Abstract
Bu çalışmadaki maksat Nasîrüddîn-i Tûsî’nin,
alışılagelindiği üzere, erdemli devlet(ler) - erdemli olmayan devletler, başka
bir ifadeyle ideal devlet(ler) - ideal olmayan devletler tasnifini bir defa
daha aktarmak değildir. Şüphesiz Tûsî’nin bu konudaki tasnifleri en iyi biçimiyle
yine kendi metinlerinden, özellikle Ahlâk-ı Nâsırî’den okunabilir.
Aksine buradaki amaç, ister erdemli olsun ister erdemli olmasın,
Tûsî’nin metinlerindeki bütün iktidar biçimlerini ortak kesen ontolojik ilkenin
ne olduğunu tespit etmek, bu ilkenin hem aşkınlık hem de içkinlik düzlemleriyle
ya da salt bilgi ve salt eylem alanlarıyla aynı anda kesişen bir metafora nasıl
dönüştüğünü ve Tûsî düşüncesinde bu metaforun normatif bir teleoloji bağlamında
ideal olan işleyişini göstermektir. Kavramsal çerçevesi
bakımından insan doğası gereği toplumsal bir varlıktır şeklinde Aristo’ya
referansla kullanılan bu ilkeye mahiyeti bakımından ise, Aristo’nun öncesi ve
özellikle hocası Eflâtun da (Platon) dahil olmak üzere, hemen hemen bütün
klasik siyaset düşünürleri müracaat ederler. Başvurulan bu mahiyet, en kaba
haliyle, insanî varoluşun ancak toplumsal bir bedende mümkün olduğu
düşüncesidir. Tûsî düşüncesinde ise bu ilkenin özellikle belirlediği şey,
insana özgü siyasî eylemin bir toplum içinde ya da bütün bireyleri aşkın
toplumsal bir bedende tahayyül edilebileceğidir. Ancak Tûsî literatüründe, bu
bedenin organlarını veya bileşenlerini bütünlüklü bir birliğe kavuşturarak yetkinleştiren
sürecin ne olduğu, bu sürecin siyaset felsefesinin Aristocu kurucu ilkesiyle
ilişkisinin nasıl kurulduğu sorusu henüz açıklıkla sorulmuş değildir. Tûsî’nin anlaşılmasında
oldukça önemli olan bu sorunun mümkün cevabı, onun, söz konusu kurucu ilke
bağlamında her biri insan doğasında köklenen bazı ikilikler arasındaki
gerilimleri nasıl aştığını ya da elediğini ve bütün bu ikilikleri veya
çoklukları birbirini onaylayarak bütünleyen bir birliğe nasıl kavuşturduğunu göstermekle
bulunabilir.
Keywords
Nasîrüddîn-i Tûsî toplumsal beden içkinlik düzlemi aşkınlık düzlemi birlik/yetkinlik ideal yönetim
References
- Aristotle, Politics, trc. ve ed. C. D. C. Reeve, Indianapolis: Hackett Publishing Company, 1998.
- Aristotle, The Nicomachean Ethics, trc. David Ross, ed. Lesley Brown, New York: Oxford University Press, 2009.
- Demirkol, Murat, Nasîreddin Tûsî’nin Ahlâk Felsefesine Etkisi, Ankara: Fecr Yayınları, 2011.
- Fahreddin er-Râzî, el-Muhassal, nşr. Hüseyin Atay, Kahire: Mektebetü dâri’t-türâs, 1411.
- Fahreddin er-Râzî, Şerhu Uyûni’l-hikme, nşr. Ahmed Hicâzî es-Sekkā, Tahran: Müessesetü’s-Sâdık, t.y.
- Fahreddin er-Râzî, Şerhu’l-İşârât ve’t-tenbîhât, nşr. Ali Rızâ Necefzâde, Tahran: Encümen-i Âsâr ve Mefâhir-i Ferhengî, 1384hş.
- Gökdağ, Kamuran, İbn Haldûn’un Toplum ve Siyaset Teorisinde Asabiyet (doktora tezi), İstanbul Üniversitesi, 2017.
- Hillî, İbnü’l-Mutahhar, Keşfü’l-murâd fî şerhi Tecrîdi’l-i‘tikād, Beyrut: Müessesetü’l-A‘lemî li’l-matbûât, 1408/1988.
- İbn Miskeveyh, Tehzîbü’l-ahlâk, trc. Abdulkadir Şener v.dğr., İstanbul: Büyüyen Ay, 2003.
- İbn Sînâ, Risâletü ecvibeti an aşere mesâil, Resâilü İbn Sînâ içinde, nşr. Hilmi Ziya Ülken, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, 1953, II, 76-83.
- İbn Sînâ, el-İşârât ve’t-tenbîhât, nşr. Süleyman Dünyâ, Kahire: Dârü’l-maârif bi-Mısr, 1968.
- İbn Sînâ, eş-Şifâ et-Tabîiyyât: el-Hayevân, nşr. Saîd Zâyed, Kum: Mektebetü Âyetullahi’l-Uzmâ el-Mar‘aşî en-Necefî, 1984.
- İbn Sînâ, en-Necât, nşr. Mâcid Fahrî, Beyrut: Dârü’l-âfâki’l-cedîde, 1982.
- İbn Sînâ, Kitâbü’ş-Şifâ: Metafizik, I-II, trc. Ekrem Demirli-Ömer Türker, İstanbul: Litera Yayıncılık, 2004-2005.
- İbn Sînâ, Uyûnü’l-hikme, nşr. Abdurrahman Bedevî, Beyrut: Dârü’l-kalem, 1980.
- Kaya, M. Cüneyt, “In The Shadow of “Prophetic Legislation”: The Venture of Practical Philosophy After Avicenna”, Arabic Sciences and Philosophy, 24/2 (2014): 269-296.
- Kaya, M. Cüneyt, ““Peygamberin Yasa Koyuculuğu”: İbn Sînâ’nın Amelî Felsefe Tasavvuruna Bir Giriş Denemesi”, Dîvân: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, sy. 27 (2009): 57-91.
- Plato, The Laws of Plato, trc. ve ed. Thomas L. Pangle, London: The University of Chicago Press, 1988.
- Plato, The Republic of Plato, trc. ve ed. Allan Bloom, New York: Basic Books, 1968.
- Tiryaki, M. Zahit - Kübra Bilgin Tiryaki (ed.), İslam Düşüncesinde Mizaç Teorileri, Ankara: Nobel Yayınları, 2016.
- Tûsî, Nasîrüddin, Risâletü’l-imâme, Telhîsü’l-Muhassal içinde, nşr. Abdullah Nûrânî, Tahran: Müessese-i Mütâlaât-ı İslâmî Dânişgâh-ı McGill Şu‘be-i Tahrân, 1359hş./1980.
- Tûsî, Nasîruddin, Ahlâk-ı Nâsırî, trc. Anar Gafarov-Zaur Şükürov, İstanbul: Litera Yayıncılık, 2007.
- Tûsî, Nasîruddin, Evsâfü’l-eşrâf, nşr. M. Mehdî Şemseddin, Tahran: Sâzmân-i Çâp ve İntişârât, Vizâret-i Ferheng ve İrşâd-ı İslâmî, 1373.
- Tûsî, Nasîruddin, Risâle fî kavâidi’l-akāid, nşr. Ali Hasan Hâzim, Beyrut: Dârü’l-gurbe, 1413/1992.
- Tûsî, Nasîruddin, Şerhu’l-İşârât ve’t-tenbîhât, Kum: Neşrü’l-belâga, 1375.
- Tûsî, Nasîruddin, Tecrîdü’l-i‘tikād, nşr. M. Cevâd el-Hüseynî, Kum: Mektebü’l-a‘lâmi’l-İslâmî, 1407.
- Tûsî, Nasîruddin, Telhîsü’l-Muhassal, nşr. Abdullah Nûrânî, Tahran: Müesse-i Mütâlaât-ı İslâmî Dânişgâh-ı McGill Şu‘be-i Tahrân, 1359hş./1980.
Abstract
The objective of this study is not to reproduce
once again Tūsī’s usual classification of virtuous cities and non-virtuous
cities or ideal and non-ideal cities. One can learn about these classifications
through his own works, particularly from Nasirean Ethics (Akhlāq-i Naṣirī). Rather, the objective here is to specify the ontological principle
that serves as the common denominator to all forms of power in Tūsī’s works, be it
virtuous or non-virtuous, and to show how this principle becomes a metaphor through its transcendental and immanent levels or
by its grounds of pure knowledge and pure action as well as how he processes
this metaphor in a normative teleology. For its conceptual vocabulary, almost
all classical political thinkers refer to this principle as formulated by
Aristotle in the phrase, “Man
is by nature a social animal.” The similarities and differences in
philosophers’ perspectives on the identity of power depend on their definition
of the social/political content of this principle in relation to “human nature.” Therefore, they discuss the social
life and the ideal form or management of this social life directly in relation
to human nature. One can argue, however, that although all thinkers,
principally classical philosophers, have their own vocabularies and conceptual
preferences on the subject, they theorize within a similar epistemological
framework. They discuss the premise, “Man
is by nature a social animal,” on two grounds. In other words, this premise
that finds its base in the separation of body and soul reaches to the
distinction of society and ideal society by analyzing essential human needs and
human needs for perfection. These needs can be placed onto immanent ground as
corporal needs-society and onto transcendental ground as soul-perfective
needs-ideal society. However, a tension in theoretical discussions of the
subject always exists. This tension between grounds exists in parallel to the
search for ideal politics and the secondary expositions on this search whose
focal point moves toward extremes. Sometimes this tension increases to the
level that it creates an opposition between two grounds, and reproduces both of
them in a contradictory way to their own premises. This practice of
reproduction covers the shared field of these two grounds and the exchanges
between these grounds through these correlations.
Tūsī’s conception of social body enables us to
understand all political practices occurring within the shared space where
immanence and transcendence meet in two-dimensional correlations. The
particular thing that this principle determines in Tūsī’s thought is that the
political action specific to the human being can be imagined in a society or a
social body transcendent of all its individuals. The literature on Tūsī,
however, has not openly questioned the process of perfection of this body’s
organs or components by turning them into a whole union. Also, the question of
how the political philosophy of this process is related to Aristotelian
constitutive premise has not been addressed yet. A possible answer to this question can be found by showing how one overcomes or eliminates the dualisms taking root in human
nature within the context of this premise and how she or he arrives to a
complete union by approving of each element in dualisms or multitudes. Human
nature, society or politics are taken as identical issues in Tūsī’s political
philosophy. The most important source of this idea of identicalness, which has
its roots
in Ancient Greece, for Tūsī and even in the present day with
various differences and antitheses is to relate the premise that man is by
nature a social animal
with spiritual and corporal needs and at the same time with immanent and
transcendent grounds. Two kinds of body — man and society — are conceived of as
connected to the same causational principle and to the same processes. Tūsī grounds
this thought in the theory of needs based on the union and harmony between
corporal organs and spiritual powers. In this sense, the premise that man is
by nature a social animal is explained in his thought both through immanent
needs based on body and through transcendental needs based on soul.
According to Tūsī, even though a complete
opposition can be created by pulling two grounds to the extremes, they cannot
be separated completely, because a connection between grounds taking root
within human nature always exists. The illusion or image of separation occurs when
one ground seizes the other in possession or dispossession of the other through
this connection. For example, the domination of reason in soul-related
perfections in the transcendental ground occurs not by destroying the corporal
needs in the immanent ground, such as desire and anger, but, on the contrary,
by bringing that desire and anger into a balance and controlling it through a
superior position. On the other hand, placing the corporal needs to this
position limits soul-related perfections. Staying within the normative
teleology of the classical philosophy, Tūsī treats the first status as the
health of the whole, composition or body and the second status as its illness.
Therefore, in both health and illness, grounds can play actively to place itself
into this dominant position during the human process of being human. In other words, the principal thing that
distinguishes human association from other animal associations or commonalities
is an association in which both grounds can be active at the same time despite
their variable conditioned differences. Just as encoding health and illness
tendencies in relations between body and organs, these grounds that can be
active only by encoding similar
tendencies in the social body and organs proportional to their levels of
functionalities. Tūsī transforms the relationship between the tendencies
returning to or rooting in these grounds to the body-organ metaphor in the
logic of balance in the
theory of disposition and treats it as a common denominator for both bodies.
Keywords
Naṣīr al-Dīn al-Tūsī social body ground of immanence ground of transcendence unity/perfection perfect political power
References
- Aristotle, Politics, trc. ve ed. C. D. C. Reeve, Indianapolis: Hackett Publishing Company, 1998.
- Aristotle, The Nicomachean Ethics, trc. David Ross, ed. Lesley Brown, New York: Oxford University Press, 2009.
- Demirkol, Murat, Nasîreddin Tûsî’nin Ahlâk Felsefesine Etkisi, Ankara: Fecr Yayınları, 2011.
- Fahreddin er-Râzî, el-Muhassal, nşr. Hüseyin Atay, Kahire: Mektebetü dâri’t-türâs, 1411.
- Fahreddin er-Râzî, Şerhu Uyûni’l-hikme, nşr. Ahmed Hicâzî es-Sekkā, Tahran: Müessesetü’s-Sâdık, t.y.
- Fahreddin er-Râzî, Şerhu’l-İşârât ve’t-tenbîhât, nşr. Ali Rızâ Necefzâde, Tahran: Encümen-i Âsâr ve Mefâhir-i Ferhengî, 1384hş.
- Gökdağ, Kamuran, İbn Haldûn’un Toplum ve Siyaset Teorisinde Asabiyet (doktora tezi), İstanbul Üniversitesi, 2017.
- Hillî, İbnü’l-Mutahhar, Keşfü’l-murâd fî şerhi Tecrîdi’l-i‘tikād, Beyrut: Müessesetü’l-A‘lemî li’l-matbûât, 1408/1988.
- İbn Miskeveyh, Tehzîbü’l-ahlâk, trc. Abdulkadir Şener v.dğr., İstanbul: Büyüyen Ay, 2003.
- İbn Sînâ, Risâletü ecvibeti an aşere mesâil, Resâilü İbn Sînâ içinde, nşr. Hilmi Ziya Ülken, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, 1953, II, 76-83.
- İbn Sînâ, el-İşârât ve’t-tenbîhât, nşr. Süleyman Dünyâ, Kahire: Dârü’l-maârif bi-Mısr, 1968.
- İbn Sînâ, eş-Şifâ et-Tabîiyyât: el-Hayevân, nşr. Saîd Zâyed, Kum: Mektebetü Âyetullahi’l-Uzmâ el-Mar‘aşî en-Necefî, 1984.
- İbn Sînâ, en-Necât, nşr. Mâcid Fahrî, Beyrut: Dârü’l-âfâki’l-cedîde, 1982.
- İbn Sînâ, Kitâbü’ş-Şifâ: Metafizik, I-II, trc. Ekrem Demirli-Ömer Türker, İstanbul: Litera Yayıncılık, 2004-2005.
- İbn Sînâ, Uyûnü’l-hikme, nşr. Abdurrahman Bedevî, Beyrut: Dârü’l-kalem, 1980.
- Kaya, M. Cüneyt, “In The Shadow of “Prophetic Legislation”: The Venture of Practical Philosophy After Avicenna”, Arabic Sciences and Philosophy, 24/2 (2014): 269-296.
- Kaya, M. Cüneyt, ““Peygamberin Yasa Koyuculuğu”: İbn Sînâ’nın Amelî Felsefe Tasavvuruna Bir Giriş Denemesi”, Dîvân: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, sy. 27 (2009): 57-91.
- Plato, The Laws of Plato, trc. ve ed. Thomas L. Pangle, London: The University of Chicago Press, 1988.
- Plato, The Republic of Plato, trc. ve ed. Allan Bloom, New York: Basic Books, 1968.
- Tiryaki, M. Zahit - Kübra Bilgin Tiryaki (ed.), İslam Düşüncesinde Mizaç Teorileri, Ankara: Nobel Yayınları, 2016.
- Tûsî, Nasîrüddin, Risâletü’l-imâme, Telhîsü’l-Muhassal içinde, nşr. Abdullah Nûrânî, Tahran: Müessese-i Mütâlaât-ı İslâmî Dânişgâh-ı McGill Şu‘be-i Tahrân, 1359hş./1980.
- Tûsî, Nasîruddin, Ahlâk-ı Nâsırî, trc. Anar Gafarov-Zaur Şükürov, İstanbul: Litera Yayıncılık, 2007.
- Tûsî, Nasîruddin, Evsâfü’l-eşrâf, nşr. M. Mehdî Şemseddin, Tahran: Sâzmân-i Çâp ve İntişârât, Vizâret-i Ferheng ve İrşâd-ı İslâmî, 1373.
- Tûsî, Nasîruddin, Risâle fî kavâidi’l-akāid, nşr. Ali Hasan Hâzim, Beyrut: Dârü’l-gurbe, 1413/1992.
- Tûsî, Nasîruddin, Şerhu’l-İşârât ve’t-tenbîhât, Kum: Neşrü’l-belâga, 1375.
- Tûsî, Nasîruddin, Tecrîdü’l-i‘tikād, nşr. M. Cevâd el-Hüseynî, Kum: Mektebü’l-a‘lâmi’l-İslâmî, 1407.
- Tûsî, Nasîruddin, Telhîsü’l-Muhassal, nşr. Abdullah Nûrânî, Tahran: Müesse-i Mütâlaât-ı İslâmî Dânişgâh-ı McGill Şu‘be-i Tahrân, 1359hş./1980.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Religious Studies |
| Journal Section | Makaleler |
| Authors | |
| Publication Date | September 30, 2018 |
| Published in Issue | Year 2018 Issue: 40 |
