Öz
Evaluating the city and the development of residential areas, which have the largest quantitative share in the city, with internal dynamics other than defining them through planning studies, contributes to understanding urban development and shaping predictions about the benefits of future studies. Exploring and describing this development is possible by providing detailed data and descriptions using qualitative research methods used in social sciences. This study aimed to describe the socio-economic, cultural, demographic, political, and legal-administrative development of the city of Diyarbakir, from the settlement of Surici. Thus, it was aimed to convey an overview of the city and to describe the main features of city and residential construction, including the historical background and the factors affecting development. In line with this objective, data was gathered via in-depth face-to-face interviews with decision-makers involved in the city planning process, and planning and implementation processes in residential construction. In the evaluation, descriptive analysis was performed by presenting the interview data with paragraph-supported explanations. The analysis contributed to the literature by describing the dynamics of urban development, residential construction, multi-storey housing becoming the dominant building culture, and the spatial design of multi-storey residences. In this context, an assessment was made with the actors who were alive in the period from 1982 to the present day, based on the central districts of Yenisehir, Baglar, and Kayapinar, which are growth areas outside the historical walled settlement. As a result, it was determined that socio-economic, cultural, and political factors have caused spatial segregation in the development of Diyarbakir, which has been shaped by intra-urban population and relocation mobility, that they have formed turning points in urban development and residential construction, and that this situation has also affected the spatial formation of the residence.
Anahtar Kelimeler
Diyarbakir urban development residential construction qualitative research descriptive analysis face-to-face (in-depth) interview
Kaynakça
- Aksoy, R. (2016). Diyarbakır’da güncel kentsel mekân üretim sürecinde rol oynayan aktörler, Mardin Artuklu Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi.
- Arslan, R. (1999). “Diyarbakır kentinin tarihi ve bugünkü konumu”, Diyarbakır Müze Şehir (Der: Ş. Beysanoğlu, M. S. Koz, E. N. İşli), Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul, 80-107.
- Atlı, M. (2014). “Herkesin bildiği kimsenin bilmediği: Hepsi Diyarbakır”, İletişim, İstanbul 2014.
- Bağlı, M. ve Binici, A. (2005). “Kentleşme tarihi ve Diyarbakır kentsel gelişimi”, Bilimadamı Yayınları, Ankara.
- Biçen, V. S. (2020). 1960'lardan günümüze çok katlı konut/konutlaşma süreci Diyarbakır kenti, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi.
- Berg, B. L. & Lune, H. (2015). “Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri”, Çev.: 8. Baskı (A. Arı), Eğitim Yayınevi, Konya 2015.
- Beysanoğlu, Ş. (2001). “Anıtları ve kitabeleri ile Diyarbakır tarihi cumhuriyet dönemi (cilt 3)”, Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sanat Yayınları, Diyarbakır.
- Boratav, K. (2012). “Türkiye iktisat tarihi”, İmge Kitabevi, Ankara.
- Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2008). “Bilimsel araştırma yöntemleri”, Pegem Akademi, Ankara.
- Büyükşehir Belediyesi Planlama Raporu (2016).
- Creswell, J. W. (2016). “Araştırma deseni nitel, nicel ve karma yöntem yaklaşımları”, Eğiten Kitap, Ankara.
- Çevik, S. (1991). Mekan-kimlik-kimliklendirme: Trabzon sokakları örneği, Doktora Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
- Demir, H. ve Kakdaş Ateş, D. (2020). “Tarihi yapıların yeniden işlevlendirilmesinin ticaret mekânları üzerindeki etkisi: Diyarbakır İzzetpaşa caddesi”, Mimarlık Bilimlerinde: Akademik Çalışmalar, (Ed. H. H. Kozlu), Livre de Lyon, 195-210.
- Demir Kayan, H. (2023). Kentsel gelişim sürecinde Diyarbakır ofis binaları, Uluslararası Akademik Birikim Dergisi,
- 6 (2), 249-265.
- Ekmekçiler, Ü. S. (2014). Türkiye’de kırdan kente göç: Diyarbakır üzerine bir alan araştırması, Journal of Social Policy Conferences, 159-197.
- Gölcük, A. (2010). Kentsel planlama sürecinde kent formundaki değişimlerin Diyarbakır kenti örneğinde araştırılması, Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana.
- Halifeoğlu, F. M. ve Dalkılıç, N. (2011). Diyarbakır’da 1950-1970 döneminde inşa edilen idari yapılar, Mimarlık, 361, 43-50.
- Kejanlı, D. T. ve Dinçer, İ. (2011). Diyarbakır Kale Kenti’nde koruma ve planlama sorunları, Megaron, 6, 95-108.
- Keser, İ. (2011). “Göç ve zor: Diyarbakır örneğinde göç ve zorunlu göç”, Ütopya Yayınevi, Ankara.
- Keyman, F. E. ve Koyuncu Lorasdağı, B. (2010). “Kentler: Anadolu’nun dönüşümü, Türkiye’nin geleceği”, Doğan Kitap, İstanbul.
- Koca, D. (2015). 2000 Sonrası Konut Üretim Sürecindeki Değişimler ve Kentleşme Üzerine Etkisi, I. Uluslararası Kent Araştırmaları Kongresi, Nisan, Eskişehir, 590-605.
- Odabaşı, Y. (2013). “Tüketim kültürü: yetinen toplumdan tüketen topluma”, Sistem Yayıncılık, İstanbul, 288 s
- Özer, A. (2010). “Göç ve kentleşme kıskacında bir kent: Diyarbakır”, Tüm yönleriyle Diyarbakır 2. Sempozyumu (Der.: N. Adabağ), Efil, Ankara, 271-288.
- Rapor, (2010). “Zorunlu göç ve Diyarbakır”, Kalkınma Merkezi Derneği, Diyarbakır.
- Rapor, (2016). Gecekondu Bölgeleri Eski Köy Yerleşim Yerleri ve Afet Riski Altındaki Alanlar, Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi.
- Samur, H. (2011). “Avrupalılaşma süreci ve kürtler: Diyarbakır özelinde 2000’lerin analizi”, Nobel Kitabevi, Adana.
- Şahin, D., Demir, H., Halifeoğlu, F. M., Işık, N. (2019). Diyarbakır’ın kentsel gelişiminde kent sinemalarının rolü, Dicle Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 8, 1-7.
- Sevinç, A. (2001). “GAP’ta imar uygulamaları ve Diyarbakır örneği”, Habitat II Beşinci Yılında GAP’ta Yerleşim ve Konut Sorunları, Diyarbakır, 43-56.Şengül, H. T. (2009). “Kentsel çelişki ve siyaset kapitalist kentleşme süreçlerinin eleştirisi”, İmge, Ankara 2009.
- Süer, D., ve Yılmaz Sayar, Y. (2002). “Küresel sermayenin yeni tüketim mekânları: lüks konut siteleri, mimarlık ve tüketim”, Boyut Yayın Grubu, 39-66.
- Şimşek, H., Yıldırım, A. (2016). “Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri”, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2016.
- Tekin, A. (1964). “Fotoğraflarla Diyarbakır”, Modern Ofset, Diyarbakır.
- Tekin, A. (1971). “Diyarbakır”, Diyarbakır Tanıtma Ve Turizm Derneği, İstanbul.
- Türkmen Yılmaz, S. (2015), Yerel bir gazetede kadim bir mesele: Diyarbakır gazetesinde mesken buhranı [1940-1954], Yüksek Lisans Tezi, Mardin Artuklu Üniversitesi.
- Yanmış, M. (2015). “1980 sonrasında Diyarbakır kent kimliğinin değişimi (Sosyal, Siyasal, Dini)”, (Der.: M. Karakuyu; A. Keçeli; Ş. Çelikoğlu) Kent çalışmaları II, Pegem Akademi, Ankara, 133-150.
- Yanmış, M. (2015). “1980 sonrasında Diyarbakır kent kimliğinin değişimi (Sosyal, Siyasal, Dini)”, (Der.: M. Karakuyu; A. Keçeli; Ş. Çelikoğlu) Kent çalışmaları II, Pegem Akademi, Ankara, 133-150.
Öz
Kenti ve kentte niceliksel olarak en fazla paya sahip konut alanlarının gelişimini, planlama çalışmaları ile tanımlamanın dışında iç dinamiklerle değerlendirmek, kentsel gelişimin anlaşılmasına ve yapılacak çalışmaların faydasına dair öngörülerin şekillenmesine katkı sağlar. Bu gelişimin keşfedilmesi ve tanımlanması, sosyal bilimlerde kullanılan nitel araştırma yöntemlerinin kullanılarak detaylı veri sağlanması ve betimlenmesiyle mümkündür. Çalışmada; tarihi Diyarbakır kentinin sosyo-ekonomik, kültürel, demografik, siyasal ve yasal-yönetsel etmenlerle Suriçi yerleşiminden çıkarak gelişiminin betimlenmesi amaçlanmıştır. Böylece kente dair genel bir bakış açısının aktarılması ve tarihsel arka planı içeren kent ve konut yapılaşmasına dair temel özellikler ile gelişimi etkileyen faktörlerin tasvir edilmesi hedeflenmiştir. Bu hedef doğrultusunda kentsel planlama sürecinde karar verme, konut yapılaşmasında planlama-uygulama süreçlerinde bulunan, hayatta olan aktörlerle derinlemesine yüz yüze görüşmeler yapılarak veri toplanmıştır. Görüşme verileri paragraf destekli açıklamalar ile sunularak betimsel analiz yapılmıştır. Yapılan analiz çalışması ile kentsel gelişimin dinamikleri, konut yapılaşması, çok katlı konutun hâkim yapı kültürü haline gelmesi ve çok katlı konutun mekânsal kurgusu tasvir edilerek literatüre katkı sağlanmıştır. Bu kapsamda 1982 yılından günümüze kadar olan süreçte hayatta olan aktörlerle; tarihi suriçi yerleşimi dışındaki gelişme bölgeleri olan Yenişehir, Bağlar ve Kayapınar merkez ilçeleri üzerinden değerlendirilmiştir. Sonuç olarak; kent içi nüfus ve yer değiştirme hareketliliğiyle şekillenen Diyarbakır kentinin gelişiminde sosyo-ekonomik, kültürel ve siyasal faktörlerin mekânsal ayrışmaya neden olduğu; kentsel gelişim ve konut yapılaşmasında dönüm noktalarını oluşturduğu; bu durumun konutun mekânsal biçimlenişi de etkilediği tespit edilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Diyarbakır kentsel gelişimi konut yapılaşması nitel araştırma betimsel analiz yüz yüze (derinlemesine) görüşme
Kaynakça
- Aksoy, R. (2016). Diyarbakır’da güncel kentsel mekân üretim sürecinde rol oynayan aktörler, Mardin Artuklu Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi.
- Arslan, R. (1999). “Diyarbakır kentinin tarihi ve bugünkü konumu”, Diyarbakır Müze Şehir (Der: Ş. Beysanoğlu, M. S. Koz, E. N. İşli), Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul, 80-107.
- Atlı, M. (2014). “Herkesin bildiği kimsenin bilmediği: Hepsi Diyarbakır”, İletişim, İstanbul 2014.
- Bağlı, M. ve Binici, A. (2005). “Kentleşme tarihi ve Diyarbakır kentsel gelişimi”, Bilimadamı Yayınları, Ankara.
- Biçen, V. S. (2020). 1960'lardan günümüze çok katlı konut/konutlaşma süreci Diyarbakır kenti, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi.
- Berg, B. L. & Lune, H. (2015). “Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri”, Çev.: 8. Baskı (A. Arı), Eğitim Yayınevi, Konya 2015.
- Beysanoğlu, Ş. (2001). “Anıtları ve kitabeleri ile Diyarbakır tarihi cumhuriyet dönemi (cilt 3)”, Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sanat Yayınları, Diyarbakır.
- Boratav, K. (2012). “Türkiye iktisat tarihi”, İmge Kitabevi, Ankara.
- Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2008). “Bilimsel araştırma yöntemleri”, Pegem Akademi, Ankara.
- Büyükşehir Belediyesi Planlama Raporu (2016).
- Creswell, J. W. (2016). “Araştırma deseni nitel, nicel ve karma yöntem yaklaşımları”, Eğiten Kitap, Ankara.
- Çevik, S. (1991). Mekan-kimlik-kimliklendirme: Trabzon sokakları örneği, Doktora Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
- Demir, H. ve Kakdaş Ateş, D. (2020). “Tarihi yapıların yeniden işlevlendirilmesinin ticaret mekânları üzerindeki etkisi: Diyarbakır İzzetpaşa caddesi”, Mimarlık Bilimlerinde: Akademik Çalışmalar, (Ed. H. H. Kozlu), Livre de Lyon, 195-210.
- Demir Kayan, H. (2023). Kentsel gelişim sürecinde Diyarbakır ofis binaları, Uluslararası Akademik Birikim Dergisi,
- 6 (2), 249-265.
- Ekmekçiler, Ü. S. (2014). Türkiye’de kırdan kente göç: Diyarbakır üzerine bir alan araştırması, Journal of Social Policy Conferences, 159-197.
- Gölcük, A. (2010). Kentsel planlama sürecinde kent formundaki değişimlerin Diyarbakır kenti örneğinde araştırılması, Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana.
- Halifeoğlu, F. M. ve Dalkılıç, N. (2011). Diyarbakır’da 1950-1970 döneminde inşa edilen idari yapılar, Mimarlık, 361, 43-50.
- Kejanlı, D. T. ve Dinçer, İ. (2011). Diyarbakır Kale Kenti’nde koruma ve planlama sorunları, Megaron, 6, 95-108.
- Keser, İ. (2011). “Göç ve zor: Diyarbakır örneğinde göç ve zorunlu göç”, Ütopya Yayınevi, Ankara.
- Keyman, F. E. ve Koyuncu Lorasdağı, B. (2010). “Kentler: Anadolu’nun dönüşümü, Türkiye’nin geleceği”, Doğan Kitap, İstanbul.
- Koca, D. (2015). 2000 Sonrası Konut Üretim Sürecindeki Değişimler ve Kentleşme Üzerine Etkisi, I. Uluslararası Kent Araştırmaları Kongresi, Nisan, Eskişehir, 590-605.
- Odabaşı, Y. (2013). “Tüketim kültürü: yetinen toplumdan tüketen topluma”, Sistem Yayıncılık, İstanbul, 288 s
- Özer, A. (2010). “Göç ve kentleşme kıskacında bir kent: Diyarbakır”, Tüm yönleriyle Diyarbakır 2. Sempozyumu (Der.: N. Adabağ), Efil, Ankara, 271-288.
- Rapor, (2010). “Zorunlu göç ve Diyarbakır”, Kalkınma Merkezi Derneği, Diyarbakır.
- Rapor, (2016). Gecekondu Bölgeleri Eski Köy Yerleşim Yerleri ve Afet Riski Altındaki Alanlar, Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi.
- Samur, H. (2011). “Avrupalılaşma süreci ve kürtler: Diyarbakır özelinde 2000’lerin analizi”, Nobel Kitabevi, Adana.
- Şahin, D., Demir, H., Halifeoğlu, F. M., Işık, N. (2019). Diyarbakır’ın kentsel gelişiminde kent sinemalarının rolü, Dicle Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 8, 1-7.
- Sevinç, A. (2001). “GAP’ta imar uygulamaları ve Diyarbakır örneği”, Habitat II Beşinci Yılında GAP’ta Yerleşim ve Konut Sorunları, Diyarbakır, 43-56.Şengül, H. T. (2009). “Kentsel çelişki ve siyaset kapitalist kentleşme süreçlerinin eleştirisi”, İmge, Ankara 2009.
- Süer, D., ve Yılmaz Sayar, Y. (2002). “Küresel sermayenin yeni tüketim mekânları: lüks konut siteleri, mimarlık ve tüketim”, Boyut Yayın Grubu, 39-66.
- Şimşek, H., Yıldırım, A. (2016). “Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri”, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2016.
- Tekin, A. (1964). “Fotoğraflarla Diyarbakır”, Modern Ofset, Diyarbakır.
- Tekin, A. (1971). “Diyarbakır”, Diyarbakır Tanıtma Ve Turizm Derneği, İstanbul.
- Türkmen Yılmaz, S. (2015), Yerel bir gazetede kadim bir mesele: Diyarbakır gazetesinde mesken buhranı [1940-1954], Yüksek Lisans Tezi, Mardin Artuklu Üniversitesi.
- Yanmış, M. (2015). “1980 sonrasında Diyarbakır kent kimliğinin değişimi (Sosyal, Siyasal, Dini)”, (Der.: M. Karakuyu; A. Keçeli; Ş. Çelikoğlu) Kent çalışmaları II, Pegem Akademi, Ankara, 133-150.
- Yanmış, M. (2015). “1980 sonrasında Diyarbakır kent kimliğinin değişimi (Sosyal, Siyasal, Dini)”, (Der.: M. Karakuyu; A. Keçeli; Ş. Çelikoğlu) Kent çalışmaları II, Pegem Akademi, Ankara, 133-150.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Kentsel Politika |
| Bölüm | Tüm Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 15 Eylül 2023 |
| Gönderilme Tarihi | 23 Mart 2023 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2023 Cilt: 16 Sayı: 3 |
International Refereed and Indexed Journal of Urban Culture and Management | Kent Kültürü ve Yönetimi Uluslararası Hakemli İndeksli Dergi
Information, Communication, Culture, Art and Media Services (ICAM Network) www.icamnetwork.net
Address: Ahmet Emin Fidan Culture and Research Center, Evkaf Neigh. No: 34 Fatsa Ordu
Tel: +90452 310 20 30 Faks: +90452 310 20 30 | E-Mail: (int): info@icamnetwork.net | (TR) bilgi@icamnetwork.net