratoriyên mezin veguheriyane netewe dewletan. Mînakên ewil ên romana kurdî, li cihekî gelek ji welêt dûr, di çarçoveya nêzîktêdayîna îdeolojîk a Yekîtiya Sovyetan a bo kêmayetiyan de tên dayîn. Dû re ew vegeriyaye welatê xwe, lê li wir paralelî rewşa kurdan a siyasî rewşeke perçeyî û belawela rapêş kiriye. Mîna mînaka Yekîtiya Sovyetan Swêd jî yek ji mekanên taybet ên sirgûnê ye bo nivîsîna romana kurdî. Li aliyê din, ji derketina romana kurdî pê ve di peywenda ontolojîk de ew bûye qadeke binîqaş. Ev nîqaşa ku derbarê hebûn û nebûna romana kurdî de bû, ligel ku heya 1990î pir gur bû ber bi 2000an sist bûye. Sedema herî mezin a vê nîqaşê, di bin navê romanê de çapkirina nivîsên kurdî bû yên wek bîranîn, jînenîgarî, ceribandin, gelale, serborî û hwd. Her wiha sedemek jî ew bû ku weşangeran bi piranî kêmasiyên teknîkî yên berheman diavêtin pişt guhê xwe. Di roja îroyîn de romana kurdî, bi temamî ji qadeke binîqaş derketiye û bûye fenomenek ku hebûna wê nikare bê înkarkirin. Li aliyê din, nivîskar, vekolerên wêjeyê û xwîner, ligel rewşa wê ya belawela, pirzaravayî û pirelfabeyî dixwazin romana kurdî wek fenomeneke hevgirtî binirxînin. Herî dawîn divê bê gotin romana kurdî, ji 1990î ta roja îroyîn ji aliyê teknîkî ve xwe gihandiye asteke gelek bilind.
Primary Language | Turkish |
---|---|
Subjects | Creative Arts and Writing |
Journal Section | Articles |
Authors | |
Publication Date | March 30, 2022 |
Submission Date | December 11, 2021 |
Published in Issue | Year 2022Volume: 7 Issue: 1 |
The Journal of Mesopotamian Studies (JMS) is licensed through Attribution-NonCommercial 4.0 International.