Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi

Abstract

slamiyet sonrası Türk
devletlerinde görülen vezirlik kurumu Akkoyunlular yolu ile Safevilere
intikal etmiştir. İlk dönemler vezir olarak atanan kişi yönetimde çok
etkili değildi. Çünkü Şah İsmail vezirlik makamını oluşturduktan sonra
aynı zamanda Vekil-i Nefs-i Nefis-i Humayun adlı bir makam daha
oluşturmuş ve başına da Hüseyin Beg Şamlu adında bir kızılbaş emirini
getirmişti. Kızılbaşların devlet üzerindeki etkisi nedeniyle, vezir yeni
oluşturulan Vekil-i Nefs-i Nefis-i Humayun makamının gölgesinde
kalmıştır. Ancak Safeviler, zamanla kızılbaşların devlet yönetimindeki
etkisinin azaltılmasıyla, kendisinden önceki ve muasırı olan Türk
devletlerindeki gibi bir etkili bir vezaret makamına sahip olmuşlardı.
Babası Şah Muhammed Hudabende’nin yerine tahta geçen I. Şah Abbas,
devlette oldukça etkili olan Ustaclu Mürşid Han’ı katledince Vekalet
makamı ortadan kaldırılmış ve bundan sonra yönetimde kızılbaşlar yerine
gulamlar ve İranî unsurlar daha fazla görülmeye başlanmıştır. İtimatü’d
devle olarak bilinen Vezir-i azam şahın güvendiği ve her konuda bilgisi
olan kişilerden seçilmekteydi. Zira onun adalet dağıtmak, vergi toplamak
ve gerekli yerlere liyakatli insanları atamak gibi önemli görevleri
vardı. Şah, tüm bu özellikleri taşıdığına inandığı için İranî unsurları
bu göreve atamaktaydı. Aynı zamanda onların kendi ordusu ve çok fazla
akrabası olmaması bunda etkiliydi. Zira bu şekilde isyan çıkarmaları
imkansızdı. İtimatü’d devle ünvanı Safeviler yıkılana kadar varlığını
korumuş ve kendisinden sonra gelen devletlere intikal etmiştir.