Research Article
BibTex RIS Cite

1933 LONDRA PARA VE İKTİSAT KONFERANSI’NDA TÜRKIYE

Year 2024, Volume: 14 Issue: 27, 211 - 242, 31.01.2024
https://doi.org/10.33207/trkede.1356231

Abstract

Bu çalışmanın amacı, 1929 Dünya Ekonomik Krizi’ne karşı uluslararası ortak çözümler bulunması düşüncesiyle Milletler Cemiyeti tarafından toplanan 1933 Londra Para ve İktisat Konferansı’nın gündem maddelerini ve sonuçlarını, Türkiye’de Cumhuriyet’in ilk yıllarında izlenen ekonomi politikaları açısından değerlendirmektir. Büyük Buhran’ın etkili olduğu yıllarda devletler, krize karşı mücadele ederken birbirlerinden bağımsız iktisat politikaları izliyorlardı. Fakat bu durum sorunları çözmediği gibi, ekonomik krizi daha da derinleştiriyordu. Bu noktada konferanstan beklenen; ABD, Büyük Britanya ve Fransa gibi büyük devletlerin para politikaları ile gümrük duvarları üzerindeki anlaşmazlıklarının sona erdirilmesi ve küresel ekonomik krize karşı ortak önlemlerin alınmasıydı. Ancak konferans sonunda para politikalarında bir uzlaşmaya varılamadı ve konferansta imzalanan Gümrük Ateşkesi’nin ömrü ise sadece birkaç ay oldu. Diğer yandan konferansın katılımcı ülkelerinden Türkiye, bu dönemde gümrük duvarlarını yüksek tutuyor ve para politikalarında devalüasyon karşıtı bir siyaset benimsiyordu. Bu politika esasen, “merkezdeki” sanayileşmiş devletlerin aleyhine, Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra dünya genelinde işleyen sürecin bir parçasıydı. Çalışma ile ulaşılan sonuçlardan biri, Londra Konferansı’ndaki görüş ayrılıklarının, uluslararası konjonktürde Türkiye gibi bağımsız iktisat politikaları izlemek arzusunda olan “çevre” ülkelere avantaj sağladığı yönündedir. Makale ile varılan bir başka sonuç ise, küresel ekonomide Birinci Dünya Savaşı ile başlayıp 1929 Krizi ile hızlanan değişim sürecinin 1933’te Londra Konferansı’nda gün yüzüne çıkmış olmasıdır.

References

  • Devlet Arşivleri
  • T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), Londra Konferansı'nda Çeşitli Devletlerin İleri Sürdükleri Tezlerin Özetleri (30.10.0.0.228.534.19).
  • T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), Londra'da Toplanacak Dünya İktisat ve Para Konferansı'na Katılmanız Hakkında Kararname (30.18.01.02.32.79.6).
  • T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), Londra'da Toplanacak Milletlerarası İktisat Konferansı'na Bolu Milletvekili Falih Rıfkı'nın Müşavir Olarak Katılması (30.18.1.1.2.37.42.4).
  • T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), Londra'da Toplanacak Olan Milletlerarası İktisat Konferansı'na Hariciye Vekili Dr. Tevfik Rüştü’nün Başkanlığında Gidecek Heyet Üyelerine Harcırah ve Siyasi Pasaport Verilmesi (30.18.1.2.37.41.12).
  • T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), Londra'da Toplanan Para ve İktisat Konferansı'na Katılan Devletler Arasında Yapılan, Gümrük Mütarekesi’nin Feshi (30.18.1.2.45.38.19).
  • T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), Londra Para ve İktisat Konferansı'na Katılan Murahhaslarımıza Türkiye’nin de Gümrük Mütarekesine Katılmasını Teklif Ettiği ve Bunun Da Kabul Edildiği (30.10.0.0.229.538.7).
  • T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), Londra Para ve İktisat Konferansı'nda, Baş Delegemiz Tevfik Rüştü’nün Yaptığı Konuşma (30.10.0.0.229.538.8).
  • Süreli Yayınlar
  • (1933, 18 Haziran), “Küçük Devletler Sızlanıyorlar: İktisat Konferansına Büyüklerin Tahakküm Ettiğinden Şikâyet Ediliyor”, Cumhuriyet.
  • (1933, 2 Temmuz), “Londrada İşler Karışıyor: Beş Devletin Amerika’ya Yaptıkları Teklif”, Cumhuriyet.
  • (1933, 5 Temmuz), “Konferansta Faaliyet Durdu: Murahhasımız Münir Bey, Alman Heyetinin Mütaleasına Cevap Vererek Bu Heyetin Beyanatını Protesto Etti”, Cumhuriyet.
  • (1933, 11 Temmuz), “Gümrük Tarifelerinde Tezimiz: İktısat Konferansında Heyetimiz Noktai Nazarını Etraflı Surette İzah Etti” Cumhuriyet.
  • League of Nations (1933), Journal of the Monetary and Economic Conference, 6.
  • League of Nations (1933), Journal of the Monetary and Economic Conference, 12.
  • League of Nations (1933), Journal of the Monetary and Economic Conference, 18.
  • League of Nations (1933), Journal of the Monetary and Economic Conference, 19.
  • League of Nations (1933), Journal of the Monetary and Economic Conference, 21.
  • League of Nations (1933), Journal of the Monetary and Economic Conference, 25.
  • League of Nations (1933), Journal of the Monetary and Economic Conference, 39.
  • Araştırma Eserler
  • ATALAY, Lemi (2017), “Bürokrat, Akademisyen, Siyasetçi Kimliğiyle Cezmi Erçin ve Ekonomik Görüşleri”. Yay. Haz. Erdem ÜNLEN, Türkiye Cumhuriyeti’nin Ekonomik ve Sosyal Tarihi Uluslararası Sempozyumu, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 1197-1220.
  • ATAY, Falih Rıfkı (2019), Londra Konferansı Mektupları, Pozitif Yayınevi, İstanbul.
  • BEREND, Ivan T. (2020), 20. Yüzyıl Avrupa İktisat Tarihi, Çev. Serpil ÇAĞLAYAN, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
  • BORATAV, Korkut (2019), Türkiye İktisat Tarihi: 1908-2015, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara.
  • CEMAL ZİYA BEY (1933), “Dünya İktisat Konferansı Hazırlık Komisyonunda İktisat Vakâleti Namına Şirketler ve Sigortalar Müdürü Cemal Ziya Bey Tarafından Dünya Buhranı Ve İktisadî Ve Nakdî Vaziyetimiz Hakkında Yapılan İzah” Haz. T.C. Hariciye Vekâleti, Dünya Para ve İktisat Konferansı İhzarî Komisyonunda Muhtelif Vekâletler Delegeleri Tarafından İktisadî Vaziyet Hakkında Yapılan Tahliller ve Vaşington Mükâlemeleri Etrafında Düşüncelerimizi Muhtevi Muhtıra, Hariciye Vekâleti Matbaası, Ankara, 7-15.
  • CEZMİ BEY (1933), Dünya İktisadi Konferansına Hazırlık Komisyonunda Maliye Vakâleti Namına Varidat Umum Müdürü Cezmi Bey Tarafından Para Politikası Hakkında Yapılan İptidaî İzah. T.C. Hariciye Vekâleti, Dünya Para ve İktisat Konferansı İhzarî Komisyonunda Muhtelif Vekâletler Delegeleri Tarafından İktisadî Vaziyet Hakkında Yapılan Tahliller ve Vaşington Mükâlemeleri Etrafında Düşüncelerimizi Muhtevi Muhtıra, Hariciye Vekâleti Matbaası, Ankara, 1-6.
  • EDWARDS, Sebastian (2017), “The London Monetary and Economic Conference of 1933 and the End of the Great Depression”, Open Economies Review, 28.3, 431-459.
  • EICHENGREEN, Barry (2008), Globalizing Capital: A History of the International Monetary System, Princeton University Press.
  • EMİROĞLU, Cezmi (1933), Londra Para ve İktisat Konferansı, Damga Matbaası.
  • ERDAL, İbrahim (2021), Türkiye Sanayi ve Maadin Bankası: Cumhuriyetin Milli Burjuva Oluşturma Girişimi, İdeal Kültür Yayıncılık, İstanbul.
  • GALBRAITH, John Kenneth (2009), Büyük Kriz 1929, Çev. Elif Nihan AKBAŞ, Pegasus Yayınları, İstanbul.
  • GÖZCÜ, Alev (2013), 1929 Dünya Ekonomik Buhranı ve Türkiye, Libra Kitapçılık ve Yayıncılık, İstanbul.
  • IŞIK, Nihat ve DUMAN, Erhan (2012), “Reel ve Finansal Göstergeler Açısından 1929 Dünya Ekonomik Buhranı ve 2008 Küresel Krizi: Karşılaştırmalı Bir Analiz”, Manisa Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 19.2, 239-260.
  • İktisat Terimleri Çalışma Grubu (2011), İktisat Terimleri Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara. KAZGAN, Gülten (2005), Türkiye Ekonomisinde Krizler (1929-2001): “Ekonomi politik açısından bir irdeleme”, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
  • MOORE, James Ray (1971), A History of the World Economic Conference London, Doktora Tezi, State University of New York, New York.
  • MORRISON, Rodney J. (1993), “The London Monetary and Economic Conference of 1933: A Public Goods Analysis”, The American Journal of Economics and Sociology, 52.3, 307-321.
  • NÉRÉ, Jasques (1980), 1929 Krizi, Çev. Vamık TOPRAK, Ankara İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Yayınları, Ankara.
  • ORAN, Baskın (2018), Merkez, Çevre, Yarı-Çevre Kavramları. Baskın ORAN (Ed.). Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar (Cilt 1: 1919-1980), İletişim Yayınları, İstanbul, 36.
  • PAMUK, Şevket (2017), Türkiye’nin 200 Yıllık İktisadi Tarihi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
  • POTTER, W. I. (1933), “The World Economic Conference”, The Australian Quarterly, 5.18, 33–46.
  • SAMUEL, Herbert (1933), “The World Economic Conference”, International Affairs, 12.4, 439–459.
  • TEKELİ, İlhan ve İLKİN, Selim (2009), Uygulamaya Geçerken Türkiye’de Devletçiliğin Oluşumu, Bilge Kültür Sanat, İstanbul.
  • TEZEL, Yahya Sezai (2015), Cumhuriyet Dönemi’nin İktisadi Tarihi (1923-1950), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
  • VARLIK, Bülent (1981), “Ahmet Hamdi Başar’da Buğday Meselesi”, Ekonomik Yaklaşım Dergisi, 2.6, 85-105.
  • İnternet Kaynakları
  • United Nations Statistics Division (1962), International Trade Statistics 1900-1960. Erişim Adresi: https://unstats.un.org/unsd/trade/imts/Historical%20data %201900-1960.pdf

Turkey at the London Monetary and Economic Conference of 1933

Year 2024, Volume: 14 Issue: 27, 211 - 242, 31.01.2024
https://doi.org/10.33207/trkede.1356231

Abstract

The purpose of this study is to evaluate the agenda items and outcomes of the London Monetary and Economic Conference of 1933, convened by the League of Nations with the aim of finding common international solutions to the 1929 World Economic Crisis, in terms of the economic policies pursued in Turkey in the early years of the Republic. During the years of the Great Depression, states were pursuing independent economic policies while struggling against the crisis. However, this not only did not solve the problems, but also deepened the economic crisis. At this point, the conference was expected to end the disagreements between the big powers such as the US, Great Britain and France over monetary policies and customs walls and to take common measures against the global economic crisis. However, the conference failed to reach a consensus on monetary policies and the Customs Truce signed at the conference lasted only a few months. On the other hand, Turkey, one of the participating countries of the conference, kept its customs walls high and adopted an anti-devaluation policy in its monetary policies. In essence, this policy was part of the process that had been operating worldwide after the First World War, to the detriment of the industrialized states in the "center". One of the conclusions of the paper is that the divergence of views at the London Conference gave an advantage to "periphery" countries like Turkey, which wanted to pursue independent economic policies in the international conjuncture. Another conclusion reached in the article is that the process of change in the global economy, which started with the First World War and accelerated with the 1929 Crisis, came to light at the London Conference in 1933.

References

  • Devlet Arşivleri
  • T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), Londra Konferansı'nda Çeşitli Devletlerin İleri Sürdükleri Tezlerin Özetleri (30.10.0.0.228.534.19).
  • T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), Londra'da Toplanacak Dünya İktisat ve Para Konferansı'na Katılmanız Hakkında Kararname (30.18.01.02.32.79.6).
  • T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), Londra'da Toplanacak Milletlerarası İktisat Konferansı'na Bolu Milletvekili Falih Rıfkı'nın Müşavir Olarak Katılması (30.18.1.1.2.37.42.4).
  • T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), Londra'da Toplanacak Olan Milletlerarası İktisat Konferansı'na Hariciye Vekili Dr. Tevfik Rüştü’nün Başkanlığında Gidecek Heyet Üyelerine Harcırah ve Siyasi Pasaport Verilmesi (30.18.1.2.37.41.12).
  • T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), Londra'da Toplanan Para ve İktisat Konferansı'na Katılan Devletler Arasında Yapılan, Gümrük Mütarekesi’nin Feshi (30.18.1.2.45.38.19).
  • T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), Londra Para ve İktisat Konferansı'na Katılan Murahhaslarımıza Türkiye’nin de Gümrük Mütarekesine Katılmasını Teklif Ettiği ve Bunun Da Kabul Edildiği (30.10.0.0.229.538.7).
  • T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), Londra Para ve İktisat Konferansı'nda, Baş Delegemiz Tevfik Rüştü’nün Yaptığı Konuşma (30.10.0.0.229.538.8).
  • Süreli Yayınlar
  • (1933, 18 Haziran), “Küçük Devletler Sızlanıyorlar: İktisat Konferansına Büyüklerin Tahakküm Ettiğinden Şikâyet Ediliyor”, Cumhuriyet.
  • (1933, 2 Temmuz), “Londrada İşler Karışıyor: Beş Devletin Amerika’ya Yaptıkları Teklif”, Cumhuriyet.
  • (1933, 5 Temmuz), “Konferansta Faaliyet Durdu: Murahhasımız Münir Bey, Alman Heyetinin Mütaleasına Cevap Vererek Bu Heyetin Beyanatını Protesto Etti”, Cumhuriyet.
  • (1933, 11 Temmuz), “Gümrük Tarifelerinde Tezimiz: İktısat Konferansında Heyetimiz Noktai Nazarını Etraflı Surette İzah Etti” Cumhuriyet.
  • League of Nations (1933), Journal of the Monetary and Economic Conference, 6.
  • League of Nations (1933), Journal of the Monetary and Economic Conference, 12.
  • League of Nations (1933), Journal of the Monetary and Economic Conference, 18.
  • League of Nations (1933), Journal of the Monetary and Economic Conference, 19.
  • League of Nations (1933), Journal of the Monetary and Economic Conference, 21.
  • League of Nations (1933), Journal of the Monetary and Economic Conference, 25.
  • League of Nations (1933), Journal of the Monetary and Economic Conference, 39.
  • Araştırma Eserler
  • ATALAY, Lemi (2017), “Bürokrat, Akademisyen, Siyasetçi Kimliğiyle Cezmi Erçin ve Ekonomik Görüşleri”. Yay. Haz. Erdem ÜNLEN, Türkiye Cumhuriyeti’nin Ekonomik ve Sosyal Tarihi Uluslararası Sempozyumu, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 1197-1220.
  • ATAY, Falih Rıfkı (2019), Londra Konferansı Mektupları, Pozitif Yayınevi, İstanbul.
  • BEREND, Ivan T. (2020), 20. Yüzyıl Avrupa İktisat Tarihi, Çev. Serpil ÇAĞLAYAN, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
  • BORATAV, Korkut (2019), Türkiye İktisat Tarihi: 1908-2015, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara.
  • CEMAL ZİYA BEY (1933), “Dünya İktisat Konferansı Hazırlık Komisyonunda İktisat Vakâleti Namına Şirketler ve Sigortalar Müdürü Cemal Ziya Bey Tarafından Dünya Buhranı Ve İktisadî Ve Nakdî Vaziyetimiz Hakkında Yapılan İzah” Haz. T.C. Hariciye Vekâleti, Dünya Para ve İktisat Konferansı İhzarî Komisyonunda Muhtelif Vekâletler Delegeleri Tarafından İktisadî Vaziyet Hakkında Yapılan Tahliller ve Vaşington Mükâlemeleri Etrafında Düşüncelerimizi Muhtevi Muhtıra, Hariciye Vekâleti Matbaası, Ankara, 7-15.
  • CEZMİ BEY (1933), Dünya İktisadi Konferansına Hazırlık Komisyonunda Maliye Vakâleti Namına Varidat Umum Müdürü Cezmi Bey Tarafından Para Politikası Hakkında Yapılan İptidaî İzah. T.C. Hariciye Vekâleti, Dünya Para ve İktisat Konferansı İhzarî Komisyonunda Muhtelif Vekâletler Delegeleri Tarafından İktisadî Vaziyet Hakkında Yapılan Tahliller ve Vaşington Mükâlemeleri Etrafında Düşüncelerimizi Muhtevi Muhtıra, Hariciye Vekâleti Matbaası, Ankara, 1-6.
  • EDWARDS, Sebastian (2017), “The London Monetary and Economic Conference of 1933 and the End of the Great Depression”, Open Economies Review, 28.3, 431-459.
  • EICHENGREEN, Barry (2008), Globalizing Capital: A History of the International Monetary System, Princeton University Press.
  • EMİROĞLU, Cezmi (1933), Londra Para ve İktisat Konferansı, Damga Matbaası.
  • ERDAL, İbrahim (2021), Türkiye Sanayi ve Maadin Bankası: Cumhuriyetin Milli Burjuva Oluşturma Girişimi, İdeal Kültür Yayıncılık, İstanbul.
  • GALBRAITH, John Kenneth (2009), Büyük Kriz 1929, Çev. Elif Nihan AKBAŞ, Pegasus Yayınları, İstanbul.
  • GÖZCÜ, Alev (2013), 1929 Dünya Ekonomik Buhranı ve Türkiye, Libra Kitapçılık ve Yayıncılık, İstanbul.
  • IŞIK, Nihat ve DUMAN, Erhan (2012), “Reel ve Finansal Göstergeler Açısından 1929 Dünya Ekonomik Buhranı ve 2008 Küresel Krizi: Karşılaştırmalı Bir Analiz”, Manisa Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 19.2, 239-260.
  • İktisat Terimleri Çalışma Grubu (2011), İktisat Terimleri Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara. KAZGAN, Gülten (2005), Türkiye Ekonomisinde Krizler (1929-2001): “Ekonomi politik açısından bir irdeleme”, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
  • MOORE, James Ray (1971), A History of the World Economic Conference London, Doktora Tezi, State University of New York, New York.
  • MORRISON, Rodney J. (1993), “The London Monetary and Economic Conference of 1933: A Public Goods Analysis”, The American Journal of Economics and Sociology, 52.3, 307-321.
  • NÉRÉ, Jasques (1980), 1929 Krizi, Çev. Vamık TOPRAK, Ankara İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Yayınları, Ankara.
  • ORAN, Baskın (2018), Merkez, Çevre, Yarı-Çevre Kavramları. Baskın ORAN (Ed.). Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar (Cilt 1: 1919-1980), İletişim Yayınları, İstanbul, 36.
  • PAMUK, Şevket (2017), Türkiye’nin 200 Yıllık İktisadi Tarihi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
  • POTTER, W. I. (1933), “The World Economic Conference”, The Australian Quarterly, 5.18, 33–46.
  • SAMUEL, Herbert (1933), “The World Economic Conference”, International Affairs, 12.4, 439–459.
  • TEKELİ, İlhan ve İLKİN, Selim (2009), Uygulamaya Geçerken Türkiye’de Devletçiliğin Oluşumu, Bilge Kültür Sanat, İstanbul.
  • TEZEL, Yahya Sezai (2015), Cumhuriyet Dönemi’nin İktisadi Tarihi (1923-1950), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
  • VARLIK, Bülent (1981), “Ahmet Hamdi Başar’da Buğday Meselesi”, Ekonomik Yaklaşım Dergisi, 2.6, 85-105.
  • İnternet Kaynakları
  • United Nations Statistics Division (1962), International Trade Statistics 1900-1960. Erişim Adresi: https://unstats.un.org/unsd/trade/imts/Historical%20data %201900-1960.pdf
There are 47 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Subjects History of The Republic of Turkiye
Journal Section Research Articles
Authors

Erdem Meraklı 0000-0003-2435-9926

Publication Date January 31, 2024
Submission Date September 6, 2023
Published in Issue Year 2024 Volume: 14 Issue: 27

Cite

APA Meraklı, E. (2024). 1933 LONDRA PARA VE İKTİSAT KONFERANSI’NDA TÜRKIYE. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 14(27), 211-242. https://doi.org/10.33207/trkede.1356231