Kocaeli İlahiyat Dergisi

Öz

Bugüne kadar Endülüs’ün Müslümanlar
tarafından ilk defa Halife [Velîd b.] Abdülmelik b. Mervân zamanında h. 92 [m.
710-11] yılında Mûsâ b. Nusayr ve Târık b. Ziyâd tarafından fethedildiği bilinmekteydi.
Bu makalede yazar Dr. Hamidullah, Endülüs’e Müslümanların bu tarihten çok önce,
Halife Osman zamanında h. 27 [m. 647-48] yılında girdikleri ve bu Müslümanların
burada, Emevîler zamanında gerçekleşen nihâî fethe kadar Endülüs’te kaldıklarını
anlatmaktadır.

Makalede
önce Hz. Peygamber, Halife Ebû Bekir ve Ömer zamanında Bizanslılar’la Müslümanlar
arasındaki münasebetlerden bahsedilmekte, sonra Halife Osman devrine gelinmekte
ve özetle şu bilgiler verilmektedir: Halife Osman’ın İran İmparatorluğu’nun
kısa zamanda Müslümanlara boyun eğmesine karşılık, Bizans İmparatorluğunun
uğradığı çeşitli askerî-siyasî bozgunlara rağmen direnmesi ve Müslümanlar için
devamlı bir problem olması karşısında bir taraftan Suriye valisini Anadolu
üzerinden, diğer taraftan Afrika valisini Endülüs üzerinden Bizans’ı sıkıştırmakla
vazifelendirdi. Bununla Halife Osman, Bizans Devleti’nin başkenti
Kostantiniyye’nin hem doğudan hem batıdan sıkıştırılarak düşürülmesini ve
böylece Müslümanların bu dâimi Bizans gailesinden kurtulmalarını arzu etmişti. İşte
Endülüs’ün bu ilk fetih teşebbüsü üzerine Müslüman orduları, Emevîler’den çok
önce h. 27 yılında Endülüs’e girmişlerdir. Klasik devirden gelen tarihî kaynaklar,
sonraları her nedense unutulan bu Fetih konusu üzerinde açıkça durmuşlardı.
Makalede Halife Osman’ın Endülüs’e sefere çıkan bu ordunun kumandanlarına
yazmış olduğu mektuptan bahsedilmekte ve Taberî, İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Fidâ, İbn
Kesîr, Zehebî, Zeynî Dahlân’ın bu konuda eserlerinde verdikleri bilgiler, Batı’da
aynı konuda yapılan çalışmalarla mukayeseli bir biçimde yer verilmektedir.