Öz
Metafor û îronî du ji wan amûrên retorîkê (rewanbêjiyê) ne ku helbestvanên klasîk ji bo xemilandina
helbestên xwe bi kar tînin. Ehmed Muxtar Jaff wan wekî mijarek ji bo gotarekê bi kar aniye û îdîa dike ew amûrên
retorîkî yên herî girîng, herî berbelav û herî zêde di helbestên wî de têne bikaranîn. Ehmed Muxtar Jaff van
hemûyan ji bo bidestxistina Runbejiyê di helbestên xwe de bi kar aniye. Û Runbejî mînandin (simile) û alegorî bi
taybetî metafor û îroniyê din av xwe de dihewîne. Her yek ji van amûran ji mijarên edebî bi taybetî ji bo helbestê
rawestgeha çêkirina fîgurên helbestî û dayina wêneya helbestî ye.
Ehmed Muxtar Jaff yek ji helbestvanên klasîk ên edebiyata kurdî ye û di asta kevn û nû ya dibistanên
edebiyatê de wekî ciyê hevpar tê dîtin. Wî tu carî bikaranîna amûrên retorîkî îhmal nekiriyê, lê di heman demê de
girîngiyeke mezin li bikaranîna wan bi tevahî û rast girtiye û bikaranîna wan xebatên wî xurtir kiriye. Ji ber vê
yekê ji bo analîzê wî ji me re rêyên nû û dubarekirina adetên edebî di çarçoveya binyadên xeyalî yên ku wî dîzayn
kiriye aniye. Di vê lêkolînê de, em li ser analîzkirin û berawirdkirina metafor û îroniya helbestên wî disekinin û
herwiha em ê encamên lêkolîna navborî parve bikin.
Li ser serpêhatiyên xwe yên helbestî, Ehmed Muxtar Jaff îronî û metafora ku bi kar aniye li ser binyada
xeyalî dabeş kiriye û wekî mîzah bi kar aniye û bi saya wan karîbû fîgurekî helbestî di helbestên xwe de derxe. Wî
ev yek ji bikaranîna helbestvanên beriya xwe girtiye û ji berhemên wan versiyoneke nû çêkiriye. Çavkaniya fikir
û lêpirsîna me ew e ku li gorî helbestvanên beriya xwe wî metafor û îroniyê çawa bi kar aniye? Pêwendiya dîrokî
ya herî girîng a ku di helbestên helbestvanên berê de dixuye, ji bo dewlemendkirina lêkolîna me bi taybetî di warê
îroniyê û metaforê de ewqas kêrhatî ne.
Anahtar Kelimeler
Destekleyen Kurum
University of Halabja
Teşekkür
زۆر سوپاس بۆ هاوڕێیان
Kaynakça
- سه‌رچاوه‌كان: به‌زمانی كوردی: كتێب: 1- ئیدریس عه‌بدوالله، كۆوانه‌كانی ڕه‌وانبێژی، چاپی یه‌كه‌م، هه‌ولێر، 2014. 4- احمد پارسا، ڕوونبێژی له ئه‌ده‌بی كوردیدا، سنندج، چاپ نالی، 1397. 6- رەفیق حیلمی ، شعرو ئەدەبیاتی كوردی بەرگی یەكەم، بغداد1941، ل 13. 7- عیزه‌دین مصتفی ڕه‌سوڵ، دیوان ئهحمهد موختار جاف، چاپ تهران، په‌نجه‌ره، 2016. 8- عزیز گه‌ردی، ڕه‌وانبێژی له ئه‌ده‌بی كوردیدا، به‌رگی یه‌كه‌م، بغداد، 1972. 10- محسین ئهحمهد مصتفی گه‌ردی، به‌هاری ڕه‌وانبێژی، واتاناسی، ڕوونبێژی، جوانكاری، هه‌ولێر، چاپی یه‌كه‌م، 2013.
Öz
Summary:
Metafhor and Irony are two of the rhetorical devices that are used by classical poets to decorate their poems .Ahmad Mukhtar Jaff has used them as a topic for an essay arguing that they are the most important, the most common and the most used rhetorical devices of his poems. Ahmad Mukhtar Jaff used all these to attain Runbezhy in his poems. And Runbezhy contains simile and Allegory especially Metafhor and irony. Each of these devices is the standing of making poetical figureS and to give poetical picture to the literary topics especially poetry.
Ahmad Mukhtar Jaff is one of the classical poets of Kurdish literature and is counted as the common standing of both old and new levels of literary schools.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- سه‌رچاوه‌كان: به‌زمانی كوردی: كتێب: 1- ئیدریس عه‌بدوالله، كۆوانه‌كانی ڕه‌وانبێژی، چاپی یه‌كه‌م، هه‌ولێر، 2014. 4- احمد پارسا، ڕوونبێژی له ئه‌ده‌بی كوردیدا، سنندج، چاپ نالی، 1397. 6- رەفیق حیلمی ، شعرو ئەدەبیاتی كوردی بەرگی یەكەم، بغداد1941، ل 13. 7- عیزه‌دین مصتفی ڕه‌سوڵ، دیوان ئهحمهد موختار جاف، چاپ تهران، په‌نجه‌ره، 2016. 8- عزیز گه‌ردی، ڕه‌وانبێژی له ئه‌ده‌بی كوردیدا، به‌رگی یه‌كه‌م، بغداد، 1972. 10- محسین ئهحمهد مصتفی گه‌ردی، به‌هاری ڕه‌وانبێژی، واتاناسی، ڕوونبێژی، جوانكاری، هه‌ولێر، چاپی یه‌كه‌م، 2013.
Öz
Metafor û îronî du ji wan amûrên retorîkê (rewanbêjiyê) ne ku helbestvanên klasîk ji bo xemilandina
helbestên xwe bi kar tînin. Ehmed Muxtar Jaff wan wekî mijarek ji bo gotarekê bi kar aniye û îdîa dike ew amûrên
retorîkî yên herî girîng, herî berbelav û herî zêde di helbestên wî de têne bikaranîn. Ehmed Muxtar Jaff van
hemûyan ji bo bidestxistina Runbejiyê di helbestên xwe de bi kar aniye. Û Runbejî mînandin (simile) û alegorî bi
taybetî metafor û îroniyê din av xwe de dihewîne. Her yek ji van amûran ji mijarên edebî bi taybetî ji bo helbestê
rawestgeha çêkirina fîgurên helbestî û dayina wêneya helbestî ye.
Ehmed Muxtar Jaff yek ji helbestvanên klasîk ên edebiyata kurdî ye û di asta kevn û nû ya dibistanên
edebiyatê de wekî ciyê hevpar tê dîtin. Wî tu carî bikaranîna amûrên retorîkî îhmal nekiriyê, lê di heman demê de
girîngiyeke mezin li bikaranîna wan bi tevahî û rast girtiye û bikaranîna wan xebatên wî xurtir kiriye. Ji ber vê
yekê ji bo analîzê wî ji me re rêyên nû û dubarekirina adetên edebî di çarçoveya binyadên xeyalî yên ku wî dîzayn
kiriye aniye. Di vê lêkolînê de, em li ser analîzkirin û berawirdkirina metafor û îroniya helbestên wî disekinin û
herwiha em ê encamên lêkolîna navborî parve bikin.
Li ser serpêhatiyên xwe yên helbestî, Ehmed Muxtar Jaff îronî û metafora ku bi kar aniye li ser binyada
xeyalî dabeş kiriye û wekî mîzah bi kar aniye û bi saya wan karîbû fîgurekî helbestî di helbestên xwe de derxe. Wî
ev yek ji bikaranîna helbestvanên beriya xwe girtiye û ji berhemên wan versiyoneke nû çêkiriye. Çavkaniya fikir
û lêpirsîna me ew e ku li gorî helbestvanên beriya xwe wî metafor û îroniyê çawa bi kar aniye? Pêwendiya dîrokî
ya herî girîng a ku di helbestên helbestvanên berê de dixuye, ji bo dewlemendkirina lêkolîna me bi taybetî di warê
îroniyê û metaforê de ewqas kêrhatî ne.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- سه‌رچاوه‌كان: به‌زمانی كوردی: كتێب: 1- ئیدریس عه‌بدوالله، كۆوانه‌كانی ڕه‌وانبێژی، چاپی یه‌كه‌م، هه‌ولێر، 2014. 4- احمد پارسا، ڕوونبێژی له ئه‌ده‌بی كوردیدا، سنندج، چاپ نالی، 1397. 6- رەفیق حیلمی ، شعرو ئەدەبیاتی كوردی بەرگی یەكەم، بغداد1941، ل 13. 7- عیزه‌دین مصتفی ڕه‌سوڵ، دیوان ئهحمهد موختار جاف، چاپ تهران، په‌نجه‌ره، 2016. 8- عزیز گه‌ردی، ڕه‌وانبێژی له ئه‌ده‌بی كوردیدا، به‌رگی یه‌كه‌م، بغداد، 1972. 10- محسین ئهحمهد مصتفی گه‌ردی، به‌هاری ڕه‌وانبێژی، واتاناسی، ڕوونبێژی، جوانكاری، هه‌ولێر، چاپی یه‌كه‌م، 2013.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Kürtçe |
|---|---|
| Konular | Sanat ve Edebiyat |
| Bölüm | Gotarên Lêkolînî (Araştırma Makaleleri) |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Kasım 2021 |
| Gönderilme Tarihi | 18 Temmuz 2021 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2021 Sayı: 5 |
- Makale Dosyaları
Kasım (11.) sayısı için makalelerinizi bekliyoruz.
Em ji bo jimara Mijdarê (11.) li hêvîya gotarên we ne.