Abstract
Emperyalistler Orta Doğu Coğrafyasını yeniden şekillendirirken önce bölgede yaşayan halklara bazı vaatlerde bulunmuş, amaçlarına ulaştıklarında da söz konusu millet ve etnik gruplara sırtını dönmüşlerdir. İngilizlerin I. Dünya Savaşında Irak’ı işgal etmeleriyle birlikte Irak’ta bulunan halklar söz konusu vaatlerden nasibini almıştır. İngilizlerin Kürtlere karşı da düalist bir politikası olmuştur. Bu anlamda İngilizler I. Dünya Savaşında Irak’ı işgal ederken onların burada yürüttüğü düalist politikalara karşı Süleymaniye’de yaşayan Şeyh Mahmut Berzinci, 1919’da bir başkaldırı içine girmiştir. Şeyh Mahmut’un amacı, Irak Kürtlerinin İngilizlerin ve Arapların egemenliği altına girmeden kendilerine bağımsız bir statü kazandırması olmuştur. Bu makalede, 1919 yılından başlayıp 1932 yılına kadar devam eden Şeyh Mahmut Berzinci hareketi tarihi malumatlara dayanarak açıklamaya çalışılmıştır. Çalışma literatür okumasına dayanan nitel bir araştırmadır. Çeşitli kitap, dergi, tez ve makalelerden derlenen bu çalışma ile Şeyh Mahmut hareketinin sebep ve sonuçları açıklanmaya çalışılmıştır. Bu araştırmayı önemli kılan sebep, Şeyh Mahmut hareketi ile ilgili farklı kaynaklardaki parçalı verileri bütünleştirmektir. Şeyh’in hareketi üzerinde, ciltlerce kitap yazılmıştır, bu makalede söz konusu çalışmaların sadece kısa bir özetini verilmeye çalışılmıştır.
Keywords
References
- Barzani, M. (2006). Barzani ve Kürt Ulusal Özgürlük Hareketi. Cilt: I, Doz Yayınları, İstanbul.
- Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), BEO 444-33240, 24.01.1312.
- Bruinessen, M.V. (1993). Kürdistan Üzerine Yazılar. Çev. Komisyon, İletişim Yayınları, İstanbul. Celil, C. Lazarev M. ve diğerleri. (1998). Yeni ve Yakın Çağda Kürt Siyaset Tarihi, Sovyetler Birliği Bilimler Akademisi ve Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği Kürt Komisyonu. Çev. M. Aras, Peri Yayınları, İstanbul.
- Duru, O. (2010).Irak Kürt Muhalefet Hareketinde Uluslararası Boyut: 1918-1975 Arası Dönemin Analizi, Alternatif Politika, Özel Sayı 1, 74-112.
- Korkmaz, E. (2021). 1914-1924 Yılları Arasında Hakkari’deki Nasturi Olaylarının Sosyo-politik Analizi. Peywend Yayınları, Van.
- Genelkurmay Başkanlığı, Askeri Tarih Bülteni, Yıl:4, Sayı: 7, 28 Şubat 1979.
- Hilmi, R. (1956). Anılar: Tanığının Dilinden Şeyh Mahmut Berzinci Hareketi. A. Pışderi (Çev.), Peri Yayınları, 2010, İstanbul. Kavak, A. (2015). XVIII. Yüzyılda Kuzey Irak’ta Tasavvufî Faaliyet Yürüten Kâdirî Şeyhleri, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XIX-II. Kavak, A. (2018). Anadolu’nun İlim ve Tasavvuf Hayatında Öne çıkan Berzinci Uleması, Şırnak Üniversitesi İlahiyat Dergisi, yıl: 9 cilt: IX, sayı: 20.
- Kurubaş, E. (204). Kürt Sorununun Uluslararası Boyutu ve Türkiye. Nobel Yayınları, Ankara.
- Kutschera, C. (2006). Kürt Ulusal Hareketi. F. Başkaya (çev.), Avesta Yayınları, İstanbul.
- Meray, S. (1969). Lozan Barış Konferansı: Tutanaklar Belgeler, Cilt: I, Araştırma Merkezi Dergisi, C. 21, S. 63. Mıhoyan, Ş.X. (1998). İki Dünya Savaşı Arasında Irak’ta Kürt Sorunu. Peri Yayınları.
- Minorsk, V. & Bois, T. (2008). Kürt Milliyetçiliği, E. Karahan, H. Akkuş, N. Uğurlu (Çev.), Örgün Yayınevi, İstanbul.
- Natali, D. (2009). Kürtler ve Devlet: Irak, Türkiye ve İran’da Ulusal Kimliğin Gelişmesi. İ. Bingöl (Çev.), Avesta Yayınları.
- Özoğlu, H. (2014). Birinci Dünya Savaşı ve Kürtlerin Devleti,
- http://www.aljazeera.com.tr/gorus/birinci-dunya-savasi-ve-kurtlerin-devleti, Erişim: 28.04.2022.
- Suveyriki, M. A. (2006), Mucemu Alami’l-Kurd, Suleymaniye: Binkey Jin, 558, Aktaran: Kavak, 2018.
- Şirin, F. S. (2017). Mr. Alex K. Helm’in Doğu Anadolu ve Karadeniz Gezisi (1929). ISSN: 1309 4173 (Online) 1309 - 4688 (Print) Volume 9 Issue 2, A Tribute To Prof. Dr. Ali BİRİNCİ, p. 205-223.
- Tan, A. (2020). Ortadoğu’nun Notları (26): Şeyh Mahmut Berzinci, İndependent Türkçe, erişim: 18.04.2022.
- Wagner, H. L. (2004). The Division of the Middle East: The Treaty of Sèvres. Chelsea House Publishers.
- Wikiwand, EarlyKurdishNationalism, www.wikiwand.com/en/Early_Kurdish_nationalism , Erişim: 03.12.2018.
- Yılmaz, H. (2014). Mustafa Kemal Paşa-Emir Faysal Anlaşması ve Milli Mücadele Döneminde Suriye ve Irak, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, Yıl 10, Sayı 20, (Güz2014),s. 289-306.
- Yıldız, H. (2005). Fransız Belgeleri ile Sevr-Lozan-Musul Üçgeninde Kürdistan. Doz Yayınları, İstanbul. Yüce, İ. (2018). Kürdistan Kralı: Şeyh Mahmut Berzinci, Rudav Gazetesi: Görüş, http://www.rudaw.net/turkish/opinion/13072018, Erişim: 02.12.2021.
Abstract
While the imperialists were reshaping the Middle East Geography, they first made some promises to the people living in the region, and when they achieved their goals, they turned their backs on the mentioned nations and ethnic groups. With the British occupation of Iraq in the First World War, the peoples in Iraq got their share of these promises. The British also had a dualist policy towards the Kurds. In this sense, Sheikh Mahmut Berzinci, who lived in Sulaymaniyah against the dualist policies pursued by the British during the First World War invading Iraq, started a revolt in 1919. Sheikh Mahmud's aim was to give the Iraqi Kurds an independent status without falling under the domination of the British and Arabs. In this article, the Sheikh Mahmut Berzinci movement, which started in 1919 and continued until 1932, was tried to be explained based on historical information. The study is a qualitative research based on literature reading. With this study, which was compiled from various books, journals, theses and articles, the reasons and results of the Sheikh Mahmut movement were tried to be explained. The reason that makes this research important is to integrate the fragmented data from different sources about the Sheikh Mahmut movement. Volumes of books have been written on the Sheikh's movement, and in this article, only a brief summary of the aforementioned studies has been tried to be given.
Keywords
References
- Barzani, M. (2006). Barzani ve Kürt Ulusal Özgürlük Hareketi. Cilt: I, Doz Yayınları, İstanbul.
- Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), BEO 444-33240, 24.01.1312.
- Bruinessen, M.V. (1993). Kürdistan Üzerine Yazılar. Çev. Komisyon, İletişim Yayınları, İstanbul. Celil, C. Lazarev M. ve diğerleri. (1998). Yeni ve Yakın Çağda Kürt Siyaset Tarihi, Sovyetler Birliği Bilimler Akademisi ve Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği Kürt Komisyonu. Çev. M. Aras, Peri Yayınları, İstanbul.
- Duru, O. (2010).Irak Kürt Muhalefet Hareketinde Uluslararası Boyut: 1918-1975 Arası Dönemin Analizi, Alternatif Politika, Özel Sayı 1, 74-112.
- Korkmaz, E. (2021). 1914-1924 Yılları Arasında Hakkari’deki Nasturi Olaylarının Sosyo-politik Analizi. Peywend Yayınları, Van.
- Genelkurmay Başkanlığı, Askeri Tarih Bülteni, Yıl:4, Sayı: 7, 28 Şubat 1979.
- Hilmi, R. (1956). Anılar: Tanığının Dilinden Şeyh Mahmut Berzinci Hareketi. A. Pışderi (Çev.), Peri Yayınları, 2010, İstanbul. Kavak, A. (2015). XVIII. Yüzyılda Kuzey Irak’ta Tasavvufî Faaliyet Yürüten Kâdirî Şeyhleri, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XIX-II. Kavak, A. (2018). Anadolu’nun İlim ve Tasavvuf Hayatında Öne çıkan Berzinci Uleması, Şırnak Üniversitesi İlahiyat Dergisi, yıl: 9 cilt: IX, sayı: 20.
- Kurubaş, E. (204). Kürt Sorununun Uluslararası Boyutu ve Türkiye. Nobel Yayınları, Ankara.
- Kutschera, C. (2006). Kürt Ulusal Hareketi. F. Başkaya (çev.), Avesta Yayınları, İstanbul.
- Meray, S. (1969). Lozan Barış Konferansı: Tutanaklar Belgeler, Cilt: I, Araştırma Merkezi Dergisi, C. 21, S. 63. Mıhoyan, Ş.X. (1998). İki Dünya Savaşı Arasında Irak’ta Kürt Sorunu. Peri Yayınları.
- Minorsk, V. & Bois, T. (2008). Kürt Milliyetçiliği, E. Karahan, H. Akkuş, N. Uğurlu (Çev.), Örgün Yayınevi, İstanbul.
- Natali, D. (2009). Kürtler ve Devlet: Irak, Türkiye ve İran’da Ulusal Kimliğin Gelişmesi. İ. Bingöl (Çev.), Avesta Yayınları.
- Özoğlu, H. (2014). Birinci Dünya Savaşı ve Kürtlerin Devleti,
- http://www.aljazeera.com.tr/gorus/birinci-dunya-savasi-ve-kurtlerin-devleti, Erişim: 28.04.2022.
- Suveyriki, M. A. (2006), Mucemu Alami’l-Kurd, Suleymaniye: Binkey Jin, 558, Aktaran: Kavak, 2018.
- Şirin, F. S. (2017). Mr. Alex K. Helm’in Doğu Anadolu ve Karadeniz Gezisi (1929). ISSN: 1309 4173 (Online) 1309 - 4688 (Print) Volume 9 Issue 2, A Tribute To Prof. Dr. Ali BİRİNCİ, p. 205-223.
- Tan, A. (2020). Ortadoğu’nun Notları (26): Şeyh Mahmut Berzinci, İndependent Türkçe, erişim: 18.04.2022.
- Wagner, H. L. (2004). The Division of the Middle East: The Treaty of Sèvres. Chelsea House Publishers.
- Wikiwand, EarlyKurdishNationalism, www.wikiwand.com/en/Early_Kurdish_nationalism , Erişim: 03.12.2018.
- Yılmaz, H. (2014). Mustafa Kemal Paşa-Emir Faysal Anlaşması ve Milli Mücadele Döneminde Suriye ve Irak, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, Yıl 10, Sayı 20, (Güz2014),s. 289-306.
- Yıldız, H. (2005). Fransız Belgeleri ile Sevr-Lozan-Musul Üçgeninde Kürdistan. Doz Yayınları, İstanbul. Yüce, İ. (2018). Kürdistan Kralı: Şeyh Mahmut Berzinci, Rudav Gazetesi: Görüş, http://www.rudaw.net/turkish/opinion/13072018, Erişim: 02.12.2021.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Political Science |
| Journal Section | Tarih |
| Authors | |
| Early Pub Date | August 30, 2022 |
| Publication Date | August 30, 2022 |
| Submission Date | May 4, 2022 |
| Acceptance Date | July 25, 2022 |
| Published in Issue | Year 2022 Issue: 17 |
