Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Teyrê Sîmir û Rengvedanên Wê di Folklora Kurdî da

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 2, 126 - 150, 30.09.2023

Kenan Subaşı Aram Roder

https://doi.org/10.35859/jms.2023.1330548

Öz

Yek ji pênaseyên herî manadar û balkêş ên mîtosê ew e ku ew zanîna seretayî, çîrokên afirandinê û endîşeya li ser hebûnê ye. Ya ku mîtosê xurt kiriye û zinde girtiye jî bawerîya pê ye. Sîmir û manaya wê jî hebûneke mîtolojîk a Kurdo-Îranî ye ku li ser afirandinê û xisûsen di afirandina her heyînekê da tecellîya herî nêzîk a Xweda ye. Raz û sirreke xwedayî ye. Kan û çavkanîya bereketê ye û hêj gelek manayên din lê barkirî ne. Ew hîn di vegotinên mîtolojîk da jî weku teyrekê hatiye şayesandin û mirovan ew wisa xeyal kiriye ku xwedî perên biheybet, hêlîneke ezamet, dinyayeke derveyî vê dinyayê qasidek e ji bo mirovan. Nêzî heman tesewurên mîtolojîk di folklora Kurdî da jî Sîmir fîzîkî weku teyrekê lê bi gelek mana, raz û temsîlan dagirtî heta roja me hatiye neqilkirin. Bi rêbazeke analîtîk di vê xebatê da ev mana û temsîlên Sîmir ên di folklora Kurdî da hatine nirxandin. Ji aliyekî va manayên Sîmir ên mîtîk hatiye zelalkirin û ji aliyê din va rengvedana van manayan di folklora Kurdî da hatiye destnîşankirin. Di encama lêkolîneke bi vî rengî da em gihiştine wê qenaetê ku Sîmir ferr/îlahî ye, Sîmir çavkanîya hebûnê ye û Sîmir bi hêz û zana ye. Sîmir di folklora Kurdî da jî weku rêber, pêşbîn, kahîn, perwerdekar, hekîm, alîkar, hêzdar û totema lehengan û heta weku ferîşte û ne ji vê dinyayê lê qasideke di navbera vê dinyayê û dinyayên din da ye.

Anahtar Kelimeler

Mîtos Folklor Sîmir Rengvedanên Sîmir

Kaynakça

  • Alexander, S. (1920). Space, Time and Deity. London: Macmillan.
  • Avesta. (2021). Avesta: Nivîsên Olî yên Ariyan ên Herî Kevnar. (Amd.) Celîl Dustxah. (Wer.) Tahir Agûr. Stenbol: Avesta.
  • Aydınlu, S. (2012). Firdevsi’nin Şahnamesi’nde Kürtler. (Çev.) Erkan Çardakçı. İstanbul: Avesta.
  • Bozarslan, M. E. (2002). Gulê û Sîno, Stenbol: Weşanên Deng.
  • Celîl, O. & Celîlê C.(1978a). Zargotina K’urda Para I, Moskova: Neşirxana Naûka.
  • Celîl, O. & Celîlê C.l (1978b). Zargotina K’urda P’ara II, Moskova: Neşirxana Naûka.
  • Cindî, H. (2009). Folklora Kurda. (Amd.) Firîda Hecî Cewarî. Yêrêvan: Weşanxana Lîmûş.
  • Cindî, H. (2014a). Hikyatêd Cimeata Kurda, Berg I, Stenbol: Rûpel.
  • Cindî, H. (2014b). Hikyatêd Cimeata Kurda, Berg II, Stenbol: Rûpel.
  • Cindî, H. (1977). Şaxêd Êposa Rostemê Zalê Kurdî, Yêrêvan: Neşireta Akadêmîya Komara Sovêtîyêye Sosîyalîstîyêye Ermenîstanêye Ulma.
  • Cohen, P. S. (2010). “Mit Kuramları”. (Haz.) M. Öcal Oğuz ve S. Gürçayır. Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 2. (Çev.) E. Ölçer Özünel. 2. Baskı. Ankara: Geleneksel Yayıncılık. 161-172.
  • Çeliktaş, S. (2022). “Teorîyên Lehengê Mîtolojîk”. (Edt.) Shahab Vali & Kenan Subaşı. Mîtos û Edebiyat: Mîtosên Kurdo-Îranî di Edebiyata Kurdî de. İstanbul: Nûbihar. 49-81.
  • Demir, B. (2021). Çîrok û Motîf: Nirxandineke Binyatger li dor Çîrokên Mîrze Mihemed, Van: Peywend.
  • Eliade, M. (2001). Mitlerin Özellikleri. (Çev.) Sema Rifat. 2. Baskı. İstanbul: Om Yayınevi.
  • Esgerî, Z. & Dawudî Muqeddem, F. (1397). “Berresîyê Baztab Niza’ê Sîmorg ve Ejdeha der Qalîhayê Îranî ba Tekye ber Ustûreha ve Mutûnê Edebî”. Feslnameî Edebîyatê Îrfanî ve Ûstûreşinaxtî, S: 14. Ş: 50. 137-168.
  • Ferdowsi. (1567). Châhnâmeh. Bibliothèque Nationale de France. Département des manuscrits. Supplément Persan 2113. https://archivesetmanuscrits.bnf.fr/ark:/12148/cc587968 (11.07.2023)
  • Ferdowsi. (XVIIe siècle). Châhnâmeh. Bibliothèque Nationale de France.Département des Manuscrits. Smith - Lesouëf 222. https://archivesetmanuscrits.bnf.fr/ark:/12148/cc58794s (11.07.2023)
  • Firdewsî. (1997). Şahname, Cild: 5, (Teshîhkonende) Celal Xaliqî Mûtleq, California: Intişaratê Mezda.
  • Firdewsî. (1366). Şahname, Cild: 1, (Teshîhkonende) Celal Xaliqî Mûtleq, New York: The State of New York University Press.
  • Firdevsî. (2016a). Şahnâme I. (Çev.) N. Lugal. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
  • Firdevsî. (2016b). Şahnâme II. (Çev.) N. Yıldırım. Ankara: Kabalcı Yayıncılık.
  • Frazer, J. G. (1910). Totemism and Exogamy. In Four Volumes. London: Macmillan and Co., Limited St. Martin’s Street. jê girtin https://ia801308.us.archive.org/32/items/totemismexogamyt01fraz/totemismexogamyt01fraz.pdf (12.04.2023)
  • Giddens, A. (2012). Sosyoloji. (Haz.) Cemal Güzel. İstanbul: Kırmızı Yayınları.
  • Heydernîyayî Rad, Z. & Şebanlû E. (1396). “Tehlîlî Ustûreî Sîmorg der Şahnameî Firdewsî”. Kohennameî Edebî Parsî. Pujûheşgahê ‘Ulûmê Însanî ve Mutalaatê Ferhengî. Sal: 8. Şomareî Evvel. 105-130.
  • Îşler, İ. (2014). Mîrze Mihemed û Çavreşa Qîza Mîrê Ereban, Wan: Sîtav.
  • Kirk, G. S. (2010). “Mitleri Tanımlamak Üzerine”. (Haz.) M. Öcal Oğuz ve S. Gürçayır. Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 2. (Çev.) K. Türkan. 2. Baskı. Ankara: Geleneksel Yayıncılık. 154-160.
  • Krappe, A. H. (2010). “Folklor ve Mitoloji”. (Haz.) M. Öcal Oğuz ve S. Gürçayır. Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 2. (Çev.) U. Günay. 2. Baskı. Ankara: Geleneksel Yayıncılık. 137-144.
  • Lescot, R. (1942). Textes Kurdes Deuxième Partie Mamé Alan, Beyrouth: Institut Français de Damas Collection de Textes Orientaux.
  • Malinowski, B. (1990). Büyü, Bilim ve Din. (Çev.) S. Özkal. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
  • Nursî, B. S. (2003). Mektubat. Risale-i Nur Külliyatı Küçük Boy Ciltli Kitaplar Serisi, İstanbul: Zehra Yayıncılık.
  • Omerxalî, X. (2021). Kevneşopa Êzdiyatiyê ya Tekstuel a Dînî: Ji ya Devkî bo ya Nivîskî: Kategorî, Veguhaztin, Binivîskirin û Bikanonkirina Tekstên Êzdiyatiyê yên Dînî. (Wer.) Fahriye Adsay. Çapa 2. Stenbol: Avesta.
  • Pettazzoni, R. (2003). “Mitin Gerçekliği”. (Haz.) Gülin Öğüt Eker ve diğerleri. Halk Biliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar. (Çev.) M. Mete Taşlıova. Ankara: Milli Folklor Yayınları. 241-256.
  • Restgar Fesaî, M. (1379). Ferhengê Namhayê Şahname, c. I-II, Tehran: Pejûheşgahê Ilûmê Însanî.
  • Rûyanî, W. (1396). “Sîmorg der Edebîyatê ‘Amiyaneî Îran”. Dumahnameî Ferheng ve Edebîyatê ‘Amme. Sal: 5, Şomare: 16. 89-108
  • Schmidt, H. P. (2002). “Simorḡ”. jê girtin https://iranicaonline.org/articles/simorg (15.12.2022).
  • Sefîzade Borekeyî, S. (2021). Nameya Serencamê yan Kelama Xezîneyê, (Wer.) Muhsîn Ozdemîr & Sabîr Ebdulahîzad, Van: Sîtav.
  • Subaşı, K. (2022). “Dêw û Formên Wan di Folklora Kurdî da”. Nûbihar Akademî. Hejmar: 17. 71-100.
  • Şemîsa, S. (1387) Ferhengê Îşaratê Edebîyatê Farisî, C.: 2, Tehran: Neşre Mitra.
  • Tanyu, H. (1984). “Totem, Totemizm ve Tabu Üzerinde Yeni Araştırmalar”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. Cilt: 26, Sayı: 01. ss.155-172 https://dspace.ankara.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12575/49872/9295.pdf?sequence=1&isAllowed=y (14.04.2023)
  • Tarmî, E. & Feyaz, M. & Semî’zade, R. & Çehreqanî, R. (1400). “Perendeganê Esatîrî, Semolîzmê Îrfanî ve Mehîtê Zîst ba Tekye ber Şi’rê Îrfanîyî Farisî”. Mutalaatê Îrfanî. Danişkedeê Edebîyat ve Zebanhayê Xaricîyê Danişgahê Kaşan, Şomare: 34. 281-304.
  • Tunalı, İ. (1971). Sanat Ontolojisi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
  • Turner, Z. T. (2021). “Hans Blumenberg: Mit, Politik Mit ve Meşruiyet Retoriği”. Cogito. Sayı: 104. İstanbul: YKY. 139-156.
  • Vali, S. (2022). “Di Şahnameyên Kurdî de Cih û Rola Simurx wek Hebûnekî Sersiruştî”. Folkilorê Kurdî. Bergê Duyê. Zaxo: Senterê Zaxo Bo Vekolînên Kurdî. 261-279.
  • Vali, Ş. (2018). Kurdên Yarsan: Dîrok û Mîtolojî. (Wer.) Sevda Orak Reşitoğlu. Stenbol: Avesta.
  • Xamo, Z. (2014) Hebû Tunebû…; Antolojîya Çîrokên Zarokan, İstanbul: Rûpel.
  • Yaheqqî, M. C. (1391). Ferhengê Esatîr ve Dastanwareha der Edebîyatê Farsî, Çapê Çeharom. Tehran: Ferhengî Moasir.

Simurg ve Kürt Folklorundaki Tezahürleri

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 2, 126 - 150, 30.09.2023

Kenan Subaşı Aram Roder

https://doi.org/10.35859/jms.2023.1330548

Öz

Mitosun ilginç ve çarpıcı tanımlarından biri de onun ilkel bilinç, yaratılış anlatıları ve varlık üzerine olan bir endişe olmasıdır. Mitosu güçlü ve canlı kılıp günümüze ulaştıran ise ona olan inanma güdüsüdür. Simurg ve ona yüklenen anlam da Kurdo-Îranî bir mit olup genel anlamda yaratılışla ilgili ve özellikle her bir varlığın yaratılışında yaratıcının bir tecellisi olarak görünmesi onu özel kılmaktadır. O ilahi bir sır ve manadır. Bereketin kaynağı ve daha birçok farklı anlamla yüklüdür. O henüz mitolojik anlatılarda bile bir kuş gibi tasavvur edilirken insanlar onu heybetli kanatları, azametli yuvası olan ve farklı bir dünyadan gelip kendileri ve diğer dünyalar arasındaki ilahi elçi olarak tahayyül etmişlerdir. Kürt folklorunda da yakın tasavvurlarda görülen Simurg birçok sır, mana ve temsille donatılmış şekilde nakledilegelmiştir. Simurgun bu yönlerinin Kürt folklorundaki temsil ve yansımaları analitik bir yöntemle bu çalışmada ele alınmıştır. Bir taraftan Simurgun mitosdaki anlamı tartışılırken bir diğer taraftan da bu anlamların Kürt folklorundaki tezahürleri tespit edilmiştir. Bu araştırma sonucunda Simurgla ilgili bizde hâsıl olan kanaat onun mitolojide ilahi ferr, varlığın kaynağı, kudretli ve bilge şeklinde değerlendirilmesidir. Bu vecihleriyle onun Kürt folklorunda da rehber, kâhin, bilge, eğitici, hekim, yardımcı, kahramanların totemi ve hatta dünyamızla ulaşılmaz dünyalar arasındaki melek ve elçi olarak tasavvur edildiği anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mitos Folklor Simurg Simurg'un Tezahürleri

Kaynakça

  • Alexander, S. (1920). Space, Time and Deity. London: Macmillan.
  • Avesta. (2021). Avesta: Nivîsên Olî yên Ariyan ên Herî Kevnar. (Amd.) Celîl Dustxah. (Wer.) Tahir Agûr. Stenbol: Avesta.
  • Aydınlu, S. (2012). Firdevsi’nin Şahnamesi’nde Kürtler. (Çev.) Erkan Çardakçı. İstanbul: Avesta.
  • Bozarslan, M. E. (2002). Gulê û Sîno, Stenbol: Weşanên Deng.
  • Celîl, O. & Celîlê C.(1978a). Zargotina K’urda Para I, Moskova: Neşirxana Naûka.
  • Celîl, O. & Celîlê C.l (1978b). Zargotina K’urda P’ara II, Moskova: Neşirxana Naûka.
  • Cindî, H. (2009). Folklora Kurda. (Amd.) Firîda Hecî Cewarî. Yêrêvan: Weşanxana Lîmûş.
  • Cindî, H. (2014a). Hikyatêd Cimeata Kurda, Berg I, Stenbol: Rûpel.
  • Cindî, H. (2014b). Hikyatêd Cimeata Kurda, Berg II, Stenbol: Rûpel.
  • Cindî, H. (1977). Şaxêd Êposa Rostemê Zalê Kurdî, Yêrêvan: Neşireta Akadêmîya Komara Sovêtîyêye Sosîyalîstîyêye Ermenîstanêye Ulma.
  • Cohen, P. S. (2010). “Mit Kuramları”. (Haz.) M. Öcal Oğuz ve S. Gürçayır. Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 2. (Çev.) E. Ölçer Özünel. 2. Baskı. Ankara: Geleneksel Yayıncılık. 161-172.
  • Çeliktaş, S. (2022). “Teorîyên Lehengê Mîtolojîk”. (Edt.) Shahab Vali & Kenan Subaşı. Mîtos û Edebiyat: Mîtosên Kurdo-Îranî di Edebiyata Kurdî de. İstanbul: Nûbihar. 49-81.
  • Demir, B. (2021). Çîrok û Motîf: Nirxandineke Binyatger li dor Çîrokên Mîrze Mihemed, Van: Peywend.
  • Eliade, M. (2001). Mitlerin Özellikleri. (Çev.) Sema Rifat. 2. Baskı. İstanbul: Om Yayınevi.
  • Esgerî, Z. & Dawudî Muqeddem, F. (1397). “Berresîyê Baztab Niza’ê Sîmorg ve Ejdeha der Qalîhayê Îranî ba Tekye ber Ustûreha ve Mutûnê Edebî”. Feslnameî Edebîyatê Îrfanî ve Ûstûreşinaxtî, S: 14. Ş: 50. 137-168.
  • Ferdowsi. (1567). Châhnâmeh. Bibliothèque Nationale de France. Département des manuscrits. Supplément Persan 2113. https://archivesetmanuscrits.bnf.fr/ark:/12148/cc587968 (11.07.2023)
  • Ferdowsi. (XVIIe siècle). Châhnâmeh. Bibliothèque Nationale de France.Département des Manuscrits. Smith - Lesouëf 222. https://archivesetmanuscrits.bnf.fr/ark:/12148/cc58794s (11.07.2023)
  • Firdewsî. (1997). Şahname, Cild: 5, (Teshîhkonende) Celal Xaliqî Mûtleq, California: Intişaratê Mezda.
  • Firdewsî. (1366). Şahname, Cild: 1, (Teshîhkonende) Celal Xaliqî Mûtleq, New York: The State of New York University Press.
  • Firdevsî. (2016a). Şahnâme I. (Çev.) N. Lugal. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
  • Firdevsî. (2016b). Şahnâme II. (Çev.) N. Yıldırım. Ankara: Kabalcı Yayıncılık.
  • Frazer, J. G. (1910). Totemism and Exogamy. In Four Volumes. London: Macmillan and Co., Limited St. Martin’s Street. jê girtin https://ia801308.us.archive.org/32/items/totemismexogamyt01fraz/totemismexogamyt01fraz.pdf (12.04.2023)
  • Giddens, A. (2012). Sosyoloji. (Haz.) Cemal Güzel. İstanbul: Kırmızı Yayınları.
  • Heydernîyayî Rad, Z. & Şebanlû E. (1396). “Tehlîlî Ustûreî Sîmorg der Şahnameî Firdewsî”. Kohennameî Edebî Parsî. Pujûheşgahê ‘Ulûmê Însanî ve Mutalaatê Ferhengî. Sal: 8. Şomareî Evvel. 105-130.
  • Îşler, İ. (2014). Mîrze Mihemed û Çavreşa Qîza Mîrê Ereban, Wan: Sîtav.
  • Kirk, G. S. (2010). “Mitleri Tanımlamak Üzerine”. (Haz.) M. Öcal Oğuz ve S. Gürçayır. Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 2. (Çev.) K. Türkan. 2. Baskı. Ankara: Geleneksel Yayıncılık. 154-160.
  • Krappe, A. H. (2010). “Folklor ve Mitoloji”. (Haz.) M. Öcal Oğuz ve S. Gürçayır. Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 2. (Çev.) U. Günay. 2. Baskı. Ankara: Geleneksel Yayıncılık. 137-144.
  • Lescot, R. (1942). Textes Kurdes Deuxième Partie Mamé Alan, Beyrouth: Institut Français de Damas Collection de Textes Orientaux.
  • Malinowski, B. (1990). Büyü, Bilim ve Din. (Çev.) S. Özkal. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
  • Nursî, B. S. (2003). Mektubat. Risale-i Nur Külliyatı Küçük Boy Ciltli Kitaplar Serisi, İstanbul: Zehra Yayıncılık.
  • Omerxalî, X. (2021). Kevneşopa Êzdiyatiyê ya Tekstuel a Dînî: Ji ya Devkî bo ya Nivîskî: Kategorî, Veguhaztin, Binivîskirin û Bikanonkirina Tekstên Êzdiyatiyê yên Dînî. (Wer.) Fahriye Adsay. Çapa 2. Stenbol: Avesta.
  • Pettazzoni, R. (2003). “Mitin Gerçekliği”. (Haz.) Gülin Öğüt Eker ve diğerleri. Halk Biliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar. (Çev.) M. Mete Taşlıova. Ankara: Milli Folklor Yayınları. 241-256.
  • Restgar Fesaî, M. (1379). Ferhengê Namhayê Şahname, c. I-II, Tehran: Pejûheşgahê Ilûmê Însanî.
  • Rûyanî, W. (1396). “Sîmorg der Edebîyatê ‘Amiyaneî Îran”. Dumahnameî Ferheng ve Edebîyatê ‘Amme. Sal: 5, Şomare: 16. 89-108
  • Schmidt, H. P. (2002). “Simorḡ”. jê girtin https://iranicaonline.org/articles/simorg (15.12.2022).
  • Sefîzade Borekeyî, S. (2021). Nameya Serencamê yan Kelama Xezîneyê, (Wer.) Muhsîn Ozdemîr & Sabîr Ebdulahîzad, Van: Sîtav.
  • Subaşı, K. (2022). “Dêw û Formên Wan di Folklora Kurdî da”. Nûbihar Akademî. Hejmar: 17. 71-100.
  • Şemîsa, S. (1387) Ferhengê Îşaratê Edebîyatê Farisî, C.: 2, Tehran: Neşre Mitra.
  • Tanyu, H. (1984). “Totem, Totemizm ve Tabu Üzerinde Yeni Araştırmalar”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. Cilt: 26, Sayı: 01. ss.155-172 https://dspace.ankara.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12575/49872/9295.pdf?sequence=1&isAllowed=y (14.04.2023)
  • Tarmî, E. & Feyaz, M. & Semî’zade, R. & Çehreqanî, R. (1400). “Perendeganê Esatîrî, Semolîzmê Îrfanî ve Mehîtê Zîst ba Tekye ber Şi’rê Îrfanîyî Farisî”. Mutalaatê Îrfanî. Danişkedeê Edebîyat ve Zebanhayê Xaricîyê Danişgahê Kaşan, Şomare: 34. 281-304.
  • Tunalı, İ. (1971). Sanat Ontolojisi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
  • Turner, Z. T. (2021). “Hans Blumenberg: Mit, Politik Mit ve Meşruiyet Retoriği”. Cogito. Sayı: 104. İstanbul: YKY. 139-156.
  • Vali, S. (2022). “Di Şahnameyên Kurdî de Cih û Rola Simurx wek Hebûnekî Sersiruştî”. Folkilorê Kurdî. Bergê Duyê. Zaxo: Senterê Zaxo Bo Vekolînên Kurdî. 261-279.
  • Vali, Ş. (2018). Kurdên Yarsan: Dîrok û Mîtolojî. (Wer.) Sevda Orak Reşitoğlu. Stenbol: Avesta.
  • Xamo, Z. (2014) Hebû Tunebû…; Antolojîya Çîrokên Zarokan, İstanbul: Rûpel.
  • Yaheqqî, M. C. (1391). Ferhengê Esatîr ve Dastanwareha der Edebîyatê Farsî, Çapê Çeharom. Tehran: Ferhengî Moasir.

Simurg and Its Manifestations in Kurdish Folklore

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 2, 126 - 150, 30.09.2023

Kenan Subaşı Aram Roder

https://doi.org/10.35859/jms.2023.1330548

Öz

One of the interesting and striking definitions of mythos is that it is a concern about primitive consciousness, creation narratives and existence. It is the motive to believe in the myth that makes it strong and vivid and brings it to the present day. The Simurg and the meaning attributed to it is also a Kurdo-Iranian mythological being, which is related to creation in general, and in particular, the fact that it appears as a manifestation of the creator in the creation of each creature makes it special. It is a divine secret and meaning. It is the source of fertility and is loaded with many other meanings. Even in mythological narratives, it is still conceived as a bird, but people have imagined him as a divine messenger with majestic wings and a majestic nest, coming from a different world and travelling between themselves and other worlds. In Kurdish folklore, the Simurg, which is also seen in similar imaginations, has been transmitted with many secrets, meanings and representations. The representations and reflections of these aspects of Simurg in Kurdish folklore are analysed in this study. On the one hand, the meaning of Simurg in the mythos is discussed, and on the other hand, the manifestations of these meanings in Kurdish folklore are determined. As a result of this research, our opinion about Simurg is that it is considered as divine glory, the source of existence, mighty and wise in mythology. In Kurdish folklore, it is understood that she is also conceived as a guide, seer, sage, educator, physician, helper, totem of heroes and even as an angel and messenger between our world and the unreachable worlds.

Anahtar Kelimeler

Mythos Folklore Simurg Manifestations of Simurg

Kaynakça

  • Alexander, S. (1920). Space, Time and Deity. London: Macmillan.
  • Avesta. (2021). Avesta: Nivîsên Olî yên Ariyan ên Herî Kevnar. (Amd.) Celîl Dustxah. (Wer.) Tahir Agûr. Stenbol: Avesta.
  • Aydınlu, S. (2012). Firdevsi’nin Şahnamesi’nde Kürtler. (Çev.) Erkan Çardakçı. İstanbul: Avesta.
  • Bozarslan, M. E. (2002). Gulê û Sîno, Stenbol: Weşanên Deng.
  • Celîl, O. & Celîlê C.(1978a). Zargotina K’urda Para I, Moskova: Neşirxana Naûka.
  • Celîl, O. & Celîlê C.l (1978b). Zargotina K’urda P’ara II, Moskova: Neşirxana Naûka.
  • Cindî, H. (2009). Folklora Kurda. (Amd.) Firîda Hecî Cewarî. Yêrêvan: Weşanxana Lîmûş.
  • Cindî, H. (2014a). Hikyatêd Cimeata Kurda, Berg I, Stenbol: Rûpel.
  • Cindî, H. (2014b). Hikyatêd Cimeata Kurda, Berg II, Stenbol: Rûpel.
  • Cindî, H. (1977). Şaxêd Êposa Rostemê Zalê Kurdî, Yêrêvan: Neşireta Akadêmîya Komara Sovêtîyêye Sosîyalîstîyêye Ermenîstanêye Ulma.
  • Cohen, P. S. (2010). “Mit Kuramları”. (Haz.) M. Öcal Oğuz ve S. Gürçayır. Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 2. (Çev.) E. Ölçer Özünel. 2. Baskı. Ankara: Geleneksel Yayıncılık. 161-172.
  • Çeliktaş, S. (2022). “Teorîyên Lehengê Mîtolojîk”. (Edt.) Shahab Vali & Kenan Subaşı. Mîtos û Edebiyat: Mîtosên Kurdo-Îranî di Edebiyata Kurdî de. İstanbul: Nûbihar. 49-81.
  • Demir, B. (2021). Çîrok û Motîf: Nirxandineke Binyatger li dor Çîrokên Mîrze Mihemed, Van: Peywend.
  • Eliade, M. (2001). Mitlerin Özellikleri. (Çev.) Sema Rifat. 2. Baskı. İstanbul: Om Yayınevi.
  • Esgerî, Z. & Dawudî Muqeddem, F. (1397). “Berresîyê Baztab Niza’ê Sîmorg ve Ejdeha der Qalîhayê Îranî ba Tekye ber Ustûreha ve Mutûnê Edebî”. Feslnameî Edebîyatê Îrfanî ve Ûstûreşinaxtî, S: 14. Ş: 50. 137-168.
  • Ferdowsi. (1567). Châhnâmeh. Bibliothèque Nationale de France. Département des manuscrits. Supplément Persan 2113. https://archivesetmanuscrits.bnf.fr/ark:/12148/cc587968 (11.07.2023)
  • Ferdowsi. (XVIIe siècle). Châhnâmeh. Bibliothèque Nationale de France.Département des Manuscrits. Smith - Lesouëf 222. https://archivesetmanuscrits.bnf.fr/ark:/12148/cc58794s (11.07.2023)
  • Firdewsî. (1997). Şahname, Cild: 5, (Teshîhkonende) Celal Xaliqî Mûtleq, California: Intişaratê Mezda.
  • Firdewsî. (1366). Şahname, Cild: 1, (Teshîhkonende) Celal Xaliqî Mûtleq, New York: The State of New York University Press.
  • Firdevsî. (2016a). Şahnâme I. (Çev.) N. Lugal. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
  • Firdevsî. (2016b). Şahnâme II. (Çev.) N. Yıldırım. Ankara: Kabalcı Yayıncılık.
  • Frazer, J. G. (1910). Totemism and Exogamy. In Four Volumes. London: Macmillan and Co., Limited St. Martin’s Street. jê girtin https://ia801308.us.archive.org/32/items/totemismexogamyt01fraz/totemismexogamyt01fraz.pdf (12.04.2023)
  • Giddens, A. (2012). Sosyoloji. (Haz.) Cemal Güzel. İstanbul: Kırmızı Yayınları.
  • Heydernîyayî Rad, Z. & Şebanlû E. (1396). “Tehlîlî Ustûreî Sîmorg der Şahnameî Firdewsî”. Kohennameî Edebî Parsî. Pujûheşgahê ‘Ulûmê Însanî ve Mutalaatê Ferhengî. Sal: 8. Şomareî Evvel. 105-130.
  • Îşler, İ. (2014). Mîrze Mihemed û Çavreşa Qîza Mîrê Ereban, Wan: Sîtav.
  • Kirk, G. S. (2010). “Mitleri Tanımlamak Üzerine”. (Haz.) M. Öcal Oğuz ve S. Gürçayır. Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 2. (Çev.) K. Türkan. 2. Baskı. Ankara: Geleneksel Yayıncılık. 154-160.
  • Krappe, A. H. (2010). “Folklor ve Mitoloji”. (Haz.) M. Öcal Oğuz ve S. Gürçayır. Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 2. (Çev.) U. Günay. 2. Baskı. Ankara: Geleneksel Yayıncılık. 137-144.
  • Lescot, R. (1942). Textes Kurdes Deuxième Partie Mamé Alan, Beyrouth: Institut Français de Damas Collection de Textes Orientaux.
  • Malinowski, B. (1990). Büyü, Bilim ve Din. (Çev.) S. Özkal. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
  • Nursî, B. S. (2003). Mektubat. Risale-i Nur Külliyatı Küçük Boy Ciltli Kitaplar Serisi, İstanbul: Zehra Yayıncılık.
  • Omerxalî, X. (2021). Kevneşopa Êzdiyatiyê ya Tekstuel a Dînî: Ji ya Devkî bo ya Nivîskî: Kategorî, Veguhaztin, Binivîskirin û Bikanonkirina Tekstên Êzdiyatiyê yên Dînî. (Wer.) Fahriye Adsay. Çapa 2. Stenbol: Avesta.
  • Pettazzoni, R. (2003). “Mitin Gerçekliği”. (Haz.) Gülin Öğüt Eker ve diğerleri. Halk Biliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar. (Çev.) M. Mete Taşlıova. Ankara: Milli Folklor Yayınları. 241-256.
  • Restgar Fesaî, M. (1379). Ferhengê Namhayê Şahname, c. I-II, Tehran: Pejûheşgahê Ilûmê Însanî.
  • Rûyanî, W. (1396). “Sîmorg der Edebîyatê ‘Amiyaneî Îran”. Dumahnameî Ferheng ve Edebîyatê ‘Amme. Sal: 5, Şomare: 16. 89-108
  • Schmidt, H. P. (2002). “Simorḡ”. jê girtin https://iranicaonline.org/articles/simorg (15.12.2022).
  • Sefîzade Borekeyî, S. (2021). Nameya Serencamê yan Kelama Xezîneyê, (Wer.) Muhsîn Ozdemîr & Sabîr Ebdulahîzad, Van: Sîtav.
  • Subaşı, K. (2022). “Dêw û Formên Wan di Folklora Kurdî da”. Nûbihar Akademî. Hejmar: 17. 71-100.
  • Şemîsa, S. (1387) Ferhengê Îşaratê Edebîyatê Farisî, C.: 2, Tehran: Neşre Mitra.
  • Tanyu, H. (1984). “Totem, Totemizm ve Tabu Üzerinde Yeni Araştırmalar”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. Cilt: 26, Sayı: 01. ss.155-172 https://dspace.ankara.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12575/49872/9295.pdf?sequence=1&isAllowed=y (14.04.2023)
  • Tarmî, E. & Feyaz, M. & Semî’zade, R. & Çehreqanî, R. (1400). “Perendeganê Esatîrî, Semolîzmê Îrfanî ve Mehîtê Zîst ba Tekye ber Şi’rê Îrfanîyî Farisî”. Mutalaatê Îrfanî. Danişkedeê Edebîyat ve Zebanhayê Xaricîyê Danişgahê Kaşan, Şomare: 34. 281-304.
  • Tunalı, İ. (1971). Sanat Ontolojisi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
  • Turner, Z. T. (2021). “Hans Blumenberg: Mit, Politik Mit ve Meşruiyet Retoriği”. Cogito. Sayı: 104. İstanbul: YKY. 139-156.
  • Vali, S. (2022). “Di Şahnameyên Kurdî de Cih û Rola Simurx wek Hebûnekî Sersiruştî”. Folkilorê Kurdî. Bergê Duyê. Zaxo: Senterê Zaxo Bo Vekolînên Kurdî. 261-279.
  • Vali, Ş. (2018). Kurdên Yarsan: Dîrok û Mîtolojî. (Wer.) Sevda Orak Reşitoğlu. Stenbol: Avesta.
  • Xamo, Z. (2014) Hebû Tunebû…; Antolojîya Çîrokên Zarokan, İstanbul: Rûpel.
  • Yaheqqî, M. C. (1391). Ferhengê Esatîr ve Dastanwareha der Edebîyatê Farsî, Çapê Çeharom. Tehran: Ferhengî Moasir.
Toplam 46 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Kürtçe
Konular Kürt Dili, Edebiyatı ve Kültürü
Bölüm Makaleler
Yazarlar

Kenan Subaşı 0000-0001-7744-1646

Aram Roder 0000-0002-0790-7233

Erken Görünüm Tarihi 30 Eylül 2023
Yayımlanma Tarihi 30 Eylül 2023
Gönderilme Tarihi 20 Temmuz 2023
Yayımlandığı Sayı Yıl 2023Cilt: 8 Sayı: 2

Kaynak Göster

APA Subaşı, K., & Roder, A. (2023). Teyrê Sîmir û Rengvedanên Wê di Folklora Kurdî da. The Journal of Mesopotamian Studies, 8(2), 126-150. https://doi.org/10.35859/jms.2023.1330548
 Kapak Resmi İndir

29370

The Journal of Mesopotamian Studies (JMS) Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası ile lisanslanmıştır.