Abstract
In classical Persian poetry, the only prosodic system known as "aruz" was discovered by
Muslim Arabs and was primarily systemized by Halil bin Ahmed (d. 175/791) and
introduced into Persian literature with some modifications. Persian aruz, was adopted in
literatures within the sphere of Islamic civilization, including especially the Turkish
literature. Many valuable works have been composed using this prosodic system.
In the past, numerous valuable works were dedicated to teaching aruz, and practical
methods were developed for its application. Although the significance of these activities
has decreased to some extent today, it is inevitable for these nations to somehow preserve
this cultural heritage to safeguard it.
This work has been prepared in accordance with scientific methods and with reliable
sources to guide researchers and students of Persian literature, in light of the reasons
presented. The article discusses a brief history of aruz, its significance, and instructional
methods for aruz. It also provides information on the primary meters used in Persian
poetry along with examples and necessary explanations.
Keywords
References
- Belenkuyu, Bekir, “Aruz Veznine Göre Mısraın Son Hecesi”, New Era International Journal of Interdisciplinary Social Researches, S.16 (2022), s. 61-71.
- Çetin, M. Nihad, “Aruz”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), İstanbul, 1991, C.III, s. 424-437.
- Değirmençay, Veyis, Farsça Aruz ve Kafiye, Atatürk Üniversitesi Ofset.T., Erzurum, 2012.
- Hânlerî, Pervîz N., Tahkîk-i intikâdî der arûz-i Fârsî, Tahran, 1327 hş. İlaydın, Hikmet, Türk Edebiyatında Nazım, 4. bs., İstanbul, 1964.
- Köprülü, M. Fuad, “Aruz”, İslâm Ansiklopedisi, Milli Eğitim Bakanlığı Yay., İstanbul, 1940, C. I, s. 625-653.
- Mehmed Lütfi, Menbau’l-bahreyn ve mecmau’l-arûzeyn, İstanbul 1330. Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî, Külliyyât-ı Şems yâ Dîvân-ı Kebîr, I-IX, nşr. Bedîuzzaman Furûzanfer, Emîr-i Kebîr Yayınları, Tahran, 1336-1346 hş.
- Nasîrüddîn-i Tûsî, Mi‘yaru’l-eş‘âr, Tahran, 1325 hş.
- Öz, Yusuf, Tarih Boyunca Farsça-Türkçe Sözlükler, Türk Dil Kurumu Yay., Ankara, 2010.
- Reşîd, Nazariyyât-ı edebiyye, İstanbul, 1328.
- Reşîdüddîn-i Vatvât, Muhtasarî der ilm-i arûz, nşr. A.Ateş-A.Tarzî, (Farsça Grameri içinde), İstanbul, 1954, s. 252-263.
- Seyfî-i Buhârâyî, Arûz-i Seyfî, nşr. H. Blochmann (The Prosody of The Persians isimli eserin sonunda), Amsterdam, 1970.
- Sürûrî, Mustafa b. Şa’bân, Bahrü’l-maârif, haz. Yakup Şafak (Sürûrî’nin Bahrü’l-maârif’i ve Enisü’l-uşşâk ile Mukayesesi, Atatürk Üni. Sosyal Bilimler Enstitüsü, basılmamış doktora tezi), Erzurum 1991.
- Şemîsâ, Sîrûs, Arûz ve Kâfiye, 4.bs., İntişârât-i Dânişgâh-i Peyâm-i Nûr, 1383 hş.
- Şemsüddîn Muhammed b. Kays er-Râzî el-Mu’cem fî meâyîri eş’âri’l-Acem, nşr. Sîrûs Şemîs, İntişârât-i Firdevs, 1373 hş.
- Şafak, Yakup , “Aruzda Taktî Usûlü’ne Dair”, Yedi İklim, S.65 (Ağ.1995), s. 12-13.
- Şafak, Yakup, “Fars ve Türk Edebiyatlarındaki Aruz Vezinlerinin Ritmik Yapıları Üzerine Düşünceler”, Yedi İklim, S.70 (Ocak-1996), s. 31-34.
- Şafak, Yakup, Aruz Terimleri, Saye Basımevi, Konya, 2003.
- Tâhirü’l-Mevlevî, Edebiyat Lügati, nşr. Kemal Edip Kürkçüoğlu, Enderun Kitabevi, İstanbul, 1973.
- https://ganjoor.net/amar, 14 Şehrîver 1402 hş. (5.9.2023).
Abstract
Klâsik Fars şiirinde yegâne vezin sistemi olan aruz, müslüman Araplar tarafından bulunmuş; büyük ölçüde Halîl bin Ahmed (ö.175/791) tarafından sisteme bağlanmış ve bazı değişikliklerle oradan Fars edebiyatına geçmiştir. Fars aruzu, başta Türk edebiyatı olmak üzere İslâm Medeniyeti dairesindeki diğer edebiyatlarda da benimsenmiş; nice değerli eser, bu vezin sistemiyle kaleme alınmıştır.
Aruz öğretimi için geçmişte birçok kıymetli çalışma yapılmış, pratik için yöntemler geliştirilmiştir. Asırlarca süren bu faaliyetler, bugün önemini kısmen de olsa yitirmiş olmakla birlikte söz konusu milletlerin kültürel miraslarına sahip çıkabilmeleri için onu bir şekilde yaşatmaları kaçınılmazdır.
Bu çalışma arzedilen gerekçelerle Fars edebiyatı araştırmacılarına ve öğrencilere yol göstermek amacıyla, güvenilir kaynaklar ışığında, ilmî usûller takip edilerek hazırlanmıştır. Makalede aruzun kısa tarihçesi, önemi, aruz öğretiminde usûl gibi konular ele alınmış; Fars şiirinde kullanılan başlıca vezinler, örnekleriyle beraber verilmiş, gerekli açıklamalar yapılmıştır.
Keywords
References
- Belenkuyu, Bekir, “Aruz Veznine Göre Mısraın Son Hecesi”, New Era International Journal of Interdisciplinary Social Researches, S.16 (2022), s. 61-71.
- Çetin, M. Nihad, “Aruz”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), İstanbul, 1991, C.III, s. 424-437.
- Değirmençay, Veyis, Farsça Aruz ve Kafiye, Atatürk Üniversitesi Ofset.T., Erzurum, 2012.
- Hânlerî, Pervîz N., Tahkîk-i intikâdî der arûz-i Fârsî, Tahran, 1327 hş. İlaydın, Hikmet, Türk Edebiyatında Nazım, 4. bs., İstanbul, 1964.
- Köprülü, M. Fuad, “Aruz”, İslâm Ansiklopedisi, Milli Eğitim Bakanlığı Yay., İstanbul, 1940, C. I, s. 625-653.
- Mehmed Lütfi, Menbau’l-bahreyn ve mecmau’l-arûzeyn, İstanbul 1330. Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî, Külliyyât-ı Şems yâ Dîvân-ı Kebîr, I-IX, nşr. Bedîuzzaman Furûzanfer, Emîr-i Kebîr Yayınları, Tahran, 1336-1346 hş.
- Nasîrüddîn-i Tûsî, Mi‘yaru’l-eş‘âr, Tahran, 1325 hş.
- Öz, Yusuf, Tarih Boyunca Farsça-Türkçe Sözlükler, Türk Dil Kurumu Yay., Ankara, 2010.
- Reşîd, Nazariyyât-ı edebiyye, İstanbul, 1328.
- Reşîdüddîn-i Vatvât, Muhtasarî der ilm-i arûz, nşr. A.Ateş-A.Tarzî, (Farsça Grameri içinde), İstanbul, 1954, s. 252-263.
- Seyfî-i Buhârâyî, Arûz-i Seyfî, nşr. H. Blochmann (The Prosody of The Persians isimli eserin sonunda), Amsterdam, 1970.
- Sürûrî, Mustafa b. Şa’bân, Bahrü’l-maârif, haz. Yakup Şafak (Sürûrî’nin Bahrü’l-maârif’i ve Enisü’l-uşşâk ile Mukayesesi, Atatürk Üni. Sosyal Bilimler Enstitüsü, basılmamış doktora tezi), Erzurum 1991.
- Şemîsâ, Sîrûs, Arûz ve Kâfiye, 4.bs., İntişârât-i Dânişgâh-i Peyâm-i Nûr, 1383 hş.
- Şemsüddîn Muhammed b. Kays er-Râzî el-Mu’cem fî meâyîri eş’âri’l-Acem, nşr. Sîrûs Şemîs, İntişârât-i Firdevs, 1373 hş.
- Şafak, Yakup , “Aruzda Taktî Usûlü’ne Dair”, Yedi İklim, S.65 (Ağ.1995), s. 12-13.
- Şafak, Yakup, “Fars ve Türk Edebiyatlarındaki Aruz Vezinlerinin Ritmik Yapıları Üzerine Düşünceler”, Yedi İklim, S.70 (Ocak-1996), s. 31-34.
- Şafak, Yakup, Aruz Terimleri, Saye Basımevi, Konya, 2003.
- Tâhirü’l-Mevlevî, Edebiyat Lügati, nşr. Kemal Edip Kürkçüoğlu, Enderun Kitabevi, İstanbul, 1973.
- https://ganjoor.net/amar, 14 Şehrîver 1402 hş. (5.9.2023).
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Persian Language, Literature and Culture |
| Journal Section | Research Articles |
| Authors | |
| Publication Date | December 26, 2023 |
| Published in Issue | Year 2023 Volume: 2 Issue: 28 |
Cite
Derginin yayın dili Türkçe, Arapça, Farsça, Urduca ve İngilizcedir. Yabancı dildeki yazıların yayımlanması, Yayın Kurulu'nun onayına bağlıdır. Dergiye gönderilecek yazıların, Türk Dil Kurumu'nun yazım kurallarına uygun olması gerekmektedir. Türkçede yaygın kullanılan yabancı kelimelerin dışındaki kelimelerin Türkçe karşılığının kullanılmasına özen gösterilmelidir. Farklı yazı tipi kullananların, kullandıkları yazı tiplerini de göndermeleri gerekmektedir. Makalelerin özetleri 250 kelimeyi aşmamalıdır. Yazılarda resim, çizim veya herhangi bir görsel anlatım varsa; bunların en az 300 dpi çözünürlükte taranması ve kullanıldığı metindeki adları ile kaydedilerek gönderilmesi gerekmektedir. Yayımlanan yazıların sorumlulukları yazı sahiplerine aittir. Yazılar, A4 sayfa boyutuna göre 25 sayfayı geçmemelidir. Ancak geniş kapsamlı yazılar, Yayın Kurulu’nun onayıyla seri halinde ya da derginin eki şeklinde de yayımlanabilir.
Yazım kuralları ve sayfa düzeni
- Yazılar MS Word ya da uyumlu programlarda yazılmalıdır. Yazı karakteri Times New Roman, 12 punto ve tek satır aralığında olmalıdır.
- Sayfa, A4 dikey boyutta; üst, alt ve sağ kenar boşluğu 2,5 cm; sol kenar boşluğu 3 cm olarak düzenlenmelidir.
- Paragraf aralığı önce 6 nk, sonra 0 nk olmalıdır.
- Yazının başlığı koyu harfle yazılmalı, konunun içeriği ile uyumlu olmalıdır.
- Makalelerin Türkçe ve İngilizce özetleri 250 kelimeyi aşmamalıdır. 3 ila 5 kelimeden oluşan anahtar kelime/keywords yer almalıdır. Makalenin Türkçe ve İngilizce başlıklarına yer verilmelidir. Yayım dili Arapça, Farsça veya Urduca olan makalelerde Türkçe ve İngilizce özet istenmektedir.
- Başlıklar koyu harfle yazılmalıdır. Uzun yazılarda ara başlıkların kullanılması okuyucu açısından yararlı olacaktır.
- İmla ve noktalamada makalenin veya konunun zorunlu kıldığı durumlar dışında Türk Dil Kurumu’nun İmla Kılavuzu dikkate alınmalıdır.
- Metin içinde vurgulanmak istenen yerlerin “tırnak içinde” gösterilmesi yeterlidir.
- Birden çok yazarlı makalelerde makale ilk sıradaki yazarın ismiyle sisteme yüklenmelidir. Birden sonraki yazarların isimleri sistem üzerinde diğer yazarlar kısmında belirtilmelidir.
Kaynak gösterme
- Doğu Araştırmaları Dergisi sayfa altı dipnot veya APA 6.0 kaynak gösterimini kabul etmektedir.
- Bir eserin derleyeni, tercüme edeni, hazırlayanı, tashih edeni, editörü varsa kaynakçada mutlaka gösterilmelidir.
- Elektronik ortamdaki kaynaklarda yazarı, çalışmanın başlığı ve yayın tarihi belli olanlar kullanılmalıdır.
- Metin içinde atıf yapılmayan kaynaklar kaynakçada gösterilmemelidir.
- Kaynakça makalenin sonunda yazarların soyadlarına göre alfabetik olarak düzenlenmelidir.
Doğu Araştırmaları Dergisi
Index Islamicus Uluslararası dizini, SOBİAD (Sosyal Bilimler Atıf Dizini) ve ASOS indeksleri tarafından taranmaktadır.