Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi

Öz

İslam öncesi inançların ve bu inançlar doğrultusunda ortaya çıkmış olan yaşamsal ve sanatsal göreneklerin, Türk-İslam toplumlarınca Anadolu'da inşa edilmiş mimari eserlerde İslam inancıyla ve ondan doğan göreneklerle rahatlıkla bağdaşmış olduğu görülmektedir. Bilindiği üzere mimari eserler biçimlendirilirken ortak dil, ortak kültür ortamı beğeni birli¬ği gibi koşullara ihtiyaç duyulur. Anadolu gibi özel bir coğrafyada, meydana gelen mimari dokuda, çeşitlilik ve fark¬lılıklardan beslenen kültürlerin, etkileşimlerin ürünü olan biçem ve anlam zenginliği dikkat çeker. Batı Anadolu Beyliklerinden biri olan Menteşeoğulları Beyliği’nin mimari eserlerinde de bu zenginliğe rastlanır. Anadolu Beylikleri dönemi sanatında, Anadolu Selçuklu dönemi sanatından, Osmanlı dönemi sanatına geçişi sağlayan çeşitli karakteristik özelliklerin temelleri atılmıştır. Bu dönemde Selçuklu geleneğini sürdüren mimariye bağlı bezeme programı varlığını korurken, Anadolu’nun tarihi ve kültürel çevresinin yarattığı atmosfer, mevcut özelliklere önemli yeniliklerin eklenmesiyle sonuçlanmıştır. Bu ortamda gelişen mimariye bağlı bezeme programı, yapısal elemanları, bezeme programına dekoratif bir biçimde dâhil etmesiyle ön plana çıkar. Mimariye bağlı süsleme elemanlarında, söz konusu zenginlik ve çeşitlilik, türlü bağlam ve anlamlarıyla kullanılan motifler yoluyla görünüşe çıkar. Motifler, coğrafi sınırların olmadığı bir düşünce ve hayal dünyasının sanat üzerindeki egemenliğinin ürünüdürler.
Çalışma kapsamında, Menteşeoğulları camilerinde kullanılan kandil motifleri, dini sanatın temellerinden birini oluşturan simgesellik de göz önünde bulundurularak malzeme, teknik ve ikonografik anlamlarıyla karşılaştırmalı olarak ele alınacaktır. Ayrıca ışığın tanrısal olduğu düşüncesinin hakimiyetinde tasarlanan kandil motiflerinin Türk-İslam sanatında ortaya çıkışı, kullanım alanları ve kandil motiflerinin İslami sembolizmi nasıl ve ne ölçüde barındırdığı gibi sorulara da cevap aranacaktır.